احتمالا می‌دانید که طیف دارویی بسیار وسیعی‌ای برای درمان سرطان وجود دارد که به کارگیری هر کدام از آن‌ها در پلن درمانی بیمار وابسته به شرایط جسمی و نوع سرطانی است که در بدن شخص پدید آمده است. درست است که شیمی درمانی یک روش رایج برای استفاده از داروهای سرطان است اما روش درمانی ایمونوتراپی هم داروهای مختص به خود را دارد. در این مقاله‌ی بای بای سرطان مقصود آشنایی با داروی کیترودا و کاربردهای آن به عنوان یکی از داروهای مفید و مورد استفاده در ایمونوتراپی است.
داروی کیترودا چیست و چه کاربردی دارد؟
پمبرولیزوماب (pembrolizumab) با نام تجاری کیترودا (keytruda) یکی از داروهای موثری است که در روند درمان سرطان مورد استفاده قرار می‌گیرد و برخلاف باور عموم که هر دارویی را در دسته بندی شیمی درمانی قرار می‌دهند، این دارو در دسته ایمونوتراپی یا درمان از طریق تحریک یا سرکوب سیستم ایمنی بدن قرار می‌گیرد.
این دارو با تحریک سیستم ایمنی، بدن را وادار به مبارزه با سلول‌های سرطانی می‌کند؛ به عبارت دیگر این داروها با مهار گیرنده‌های سلول‌های سرطانی از پنهان شدن و مخفی ماندن آن‌ها جلوگیری کرده و شناسایی این دسته از سلول‌ها را برای سیستم ایمنی بدن راحت‌تر می‌کند.
در بعضی از انواع سرطان‌ها، بنا به تشخیص پزشک، از داروی کیترودا یا پمبرولیزوماب در کنار شیمی درمانی استفاده می‌شود.
پمبرولیزوماب با نام تجاری کیترودا را می‌توان در درمان بیشتر سرطان‌ها استفاده نمود، اگر چه به باور بیشتر متخصصین این دارو بسیار قوی بوده و ممکن است عوارض جانبی شدیدی همراه داشته باشد اما با این حال در شرایطی که بیماری به شدت پیشرفت کرده و به ارگان‌های دیگر متاستاز داده است، نجات جان مریض در اولویت قرار می‌گیرد و بنا به تشخیص پزشک از این دارو به صورت ترکیبی با متودهای درمانی دیگر بخصوص عمل جراحی استفاده می‌شود.
داروی کیترودا قبل و بعد از عمل جراحی برای بیمار تجویز می‌شود که تزریق این دارو پیش از جراحی باعث کوچک‌تر شدن اندازه سلول‌های سرطانی و از بین بردن هرچه بیشتر این سلول‌ها می‌شود اما هنگامی که بعد از عمل جراحی مورد استفاده قرار گیرد، هدف از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی مانده به کمک سیستم دفاعی بدن خواهد بود.
موارد مصرف داروی کیترودا
سرطان پوست (ملانوما):
برای درمان بیمارانی که به نوعی سرطان پوست مبتلا شده‌اند که امکان عمل جراحی و برداشتن سلول‌های سرطانی در آن‌ها وجود ندارد و همچنین سرطان پوستی که به سایر قسمت‌های بدن متاستاز داده است، داروی کیترودا گزینه‌ی مناسبی خواهد بود.
از این دارو همچنین به عنوان درمان کمکی در بزرگسالان و کودکان بالای ۱۲ سال که سرطان آن‌ها در مرحله ۲ و ۳ است نیز استفاده می‌شود.
سرطان ریه:
در شرایطی که این بیماری متاستاز داده باشد و بیمار کاندید مناسبی برای رادیوتراپی و عمل جراحی نباشد، از داروی کیترودا همراه با کاربوپلاتین به عنوان اولین خط درمان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سرطان سلول‌های پوششی سر و گردن:
زمانی که سرطان به شیمی درمانی پاسخ ندهد و امکان برداشتن و عمل جراحی سلول‌های سرطانی وجود نداشته باشد، keytruda به عنوان خط بعدی درمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین زمانی که بیماری به سایر نقاط بدن متاستاز دهد نیز این دارو بسیار کاربردی خواهد بود.
سرطان معده:
در مواقعی که سرطان فقط یک ناحیه از معده را که امکان برداشتن آن وجود ندارد، درگیر می‌کند از داروی کیترودا به صورت ترکیبی با شیمی درمانی استفاده می‌شود تا سلول‌های سرطانی پیشرفته در ناحیه مورد نظر از بین بروند. از آنجایی که این دارو به همراه داروهای شیمی درمانی استفاده می‌شود، امکان بروز عوارص جانبی شدید وجود دارد.
سرطان مری:
با توجه به اینکه مری یک ارگان بسیار حساس است و امکان جراحی و برداشتن کل و یا قسمتی از این عضو وجود ندارد، برای درمان سرطان‌های پیشرفته این ارگان به ناچار باید از داروی کیترودا و داروهای شیمی درمانی مثل فلوروپیریمیدین به صورت همزمان استفاده کرد تا علاوه بر درمان بیماری، روند متاستاز دادن سرطان را نیز بتوان متوقف کرد.
نحوه مصرف داروی کیترودا
این دارو به صورت وریدی به صورت تک دارو و یا همراه با داروی دیگر برای مریض تجویز می‌شود اما برخلاف باور غلطی که وجود دارد، این دارو به صورت مستقیم تزریق نمی‌شود بلکه پس از ترکیب سرم سدیم کلرید ۹ درصد و دکستروز ۵ درصد، دارو به سرم اضافه شده و غلظت نهایی محلول به دست آمده 1-10 میلی‌گرم در میلی‌لیتر خواهد بود که در نهایت ظرف مدت ۳۰ دقیقه از طریق لاینی که برای بیمار تعبیه شده دارو به بیمار داده می‌شود.
لازم به ذکر است که داروی باقی مانده در ویال را نباید برای جلسات بعدی درمان استفاده نمود و باید بلافاصله پس از اتصال سرم به لاین مریض دور ریخته شود.
چه کسانی قادر به مصرف کیترودا نیستند؟
همانند سایر داروها موارد منع مصرف دارد و نباید در اشخاصی که شرایط خاصی دارند تجویز شود. در ادامه به مواردی در آن‌ها داروی کیترودا منع مصرف دارد، می‌پردازیم:
- در اشخاصی که نارسایی کلیه دارند، این دارو نباید تجویز شود و تنها در شرایطی که تزریق دارو نجاتبخش جان بیمار باشد، با نظارت دقیق علائم بالینی، از کیترودا می‌توان استفاده نمود.
- در اشخاصی که به تازگی پیوند عضو انجام داده‌اند، استفاده از کیترودا توصیه نمی‌شود؛ چرا که مصرف این دارو باعث افزایش ریسک پس زدن عضو توسط بدن می‌شود. استفاده از این دارو در این شرایط تنها بنا به صلاحدید پزشک و سنجیدن میزان فواید و عوارض دارو صورت می‌گیرد.
- داروی کیترودا برای افرادی که به این دارو حساسیت داشته باشند، توصیه نمی‌شود؛ به این دلیل که باعث عوارض جانبی شدیدی مثل هایپوکسمی، هایپوتنشن، تب، لرز و در موارد بسیار حاد مرگ بیمار خواهد شد.
- پزشک متخصص از این دارو برای بیمارانی که مشکلات تیروئیدی دارند، استفاده نمی‌کند لذا تجویز این دارو برای این طیف از بیماران باعث تشدید مشکل بیمار و از کار افتادن کامل تیروئید خواهد شد.
- در خانم‌های بارداری که به سرطان مبتلا شده‌اند، نمی‌توان از داروی کیترودا استفاده نمود؛ چرا که منجر به بروز عوارض بدون بازگشت بر روی جنین شده و در موارد بسیار شدید مرگ جنین را به دنبال خواهد داشت.
- بیمارانی که پیش از ابتلا به سرطان و یا حتی در حین درگیری با سرطان دچار مشکلات غده هیپوفیز شده‌اند، قادر به استفاده از داروی کیترودا نیستند؛ چون که مصرف دارو در این افراد موجب کم کاری هیپوفیز و نارسایی‌های کلیوی خواهد شد.
شایع‌ترین عوارض جانبی کیترودا
قبل از مصرف داروی کیترودا پزشک متخصص آزمایشی بر روی شخص انجام می‌دهد تا از وجود هرگونه حساسیت نسبت به این دارو مطمئن شود و در صورتی که شخص حساسیتی نسبت به این دارو نداشته باشد، با توجه به وخامت بیماری و سلامت عمومی فرد دوز خاصی از دارو تجویز می‌شود.
همانند همه‌ی داروها، داروی کیترودا نیز عوارض جانبی خواهد داشت اما برخلاف داروهای دیگر در کیترودا ممکن است عارضه‌هایی ایجاد شوند که تهدید کننده جان بیمار باشند.
امکان بروز عوارض جانبی این دارو در دو شرایط امکان پذیر است؛ یکی در هنگام تزریق دارو و دیگری پس از تزریق دارو.
عوارض جانبی که ممکن است هنگام تزریق دارو ایجاد شوند شامل:
- سرگیجه
- حالت تهوع
- سبکی سر
- خارش
- سر درد
- مشکلات تنفسی
عارضه‌های جانبی که پس از مصرف بروز پیدا می‌کنند، بسیار شدیدتر هستند، به طوری که نیازمند مداخله هرچه سریع‌تر تیم درمانی خواهند بود. عوارضی مثل:
- درد قفسه سینه و تنگی نفس شدید که باعث سرفه‌های پی در پی در بیمار می‌شود.
- پوست بیمار رنگ پریده شده و امکان خون‌ریزی و کبودی بسیار بالا خواهد بود.
- مشکلات کلیوی شدید که باعث کاهش حجم ادرار و بروز خون در ادرار می‌شود.
- مشکلات کبدی از دیگر عارضه‌های این دارو می‌باشد که باعث درد شدید در قسمت راست و فوقانی شکم و همچنین باعث تیره شدن ادرار و یرقان در بیمار خواهد شد.
- مشکلات هورمونی که باعث اختلال در میزان و تغییر میزان طبیعی هورمون‌ها در بدن می‌شود که نتیجه‌اش تپش قلب شدید، تغییر وزن ناگهانی، ریزش مو و تغییرات صدایی شدید می‌باشد.
تداخلات دارویی کیترودا
تداخلات دارویی یکی از شایع‌ترین مشکلاتی است که به هنگام استفاده از دارو برای بیمار پیش می‌آید؛ به همین دلیل بیمار باید قبل از شروع پروسه درمان لیستی از تمامی داروهایی که مصرف می‌کند در اختیار پزشک متخصص خود قرار دهد تا با بررسی آن‌ها مشخص شود که آیا داروی کیترودا با داروهایی که فرد در حال حاضر مصرف می‌کند تداخل دارویی دارد یا خیر.
تداخلات دارویی باعث می‌شود که نحوه تاثیرگذاری و عملکرد دارو تغییر کرده و ریسک بروز عوارض جانبی شدید افزایش پیدا کند.
با این وجود امکان بررسی تمامی داروهای خوراکی، تزریقی، استنشاقی و یا حتی موضعی برای بررسی تداخل دارویی با پمبرولیزوماب وجود ندارد و حتی در مواردی داروهای گیاهی و دمنوش‌ها نیز ممکن است تداخلاتی با این دارو داشته باشند و باعث کاهش و یا افزایش تاثیرات این دارو شوند.
در ادامه به چند نمونه از داروهایی که keytruda با آن‌ها تداخل داشته و همچنین نوع عارضه‌ای که ایجاد می‌کند، می‌پردازیم:
- آمبروکسل که استفاده همزمان از این دارو با کیترودا موجب تشدید عوارض جانبی می‌شود.
- مصرف همزمان داروی بوتامبن با داروی کیترودا منجر به بروز اختلالات خونی و تولید بیش از حد نوعی هموگلوبین خواهد شد.
- آمبروکسل نیز مانند بوتامبن اگر با داروی کیترودا مصرف شود، تداخل ایجاد کرده و باعث تولید بیش از حد نوعی هموگلوبین در بدن می‌شود.
منابع:
