سیتی اسکن را می‌توان در دسته‌ی شناخته شده‌ترین روش‌های عکسبرداری تشخیصی قرار داد. این تست پرکاربرد، در تشخیص انواع بیماری به خصوص سرطان، به کار می‌رود. در این مقاله بای بای سرطان، انواع سی تی اسکن (CT Scan) و نقش پررنگ آن در تشخیص سرطان ها را بررسی خواهیم کرد.
سیتی اسکن چیست؟
CT Scan نوعی عکسبرداری است که در آن از همه زوایای بدن بیمار با استفاده از اشعه X تصاویری گرفته می‌شود و با تجزیه و تحلیل‌های کامپیوتری، تصاویری با جزئیات و دقیق از بافت بدن تشکیل می‌شود.
برای بررسی بافت‌های نرم بدن بسیار مناسب تر از اشعه X است و می‌تواند اطلاعات دقیق‌تری در این خصوص به پزشک ارائه دهد.
کاربرد سی تی اسکن
سیتی اسکن، کاربرد و استفاده متفاوتی دارد، اما بهترین آن برای کسانی که دچار تروما و شک به بروز آسیب و خونریزی‌های داخلی در آنها وجود دارد است.
این تصاویر شکل، اندازه و محل تومور را مشخص می‌کند، همچنین با نشان دادن عروق‌های تغذیه‌کننده تومور به متخصص این امکان را می‌دهد تا با قطع عروق، تومور سرطانی را از بین ببرد.
در بعضی مواقع، متخصصین از CT Scan برای هدایت سوزن نمونه گیری از بافت در فرآیندهایی مثل بیوپسی نیز استفاده می‌کنند.
پزشکان می‌توانند با بررسی تصاویر، از روند درمانی بیمار با خبر شوند و نسبت به عود مجدد سرطان آگاه شوند.
نحوه انجام CT Scan
در سی تی اسکن، از اشعه X استفاده می‌شود و روند کار تقریبا مشابه اسکن اشعه X خواهد بود.
با این تفاوت که در سیتی اسکن، ذرات یونیزه از چندین زاویه به بدن بیمار تابانده می شوند اما در اسکن اشعه X تنها از یک زاویه ذرات به سمت بیمار تابانده می‌شوند.
اطلاعاتی که از هر زاویه از بیمار بدست می‌آید، توسط کامپیوتر پردازش و تصاویر سیاه و سفیدی را تشکیل می‌دهد که قسمت‌های مختلف بدن فرد را نمایان می‌کند.
در مواقعی می‌توان از ماده حاجب نیز استفاده کرد، این مایعات به روش خوراکی، وریدی و رکتال (از طریق مقعد) قابل استفاده است و باعث واضح‌تر شدن تصاویر توسط سی تی اسکن می‌شوند.
امروزه متخصصین تکنولوژی، سیتی اسکن را یپیشرفته‌تر کرده و تکنیکی به نام آندوسکوپی مجازی را ابداع کرده‌اند.
با این روش، متخصصین می‌توانند ارگان‌های داخلی بدن را بدون وارد کردن ابزاری به داخل بدن مشاهده کنند. در این روش ابدایی، ارگان‌هایی مانند ریه‌ها و کولون بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند.
توسط دستگاه CT Scan تصاویر واضح سه بعدی گرفته می شود، انگار به طور مستقیم از آندوسکوپی برای تصویربرداری استفاده کرده‌اند.
آمادگی قبل از انجام سی تی اسکن
برای انجام سیتی اسکن، ممکن است نیاز به اقداماتی باشد تا توسط بیمار انجام شود. در ادامه به مهم‌ترین آنها اشاره می‌کنیم.
- معمولا نیاز به بیهوشی و بستری در بیمارستان ندارد و یک اقدام سرپایی است.
- هنگامی که قرار باشد از مایع حاجب در اسکن استفاده شود، بهتر است پزشک مشاور خود را نسبت به وجود هرگونه حساسیت نسبت به مایع حاجب، غذاهای دریایی یا ید مطلع کنید.
- برای بررسی وجود حساسیت نسبت به مایع حاجب، ابتدا مقدار بسیار کمی از آن، به فرد تزریق می‌شود تا بروز هرگونه واکنش آلرژیک مورد بررسی قرار گیرد. در کیس‌هایی که حساسیت‌های شدید رخ داده است، از استروئیدها برای مهار و جلوگیری از بروز سایر واکنش‌های حساسیتی استفاده می‌شود.
- در بعضی شرایط، پزشک تجویز می‌کند که قبل از انجام CT Scan بیمار نباید چندین ساعت قبل از انجام اسکن، چیزی بنوشد و یا بخورد .
- در شرایطی هم برای انجام اسکن سیستم گوارشی، ممکن است پزشک دارویی تجویز کند تا روده‌ها و معده را پاکسازی کند تا عکس‌های واضح‌تر و با جزئیات بیشتری حاصل شود.
تشخیص سرطان با سیتی اسکن
CT Scan مانند سایر روش های عکسبرداری، به تنهایی توانایی تشخیص سرطان را ندارد، ولی در مشخص کردن محل و اندازه توده و تومور ارگان‌های مختلف، می‌تواند مفید باشد.
همچنین این اسکن می‌تواند اطلاعات مفیدی از جمله جنس و تراکم توده‌ای که در عکس مشخص است را بیان کند.
بنابراین تنها نمونه برداری از طریق بیوپسی و بررسی نمونه در زیر میکروسکوپ، می‌تواند سرطانی بودن یا نبودن توده و غدد را مشخص کند.
تصاویر سیاه و سفیدی که از سی تی اسکن به دست می‌آید، مشخص می‌کند که آیا سرطان به سایر ارگان‌های بدن مثل کبد و کلیه متاستاز داشته است یا خیر.
همچنین عروق تغذیه کننده غدد سرطانی یا غیر سرطانی را نیز در این تصاویر می‌توان مشاهده کرد که در ادامه پزشک متخصص با انجام عمل جراحی، این عروق را مسدود کرده و در نهایت باعث از بین رفتن تدریجی غده سرطانی می‌شود.
باید به این نکته مهم توجه کرد که ممکن است بعضی سرطان‌ها در تصاویر مشخص نشوند.
به دلایل مختلفی مانند اشتباهات انسانی و یا محل سرطان، ممکن است ضایعات سرطانی به درستی تشخیص داده نشوند.
با این حال می‌توان اذعان کرد که سیتی اسکن بسیار کاربردی‌تر و دقیق‌تر از اسکن اشعه X ساده است.
CT Scan می‌تواند ضایعات سرطانی را به اندازه 2 الی 3 میلی‌متر تشخیص دهد، و با توجه به محل درگیری ممکن است اندازه این توده‌ها برای آشکار شدن در تصاویر متفاوت باشد.
در قیاس سیتی اسکن و اشعهX، سیتی اسکن می‌تواند اطلاعات دقیقی از بافت سرطانی، اندازه و میزان آسیب‌زا بودن آن را به متخصصن بدهد.
نقش سی تی اسکن در تشخیص سرطان و سایر بیماری‌ها
در روند تشخیص و درمان سرطان نقش‌های مختلفی ایفا می‌کند.
در واقع، از این اسکن می‌توان در روند غربالگری سرطان‌های ریه و روده بزرگ استفاده کرد. سی تی اسکن در تشخیص محل اندازه و متاستاز سرطان کاربردی دارد.
در نمونه‌گیری‌های بافت سرطانی یا همان بیوپسی نیز می‌توان بهره برد.
همچنین با مشخص کردن محل سرطان، نوع پرتو درمانی که می‌تواند خارجی یا داخلی باشد را تعیین می‌کند.
به جهت کنترل روند درمانی بیمار، توسط پزشک درخواست می‌شود. CT Scan علاوه بر سرطان، در تشخیص و تسهیل روند درمان بیماری‌های متخلف نیز نقش دارد.
این بیماری‌ها شامل:
- عملکرد غیرطبیعی مغز
- لخته خون
- آمفیزم و پنومونی
- سنگ های کلیه و مثانه
- بیماری های التهابی مثل سینوزیت
- شکستگی های استخوانی
- آسیب های مغزی و ارگان های داخلی بدن
انواع سی تی اسکن
انواع مختلفی دارد که هرکدام کاربردها و ویژگی‌های مخصوص به خود را دارند.
در ادامه به چند نمونه اشاره می‌کنیم:
سه بعدی (3D CT)
محل تومورها را نشانه گذاری می‌کنند و تعیین کننده‌ی متاستاز سرطان به سایر نواحی بدن هستند و همچنین تاثیرات روند درمان سرطان را تسریع می‌کنند.
این نوع از CT Scan مزایایی هم دارد، به عنوان مثال تصاویری که در این روش گرفته می‌شود جزئیات بیشتر و دقیق‌تری نسبت به تصاویر به دست آمده در MRI و سونوگرافی دارد .همچنین اسکن‌های سه بعدی سریع انجام شده و مدت زمان آن کمتر از ۱۰ دقیقه خواهد بود.
سی تی آنژیوگرافی سه بعدی (3D CT angiography)
آنژیوگرافی سه بعدی، به بررسی عروق تومورها و سایر اختلالات عروقی که می‌تواند نگران کننده باشد، می‌پردازد.
مزایای این روش اسکن شامل:
- این روش ارزیابی بسیار کمتر از آنژیوگرافی کاتتر تهاجمی خواهد بود.
- تصویر برداری سه بعدی، از تمامی عروق بدن به خصوص ارگان‌هایی مثل مغز، قلب، ریه‌ها، لگن و شکم.
- اسکن خود به تنهایی سریع و کوتاه است و ۲۰ دقیقه طول می‌کشد اما پروسه انجام، از شروع تا پایان آن ممکن است تا چند ساعت طول بکشد.
پرتو درمانی با شبیه سازی (radiation therapy with simulation)
متخصصین با استفاده از ابزارهای خاص، تصاویری با جزئیات از بخش‌های داخلی بدن تشکیل می‌دهند تا متود پرتو درمانی انجام شود.
برای پرتو درمانی، از شبیه سازی، فلوروسکوپی و سیستم تنفسی بیمار استفاده می‌شود تا روند درمانی به خوبی صورت گیرد.
مزایای این روش تصویر برداری شامل:
- مشخص کردن محل تومورها و سلول‌های غیرطبیعی برای انجام رادیوتراپی.
- برنامه‌ریزی برای انجام پرتو درمانی با توجه به نحوه نفس کشیدن بیمار.
- سریع و کوتاه بودن پروسه از آغاز تا پایان که چیزی حدود ۱۵ الی ۳۰ دقیقه طول می‌کشد.
سی تی اسکنر مولتی دیتکتر (Multi-detector CT scanner)
با استفاده از این اسکنرها، تصاویر مختلفی از ارگان‌های بدن با کیفیت بالا و جزئیات دقیق در اختیار رادیولوژیست قرار‌می‌گیرد.
با توجه به محلی که باید مورد اسکن قرار گیرد، مدت زمان پروسه آن بین ۱۰ الی ۳۰ دقیقه به طول می‌انجامد و اگر نیاز باشد که برای تصویربرداری از مایع حاجب استفاده شود، مدت زمان انجام این اسکن طولانی‌تر خواهد بود.
پت اسکن(Pet Scan)
تکنیک عکسبرداری هسته‌ای، تصاویری با جزئیات و همچنین اطلاعات کافی در مورد ساختار و عملکرد سلول‌های بافت بدن فراهم می‌کند.
در این تکنیک، بیمار با دریافت گلوکز حاوی مواد رادیواکتیو به صورت وریدی به تشکیل تصاویر با وضوح بالا کمک می‌کند، به طوری که این گلوکزها جذب ارگان‌ها شده و جزئیات بیشتری از ارگان را در اسکن‌ها، در اختیار رادیولوژیست‌ها قرار می‌دهد.
شاید کلیشه‌ای باشد اما بدانید سرطان پایان مسیر نیست، چیزی که در این مسیر مهم است روحیه‌ی جنگندگی و امید شما به بهبودی است، پس امیدوار و قوی بمانید.
هدف ما در سایت بای بای سرطان این است که شما بتوانید امیدتان را تا زمان بهبودی از بیماری زنده نگه دارید.
منابع:
