داروهای شیمی درمانی نقش بسیار مهمی در درمان سرطان‌های مختلف دارند. داروی اگزالی پلاتین یکی از مشهورترین این داروها به شمار می‌آید. از این دارو در درمان سرطان‌های گوارشی و روده بزرگ که از جمله شایع‌ترین انواع سرطان در جهان هستند، استفاده می‌شود. اگزالی پلاتین با توانایی بالای تخریب سلول‌های سرطانی عوارض جانبی خاصی نیز به همراه دارد. از این رو، در این مقاله از بای بای سرطان قصد داریم با نحوه عملکرد، عوارض جانبی و تداخلات دارویی این درمان‌گر پر هیاهو بیشتر آشنا شویم.
داروی اگزالی پلاتین؛ معرفی و عملکرد
داروی اگزالی پلاتین Oxaliplatin در ایران با نام الوگزاتین Eloxatin یا «اکسالی پلاتین» نیز شناخته می‌شود. این دارو در درمان سرطان پیشرفته کولورکتال و سرطان رکتوم مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگزالی پلاتین در کلاس داروهای شیمی درمانی قرار دارد و دارای ترکیبات حاوی پلاتین است. الوگزاتین به‌طور خاص به‌عنوان یک «عامل آلکیله کننده» طبقه‌بندی می‌شود.
اگزالی پلاتین، با مهار رشد و تقسیم سلول‌های سرطانی منجر به تخریب این سلول‌ها و کند شدن روند پیشرفت بیماری می‌شود. بر خلاف برخی دیگر از داروهای سرطان، داروی اگزالی پلاتین به‌صورت داخل وریدی از طریق انفوزیون تزریق می‌شود و به شکل قرص در دسترس نیست. از این دارو اغلب در ترکیب با سایر داروهای شیمی درمانی مانند فلوئورواوراسیل و اسید فولینیک در درمان سرطان متاستاتیک کولورکتال استفاده می‌کنند.
موارد کاربرد داروی اگزالی پلاتین
طبق تحقیقات انجام شده، داروی الوگزاتین برای اهداف زیر مورد استفاده قرار می‌گیرد:
جلوگیری از پیشرفت سرطان
در سال 2021 سه کارآزمایی بالینی به‌صورت رندوم انجام شد. اگزالی پلاتین به رژیم‌های شیمی‌درمانی که شامل فلوئورواوراسیل و لوکوورین کلسیم یا کپسیتابین خوراکی بود، افزوده شد. نتایج به طور پیوسته، 20 درصد کاهش شدت سرطان را نشان دادند. این موضوع نشان می‌دهد که داروی اگزالی پلاتین می‌تواند در جلوگیری از پیشرفت سرطان موثر باشد.
مدیریت سرطان متاستاتیک کولورکتال
در پژوهشی که در سال 2011 انجام گرفت، داروی الوگزاتین توانست نتایج خوبی را در درمان سرطان کولورکتال متاستاتیک در کارآزمایی‌های تصادفی نشان دهد. در این تحقیق عنوان شده است که اگزالی پلاتین نقش مهمی در مدیریت مراحل پیشرفته سرطان کولورکتال ایفا می‌کند.
استفاده از داروی اگزالی پلاتین در سرطان روده بزرگ مرحله سوم
داروی اگزالی پلاتین را پس از جراحی برای تخلیه توده سرطانی کولون نیز تجویز می‌کنند. این درمان معمولا به‌صورت تزریق وریدی انجام می‌شود. در کنار اگزالی پلاتین دیگر داروها مانند فلوروراسیل (5-FU) و لوکووورین (leucovorin) نیز برای تکمیل درمان استفاده می‌شود. این ترکیب از داروها به عنوان فلوفوکس (FOLFOX) نیز شناخته می‌شوند. هدف اصلی از کاربرد داروی الوگزاتین در درمان سرطان کولون مرحله سوم، کاهش احتمال بازگشت بیماری و بهبود بافت باقی‌مانده بیمار است.
گفتنی است که استفاده از داروی اگزالی پلاتین در درمان سایر انواع سرطان نیز در حال مطالعه است و نتایج تحقیقات تا به اینجا امیدوارکننده به نظر می‌رسد.
نحوه تزریق داروی اگزالی پلاتین
همانطور که اشاره شد، داروی اگزالی پلاتین به شکل قرص در دسترس نیست و معمولا به‌صورت تزریق وریدی تجویز می‌شود. این تجویز به دلیل کاهش عوارض دارو در اثر تزریق، صورت می‌پذیرد. سه روش برای تزریق اگزالی پلاتین عبارتند از:
- تزریق از طریق یک لوله نازک در ورید دست (کانولا): یکی از روش‌های رایج تزریق داروی اگزالی پلاتین از طریق لوله‌ای نازک و کوتاه به نام کانولا است. این لوله در ورید بازوی بیمار قرار می‌گیرد. هر بار که شیمی درمانی انجام میدهید، از یک کانول جدید برای تزریق استفاده می‌شود.
- تزریق از طریق لوله زیر قفسه سینه (خط مرکزی): داروی الوگزاتین را می‌توان از طریق وارد کردن لوله در یک خط مرکزی مانند خط Hickman نیز تزریق کرد. این لوله زیر پوست قفسه سینه شما قرار می گیرد و امکان دسترسی مستقیم به یک ورید بزرگ‌تر را فراهم می‌کند. از این روش غالبا برای بیمارانی که به شیمی درمانی مکرر یا طولانی مدت نیاز دارند، استفاده می شود.
نحوه صحیح مصرف داروی اگزالی پلاتین
اگزالی پلاتین دارویی است که تجویز آن شامل پروتکل‌های خاصی است. برای اطمینان از مصرف صحیح داروی اگزالی پلاتین، راهنمایی‌های ارائه شده توسط کادر درمان را حتما به خاطر بسپارید. مواردی که در ادامه می‌آید بسته به عواملی از جمله سن، قد، وزن و شرایط جسمی بیمار مبتلا به سرطان، ممکن است متفاوت باشد.
دوز و نحوه مصرف
اگزالی پلاتین با دوز 85 میلی‌گرم به صورت انفوزیون داخل وریدی و به مدت 120 دقیقه تزریق می‌شود. همزمان، لوکوورین با دوز 200 میلی‌گرم نیز به صورت انفوزیون داخل وریدی جداگانه طی 120 دقیقه به بیمار تزریق می‌گردد. پس از آن باید فلوراوراسیل به صورت بولوس داخل وریدی طی 2 تا 4 دقیقه تزریق شود و سپس انفوزیون مداوم فلوئورواوراسیل با دوز 600 میلی‌گرم در مدت 22 ساعت انجام شود.
برنامه درمانی
داروی اگزالی پلاتین به طور معمول هر دو هفته به عنوان یک رژیم درمانی 2 روزه تجویز می‌شود. این برنامه ممکن است تا زمانی که بدن شما به دارو پاسخ دهد، ادامه یابد.
عوارض جانبی داروی اگزالی پلاتین و چگونگی مدیریت آنها
اگزالی پلاتین نیز مانند بسیاری از داروهای شیمی درمانی، عوارض جانبی دارد. در این بخش، برخی از عوارض جانبی رایج Oxaliplatin و نحوه مدیریت آنها را مرور می‌کنیم.
واکنش‌های آلرژیک ناشی از مصرف داروی الو گزاتین
یک عارضه جانبی قابل توجه داروی اگزالی پلاتین احتمال بروز واکنش‌های آلرژیک در حین انفوزیون است. علائم می تواند شامل بثورات پوستی، خارش، تورم لب ها، صورت یا گلو، مشکلات تنفسی، تب و لرز باشد. اگر با هر یک از این علائم در طول یا بعد از انفوزیون مواجه شدید، فورا به پزشک خود اطلاع دهید.
مشکلات گوارشی
شیمی درمانی با اگزالی پلاتین می‌تواند منجر به مشکلات گوارشی مانند تهوع، استفراغ و اسهال شود. این عوارض جانبی معمولا خفیف یا متوسط هستند. این عارضه را می‌توان با داروهای ضد استفراغ و ضد تهوع کنترل کرد.
حساسیت به سرما
داروی اگزالی پلاتین می‌تواند یک عارضه جانبی منحصربه‌فرد به نام حساسیت به سرما یا نوروپاتی ایجاد کند. بیماران ممکن است هنگام قرار گرفتن در معرض دمای سرد یا حتی هنگام دست زدن به اجسام سرد، سوزن سوزن شدن، بی حسی یا درد را در دست ها و پاهای خود تجربه کنند. برای مدیریت این عارضه، توصیه می شود از محیط‌های سرد اجتناب کنید و با احتیاط با وسایل سرد برخورد کنید. اگر حساسیت به سرما را تجربه می‌کنید، آن را با تیم مراقبت‌های درمان خود در میان بگذارید. با تنظیم رژیم درمانی یا انجام یک سری مداخلات ویژه، ممکن است کاهش علائم در بیمار، میسر باشد.
ملاحظات غذایی
برخی از بیماران ممکن است در حین مصرف داروی اگزالی پلاتین دچار ناراحتی گوارشی شوند. برای مدیریت این عارضه جانبی، توصیه می شود از غذاهای سنگین یا چرب، تند یا اسیدی مانند لیمو، گوجه فرنگی و پرتقال پرهیز کنید.
مشکلات تنفسی
مشکلات تنفسی اگرچه نادرند، اما می‌تواند به عنوان یک عارضه جانبی اگزالی پلاتین رخ دهد. اگر با این علامت مواجه شدید، سعی کنید نفس‌های طولانی و عمیق از طریق بینی خود بکشید. با این حال، حتما در صورت بروز هرگونه مشکل تنفسی شدید، فورا به پزشک خود اطلاع دهید.
تداخلات دارویی اگزالی پلاتین
هنگام استفاده از اگزالی پلاتین برای اطمینان از ایمنی و اثربخشی درمان، آگاهی از تداخلات دارویی احتمالی مهم است. در این بخش، برخی از تداخلات دارویی مهم و اقدامات احتیاطی مرتبط با اگزالی پلاتین را مرور می‌کنیم. برای مشاهده تداخلات دارویی اگزالی پلاتین می توانید از سایت دراگز دات کام کمک بگیرید.
تداخل شدید با واکسن‌های زنده
داروی اگزالی پلاتین تداخل شدیدی با برخی از واکسن های زنده از جمله آدنوویروس نوع 4 و 7 زنده، خوراکی و واکسن زنده BCG دارد. همچنین در منابع، به تداخل با واکسن چهار ظرفیتی ویروس آنفولانزا، داخل بینی اشاره شده است.
طولانی شدن فاصله QT
اگزالی پلاتین می تواند فاصله QT را طولانی کند که ممکن است منجر به آریتمی بطنی شود. بنابراین، بسیار مهم است که هنگام استفاده از اگزالی پلاتین در ترکیب با داروهایی که می توانند فاصله QT را طولانی‌تر کنند، احتیاط کنید. این نکته برای کادر درمان در هنگام مدیریت بیمارانی که اگزالی پلاتین دریافت می‌کنند، اهمیت بیشتری دارد.
تداخل با سایر داروها
اگزالی پلاتین می‌تواند با طیف وسیعی از داروها تداخل داشته باشد. برای مثال، تداخل آن با داروهایی مانند آتورواستاتین، سرترالین و ترازودون شناخته شده است. این تداخلات ممکن است بر اثربخشی یا ایمنی اگزالی پلاتین یا سایر داروها تأثیر بگذارد. بنابراین، حتما کادر درمان را قبل از تزریق اگزالی پلاتین، از فهرست داروهای مصرفی خود مطلع کنید.
کلام آخر
داروی اگزالی پلاتین به‌عنوان یکی از عناصر کلیدی در ترکیب‌های شیمی درمانی برای سرطان روده بزرگ به کار می‌رود. به رغم اثرات جانبی، اگزالی پلاتین با تخریب سلول‌های سرطانی و جلوگیری از انتشار آنها، نقش مهمی در جلوگیری از پیشرفت سرطان‌های متاستاتیک دارد.
داروی اگزالی پلاتین یکی از مهم‌ترین داروهای شیمی درمانی برای درمان سرطان‌های کولورکتال و رکتوم است. این دارو با مهار رشد و تقسیم سلول‌های سرطانی، روند پیشرفت بیماری را کند می‌کند و به صورت داخل وریدی تزریق می‌شود. در ترکیب با داروهایی مانند فلوئورواوراسیل و اسید فولینیک، اثربخشی بالاتری دارد.
عوارض جانبی شامل حساسیت به سرما، مشکلات گوارشی و واکنش‌های آلرژیک است که مدیریت صحیح آنها اهمیت دارد.
سوالات متداول داروی اگزالی پلاتین
شاید کلیشه‌ای باشد اما بدانید سرطان پایان مسیر نیست، چیزی که در این مسیر مهم است روحیه‌ی جنگندگی و امید شما به بهبودی است، پس امیدوار و قوی بمانید.
هدف ما در سایت بای بای سرطان این است که شما بتوانید امیدتان را تا زمان بهبودی از بیماری زنده نگه دارید.
منابع:
