به طور کلی به هنگام مبارزه بدن با یک عامل بیماری‌زا و به دنبال آن تضعیف سیستم ایمنی، تعداد گلبول‌های سفید بدن دست‌خوش تغییر می‌شوند به طوری که ممکن است افزایش یا کاهش یابند. سرطان، یکی از بیماری‌هایی هست که تغییرات قابل ملاحظه‌ای را در تعداد گلبول سفید بدن سبب می‌شود. در این مقاله بای بای سرطان هدف ما بررسی تغییرات گلبول سفید بالا و پائین و تاثیر آن در روند بیماری سرطان است.
گلبول سفید چیست؟
گلبول‌های سفید که با نام لوکوسیت‌ها نیز شناخته می‌شوند، به نوعی نگهبانان بدن محسوب می‌شوند که وظیفه‌‍ی حفاظت از بدن در برابر عفونت‌ها را بر عهده دارند. به عنوان بخش مهمی از سیستم ایمنی، گلبول‌های سفید در جریان خون قرار داشته و به وجود هرگونه بیماری و جراحت در بدن سریعا پاسخ می‌دهند.
گلبول‌های سفید با حرکت در خون به سمت ارگان‌های مختلف بدن حرکت می‌کنند و زمانی که محل عفونت و یا میکرو ارگانیسم خارجی را مشخص می‌کنند، پیامی به سایر گلبول‌های سفید بدن ارسال می‌کنند تا به کمک گلبول‌های سفید فعلی آمده تا از بدن در برابر این عوامل خارجی محافظت کنند.
انواع گلبول‌های سفید
گلبول سفید در مغز استخوان تولید می‌شود و بعضی از آنها در خود مغز استخوان و بعضی دیگر در ارگان‌های دیگر بالغ می‌شوند و توانایی از بین بردن میکرو ارگانیسم‌ها را کسب می‌کنند.
همانطور که از اسمشان پیداست بی‌رنگ هستند اما زمانی که در زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار می‌گیرند، به دلیل رنگی که به آنها اضافه می‌شود، به رنگ بنفش روشن و یا صورتی دیده می‌شوند.
این سلول‌های کوچک، ظاهری گرد داشته و دارای غشاء مرکزی متمایز یافته هستند. به طور کلی گلبول‌های سفید ۱ درصد از کل خون هر شخص را تشکیل می‌دهند که در این مقیاس هم انواع مختلفی از آنها وجود دارد.
در ادامه به صورت مختصر در مورد آنها توضیح خواهیم داد:
۱. نوتروفیل:
این نوع با از بین بردن باکتری‌ها، قارچ‌ها و سایر میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا، از بدن در برابر ابتلا به انواع عفونت‌ها و بیماری‌های مختلف محافظت می‌کند.
۲. لنفوسیت‌ها:
این گونه شامل لنفوسیت‌های T و لنفوسیت‌های B می‌باشد که با تولید پروتئین‌هایی به نام آنتی بادی از بدن در برابر عفونت‌های مسری محافظت می‌کنند.
۳. ائوزینوفیل:
این دسته با شناسایی و از بین بردن انگل‌ها و سلول‌های سرطانی از بدن محافظت می‌کنند. همچنین ائوزینوفیل‌ها در برابر ایجاد پاسخ‌های آلرژیک به بازوفیل‌ها کمک می‌کنند.
۴. بازوفیل ها:
این دسته از گلبول‌ها با ایجاد پاسخ‌های آلرژیک مثل سرفه، عطسه و آبریزش بینی در حفاظت از بدن و مراقبت از آن در زمان حساسیت و آلرژی کمک می‌کنند.
۵. مونوسیت‌ها:
مونوسیت‌ها به واسطه از بین بردن سلول‌های آسیب دیده، از بدن در برابر عفونت‌ها مراقبت می‌کنند.
سایر عوامل موثر بر تعداد گلبول سفید پایین و بالا
بیماری‌هایی بجز سرطان نیز ممکن است باعث گلبول سفید بالا یا پائین در بدن شوند. در صورتی که بیمار دچار لوکوپنیا باشد، به آن معناست که تعداد گلبول‌های سفید بدن شخص از حد نرمال بسیار پایین‌تر است و فرد گلبول سفید پائین دارد که همین امر باعث بروز عفونت‌های مختلف و بیماری‌های باکتریایی و قارچی می‌شود.
از طرف دیگر در صورتی که تعداد گلبول‌های سفید بیمار از حالت طبیعی بالاتر باشد و فرد گلبول سفید بالا داشته باشد، می‌گوییم که بیمار دچار لوکوسیت شده است. علت ابتلا بیماران به لوکوسیت میتواند بیماری‌های نهفته‌ای نظیر اختلالات سیستم ایمنی و لنفوم باشد.
کسانی که دچار این مشکلات یعنی پایین‌تر بودن یا بالاتر بودن تعداد گلبول‌های سفید از حد طبیعی خود می‌شوند، علائم و عارضه‌هایی را تجربه خواهند کرد که شامل:
- تب، لرز و درد عضلانی کل بدن
- زخم‌هایی که به شدت قرمز و متورم هستند و بسیار دیر التیام پیدا می‌کنند.
- ابتلا به عفونت‌های مکرر که بسیار سخت بهبود پیدا می‌کنند.
- سرفه‌های مزمن و مشکلات تنفسی که از قبل وجود داشته است.
تعداد گلبول سفید در سرطان
بدن هر فرد نرمال به صورت تقریبی حدود ۱۰۰ میلیارد گلبول سفید در روز تولید می‌کند. برای این که تشخیص داده شود که بیماری نهان و یا سرطان در بدن شخص وجود دارد، آزمایش خونی از بیمار گرفته می‌شود تا تعداد گلبول‌های سفید بدن شخص در آن شمارش شود.
در هر فرد نرمال، تعداد گلبول‌های سفید در هر میکرولیتر بین ۴۰۰۰ تا ۱۱۰۰۰ عدد می‌باشد و گلبول سفید پایین یا بالاتر از این بازه به معنای وجود بیماری است.
از رایج‌ترین آزمایشات و تست‌هایی که برای بررسی تعداد و محل گلبول‌های سفید به کار گرفته می‌شوند:
۱. شمارش کامل سلول‌های خون:
این تست اطلاعات کاملی از تعداد سلول‌های خونی بیمار در اختیار پزشک قرار میدهد.
برای انجام این آزمایش نمونه خونی از بیمار گرفته می‌شود و در ادامه با بررسی نمونه، تعداد گلبول‌های سفید و قرمز و سایر فاکتورهای خونی موجود در آن مشخص می‌شوند و در صورت غیرطبیعی بودن هرکدام از این موارد، پزشک به وجود بیماری در بدن فرد شک می‌کند.
۲. اسکن گلبول‌های سفید:
از این تست برای تشخیص عفونت و یا هرگونه بیماری در بافت‌های نرم بدن استفاده می‌شود. در این آزمایش، نمونه خونی از بیمار گرفته می‌شود سپس گلبول‌های سفید از نمونه گرفته شده جدا می‌شوند.
گلبول‌های سفید جدا شده با استفاده از ایزوتوپ‌های رادیواکتیو، علامت گذاری شده و به بدن بازگردانده می‌شوند.
در نهایت با انجام اسکن و تصویربرداری‌های تشخیصی و ارزیابی عملکرد گلبول‌های سفید نشانه‌گذاری شده، مشخص می‌شود که کدام قسمت از بدن دچار عفونت و بیماری شده است.
تاثیر سرطان بر تعداد گلبول‌های سفید
همانطور که میدانیم سرطان زمانی رخ میدهد که سلول‌ها رشد و تقسیم سریع و غیرقابل کنترلی داشته باشند و در عملکرد طبیعی ارگان‌های بدن اختلال ایجاد کنند.
سرطان در مغز استخوان جایی که گلبول‌های سفید تولید و بالغ می‌شوند، ایجاد می‌شود که باعث کاهش تعداد گلبول‌های سفید که بخش مهمی از سیستم دفاعی بدن در مقابل پاتوژن‌ها هستند، می‌شود.
علاوه بر سرطان، متودهای درمانی نیز میتوانند باعث کاهش تعداد گلبول‌های سفید و گلبول سفید پائین در خون بیماران شوند.
شایع‌ترین متودهای درمانی آسیب‌زا، شیمی درمانی و رادیوتراپی می‌باشند.
همانطور که پیش‌تر گفته شد، بروز سرطان در مغز استخوان باعث جلوگیری و کاهش تولید گلبول‌های سفید می‌شود همچنین بعضی سرطان‌ها باعث تولید گلبول‌های سفید غیرطبیعی می‌شوند که عملکرد درست خود در سیستم ایمنی را از دست داده‌اند.
سرطان‌هایی که میتوانند تاثیرات نامطلوبی در تولید و بلوغ گلبول‌های سفید داشته باشند شامل:
- سرطان خون
- لنفوم
- میلوما
درمان‌های سرطان نیز ممکن است باعث کاهش تعداد گلبول‌های سفید بدن شوند. در حقیقت، شیمی درمانی باعث کاهش سرعت رشد سلول‌های سرطانی و از بین رفتن آنها می‌شود، در این بین سلول‌های سالم تولید کننده گلبول‌های سفید و خود گلبول‌های سفید نیز ممکن است آسیب ببینند.
رادیوتراپی نیز جهت کاهش تعداد گلبول‌های سفید بدن بیمار مکانیزم یکسانی را خواهد داشت. بروز این عارضه در بسیاری از کسانی که به واسطه متودهای درمانی سرطان دچار کاهش تعداد گلبول سفید شده‌اند موقتی خواهد بود و تعداد این سلول‌ها بعد از اتمام درمان به حالت طبیعی خود باز می‌گردد.
افزایش گلبول‌های سفید در بیماران سرطانی
شاید این سوال پیش بیاید که آیا سرطان علاوه بر کاهش تعداد گلبول‌های سفید میتواند باعث افزایش تعداد آنها و گلبول سفید بالا نیز شود؟
در حالی که در اکثر مواقع عفونت‌ها و تورم‌ها دلیل اصلی افزایش تعداد گلبول‌های سفید می‌باشند، بعضی از سرطان‌ها نیز میتوانند باعث افزایش تعداد این سلول‌ها شوند که به عارضه ایجاد شده لوکوسیتوزیس می‌گویند. این امر در همان سرطان‌هایی رخ میدهد که باعث کاهش تعداد گلبول‌های سفید می‌شوند، مثل سرطان خون و لنفوم.
سرطان خون و لنفوم میتوانند موجب تولید بیش از حد بعضی از سلول‌های خونی شوند. در شرایطی که تعداد گلبول‌های سفید بدن بیمار بیش از حد طبیعی باشد، این گلبول‌ها سلول‌های سالم بدن را احاطه کرده و اجازه نمی‌دهند که سلول عملکرد طبیعی خود را داشته باشد.
استرس و کاهش گلبول سفید
استرس زمانی ایجاد می‌شود که موقعیت‌های مختلفی فرد را تحت فشار قرار داده و فرد نسبت به توانایی و عملکرد خود نامطمئن می‌شود.
در این شرایط بدن فرد تولیدات هورمون استرس که کورتیزول نام دارد را افزایش میدهد. در مقاطع کوتاه کورتیزول با محدود کردن تورم‌ها، باعث تقویت سیستم ایمنی و گلبول سفید بالا می‌شود اما با گذشت زمان، بدن به سطح بالای کورتیزول خون عادت می‌کند که همین امر بروز تورم‌های بیشتر در بدن را در پی دارد.
استرس علاوه بر بالا بردن سطح کورتیزول‌ها، باعث کاهش تعداد لنفوسیت‌ها و گلبول سفید پائین نیز می‌شود؛ لنفوسیت‌ها، گلبول‌های سفیدی هستند که با عفونت‌ها مبارزه می‌کنند. هرچه سطح لنفوسیت‌ها پایین‌تر باشد، ریسک بروز بیماری‌های ویروسی و عفونت‌ها در بدن بالاتر می‌رود و فرد آسیب پذیرتر خواهد بود.
استرس همچنین میتواند باعث بروز افسردگی و اضطراب شود که اینها خود عاملی برای افزایش بروز تورم در بدن هستند و تورم طولانی مدت منجر به فعالیت بیش از حد و خستگی زیاد سیستم ایمنی می‌شود. در این شرایط این سیستم دیگر مانند قبل نمیتواند وظیفه حفاظتی خود را انجام دهد و از بدن در برابر عوامل خارجی محافظت کند.
شاید کلیشه‌ای باشد اما بدانید سرطان پایان مسیر نیست، چیزی که در این مسیر مهم است روحیه‌ی جنگندگی و امید شما به بهبودی است، پس امیدوار و قوی بمانید.
هدف ما در سایت بای بای سرطان این است که شما بتوانید امیدتان را تا زمان بهبودی از بیماری زنده نگه دارید.
منابع:
