همانطور که در مقالات پیشین گفتیم، اقدام به بارداری در سرطان جایز نیست و بهتر است افراد پس از درمان سرطان به بارداری فکر کنند. اما تأثیر سرطان بر حاملگی چگونه خواهد بود؟ یعنی اگر فردی در دوران بارداری مبتلا به سرطان شود، این بیماری چه تاثیراتی بر جنین و مادر و حتی روند درمان سرطان خواهد گذاشت؟
هدف ما در این مقاله‌ی بای بای سرطان پاسخ به سوالات پیرامون ابتلا به سرطان در زمان بارداری و بیان نکاتی برای مادران باردار مبتلا به سرطان خواهد بود.
سرطان و بارداری
بارداری زمانی پر از شادی و صبر است که بعد از ۹ ماه به ثمر می‌نشیند اما زمانی که فرد در دوران باردرای به سرطان مبتلا می‌شود، می‌تواند موجی از احساسات منفی مثل عدم اطمینان و ترس را برای مادر به همراه داشته باشد.
اگر چه سرطان در دوران بارداری نسبتا نادر است و از هر ۱۰۰۰ زن باردار، ۱ نفر را مبتلا می‌شود، درک چالش‌هایی که فرد پس از تشخیص سرطان با آن روبه رو می‌شود، بسیار مهم است.
در ادامه یک راهنمایی نسبتا جامعی در خصوص انواع سرطان‌هایی که می‌توانند در دوران بارداری رخ دهند، نحوه تشخیص آن‌ها، گزینه‌های درمانی موجود و تأثیر سرطان بر حاملگی و جنین ارائه می‌دهیم.
انواع سرطان در دوران بارداری
سرطان در دوران بارداری ممکن است به اشکال مختلفی رخ دهد اما بروز برخی از آن‌ها شایع‌تر است. طبق تحقیقات صورت گرفته مشخص شد که سرطان سینه شایع‌ترین سرطانی است که در زنان باردار تشخیص داده می‌شود و از هر ۳۰۰۰ بارداری، تقریبا ۱ مورد ابتلا به این نوع سرطان گزارش شده است.
علاوه بر این سرطان دهانه رحم، بیماری تروفوبلاستیک حاملگی، لنفوم هوچکین، ملانوم، لنفوم غیرهوچکین و سرطان تیروئید نیز ممکن است در دوران بارداری در فرد بروز پیدا کند.
باید به این نکته توجه نمود که با توجه به این که امکان ابتلا به این سرطان‌ها در دوران بارداری وجود دارد اما به طور کلی بروز سرطان در دوران بارداری نادر و غیرمعمول به نظر می‌رسد.
تشخیص سرطان در بارداری
بر اساس نظر متخصصین، تشخیص سرطان در دوران بارداری به دلیل هم‌پوشانی علائم بین سرطان و تغییرات رایج مرتبط با بارداری، می‌تواند چالش برانگیز و سخت باشد. علائمی مانند نفخ، سردرد، حالت تهوع، استفراغ، خستگی، تغییرات سینه و خونریزی مقعدی در دوران بارداری شایع هستند اما می‌توانند علائم سرطان نیز باشند.
بسیار مهم است که زنان باردار ارتباط آزاد و مستقیمی با تیم مراقبتی و پزشک متخصص خود داشته باشند تا در صورت بروز هرگونه علائم غیرعادی آن را به سرعت گزارش دهند.
همکاری نزدیک بین متخصصان زنان و زایمان و سایر متخصصان مراقبت‌های بهداشتی، می‌تواند به تشخیص زود هنگام و دقیق سرطان در زنان باردار کمک شایانی کند.
تشخیص سرطان در دوران بارداری نیاز به مراقبت و بررسی تخصصی دارد؛ بسیاری از آزمایش‌های تشخیصی مانند MRI، سی تی اسکن، سونوگرافی و بیوپسی را می‌توان با خیال راحت در دوران بارداری انجام داد اما با این وجود به دلیل قرارگیری در معرض اشعه هنگام انجام اسکن اشعه ایکس و سی تی اسکن، ضروری است تا احتیاطات لازم در این خصوص به عمل آورده شود.
محافظت از شکم و جنین در طول این آزمایشات تشخیصی، یک اقدام رایج و مهم است. در صورت مشکوک بودن به سرطان، یک تیم متشکل از چندین افراد متخصص شامل انکولوژیست‌ها و متخصصان زنان و زایمان، برای ایجاد یک طرح تشخیصی و درمانی مناسب همکاری خواهند کرد.
درمان سرطان در دوران بارداری
گزینه‌های درمانی سرطان در دوران بارداری (Cancer and pregnancy) به عوامل مختلفی از جمله نوع، محل و مرحله سرطان و همچنین مرحله بارداری بستگی دارد.
هدف متخصصین انتخاب بهترین گزینه‌های درمانی با حداقل آسیب و عوارض جانبی برای مادر و جنین است. جراحی به طور کلی در هر مرحله از بارداری ایمن در نظر گرفته می‌شود و اغلب گزینه درمانی است که نسبت به سایر متودها از ارجحیت بیشتری برخوردار است.
شیمی درمانی که یکی از پرعارضه‌ترین روش‌های درمانی سرطان است، نباید در سه ماهه اول بارداری انجام شود؛ چرا که امکان دارد عوارض جانبی و خطراتی را برای جنین به همراه داشته باشد اما می‌توان پس از سه ماهه اول، با در نظر گرفتن تمامی ابعاد و تاثیرات آن بر جنین انجام شود. در صورت امکان بهتر است از پرتو درمانی در دوران بارداری اجتناب شود؛ زیرا ممکن است به جنین در حال رشد آسیب برسد.
تأثیر سرطان بر حاملگی و جنین
وقتی صحبت از تأثیر سرطان بر حاملگی و جنین می‌شود، هر کیسی را با توجه به شرایط، منحصر به فرد می‌دانیم و شخص مبتلا باید از لحاظ فردی مورد ارزیابی کامل قرار گیرد.
سرطان ممکن است به خودی خود بر نتیجه بارداری تاثیری نداشته باشند اما درمان‌های خاص این بیماری ممکن است خطراتی را برای مادر و جنین به همراه داشته باشند.
شیمی درمانی در طول بارداری ممکن است خطر زایمان زودرس و وزن کم هنگام تولد را افزایش دهد؛ با این حال مطالعات حاکی از آنند که کودکانی که در رحم مادر هستند و در معرض شیمی درمانی قرار می‌گیرند، مشکلات سلامتی قابل توجهی را در دراز مدت تجربه نخواهند کرد.
مهم است که بیماران در مورد خطرات و مزایای درمان های سرطان با پزشک متخصص خود مشورت کنند تا بتوانند تصمیمات آگاهانه‌ای درخصوص درمان سرطان بگیرند.
پیشرفت در درمان سرطان در دوران حاملگی
با پیشرفت‌هایی که در رشته سرطان شناسی صورت گرفت، محققان در تلاشند تا دانش بیماران و تمام قشر جامعه را در مورد سرطان در دوران بارداری گسترش دهند.
امروزه کارآزمایی‌های بالینی که به طور خاص برای ارزیابی ایمنی و اثربخشی درمان‌های مختلف سرطان در زنان باردار طراحی شده‌اند، به دلیل ملاحظات اخلاقی محدود هستند اما با این حال نتایجی درخصوص مزایا و معایب درمان سرطان در دوران بارداری ارائه می‌دهند.
امروزه تحقیقات گسترده‌ای با هدف بررسی اثرات درمان‌های جدیدتر مثل ایمونوتراپی و درمان‌های هدفمند بر زنان باردار مبتلا به سرطان و نوزادانشان انجام می‌گیرد تا بهترین متود درمانی با کمترین عوارض برای بیماران اتخاذ شود.
مقابله با سرطان در دوران بارداری
تشخیص سرطان در دوران بارداری می‌تواند از نظر احساسی و ذهنی برای مادران باردار مبتلا به سرطان سخت و طاقت فرسا باشد. برای زنان ضروری است که از حمایت‌های لازم روحی و جسمی بهره‌مند شوند؛ این حمایت ها اغلب توسط متخصصین و مشاورین، خانواده و دوستان برای این افراد فراهم می‌شود.
پیوستن به گروه‌های حمایتی که به طور خاص برای زنان باردار مبتلا به سرطان طراحی شده‌اند، می‌تواند شرایط مناسبی را فراهم کند که بیماران با شرایط مشابه تجربیات و احساسات خود را در خصوص تأثیر سرطان بر حاملگی با یکدیگر در میان بگذارند.
البته که مدیریت سرطان در دوران بارداری نیازمند همکاری مشترک بین چند رشته‌ی تخصصی مرتبط با سرطان خواهد بود. متخصصان زنان و زایمان، انکولوژیست‌ها، جراحان، رادیولوژیست‌ها و سایر متخصصین باهم همکاری می‌کنند تا یک برنامه درمانی فردی ایجاد کنند که در آن حفظ سلامت مادر و نوزاد را در نظر بگیرند.
نظارت دقیق مادران باردار مبتلا به سرطان در طول بارداری، تضمین می‌کند که هر گونه عارضه یا تغییر در وضعیت بیماران، به سرعت مورد توجه قرار گیرد.
انتقال سرطان از مادر به جنین
علم به این موضوع که سرطان یک بیماری ویرانگر است و میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می‌دهد و امروزه متخصصین به خوبی می‌دانند که سرطان می‌تواند توسط عوامل ژنتیکی و محیطی ایجاد شود، گمانه زنی‌هایی در مورد این که آیا سرطان از مادر به جنین منتقل می‌شود یا خیر وجود دارد.
طبق تحقیقات اخیر مشخص شد که در موارد نادری سلول‌های سرطانی از سد جفتی عبور کرده و نوزاد متولد نشده و جنین داخل رحم مادر را آلوده می‌کند.
به همین علت در اینجای مقاله شواهد علمی موجود در خصوص انتقال سرطان از مادر به جنین را بررسی خواهیم کرد و پیامدهای آن را در تحقیقات پزشکی و مراقبت از بیمار مورد بحث قرار خواهیم داد.
کشف اولین موارد اثبات شده:
برای اولین بار در ژاپن دو کودک به واسطه انتقال سلول‌های سرطانی دهانه رحم از مادر به جنین، به سرطان ریه مبتلا شدند. این موارد اولین شواهد عینی از انتقال واژینال سرطان از مادر به جنین را شامل می‌شدند.
در مورد اول، پسری با توده‌های ریوی متعدد در سن ۲۳ ماهگی به بیمارستان مراجعه کرد؛ تحقیقات بیشتر مشخص کرد که مادر این کودک، ۳ ماه پس از تولد فرزند خود به سرطان سلول‌های سنگفرشی دهانه رحم مبتلا شده است.
کودک دوم که پسری ۶ ساله بود نیز به طور مشابه به سرطان ریه مبتلا شده بود و مادر این کودک نیز قبل از تولد فرزند خود، متوجه ابتلا به تومور بدخیم دهانه رحم شده بود.
بررسی این موارد، احتمال استنشاق سلول‌های سرطانی توسط نوزادان را در حین زایمان طبیعی و واژینال بیشتر می‌کند که می‌تواند توجیهی برای بروز سرطان در ریه این کودکان باشد.
مکانیسم انتقال و بقای سرطان در جنین
عبور از سد جفت:
انتقال سرطان از مادر به جنین فرآیندی است که این باور را که جفت مانع از عبور همه‌ی سلول‌ها، بخصوص سلول‌های سرطانی بدخیم می‌شود را به چالش می‌کشد.
محققین تا مدت‌ها بر این باور بودند که جفت از جنین در برابر مهاجمان خارجی از جمله سلول‌های بیماری‌زا و سرطانی محافطت می‌کند.
با این حال مواردی وجود دارند که خلاف این موضوع را ثابت کرده‌اند و نشان دادند که سلول‌های سرطانی توانسته‌اند با دور زدن سد جفت، در بدن جنین در حال رشد مستقر شده و بیماری‌زایی کنند.
این که سلول‌های سرطانی چگونه و به چه روشی از سد جفت عبور می‌کنند و در بدن جنین زنده می‌مانند، هنوز در دست تحقیق و بررسی است.
شواهد ژنتیکی انتقال:
برای انتقال سرطان از مادر به جنین، تجزیه و تحلیل ژنتیکی نقش مهمی را ایفا می‌کند. در موارد گزارش شده در کشور ژاپن، محققین از تکنیک‌های توالی یابی نسلی برای مقایسه مشخصات ژنتیکی تومورها در مادران و کودکان برای بررسی نحوه انتقال سرطان از مادران به کودکان استفاده کردند.
این تجزیه و تحلیل جهش‌های سوماتیک مشترک نشان داد که ویروس HPV و سرطان‌های دهانه رحم از طریق جفت و رحم منتقل خواهند شد.
در نهایت نتیجه تمامی تحقیقات و بررسی‌هایی صورت گرفته در خصوص تأثیر سرطان بر حاملگی نشان می‌دهند که سلول‌های سرطانی می‌توانند در دوران بارداری از مادر به جنین منتقل شوند.
فرار سیستم ایمنی:
یکی از عواملی کلیدی که باعث بقای سلول‌های سرطانی در جنین می‌شود، فرار و پنهان ماندن این سلول‌ها از سیستم ایمنی جنین است. طبق مطالعات صورت گرفته بر روی سلول‌های سرطانی که در بدن جنین و نوزادان وجود داشت، مشخص شد که این سلول‌ها پروتئین‌های سطحی و نشانگرهای خود را از دست داده‌اند و همین امر موجب می‌شود تا سیستم ایمنی نتواند این سلول‌های بدخیم را تشخیص داده و از بین ببرد.
همین علت منجر شده تا سلول‌های سرطانی برای سیستم ایمنی نامرئی باشند و بدون آن که سیستم ایمنی برای آن‌ها مشکلی ایجاد کرده باشد، جایگاه خود را تثبیت کرده و شروع به رشد کنند.
آمار انتقال سرطان از مادر به جنین
نادر بودن از لحاظ آماری:
ذکر این نکته ضروری است که انتقال سرطان از مادر به جنین یک پدیده استثنایی و نادر است؛ از زمان اولین مورد گزارش شده که در سال ۱۸۶۶ رخ داد تا به الان، تنها چند ده مورد شناسایی شده است.
براساس نظر متخصصین، خطر منتقل شدن این بیماری مهلک سرطان از مادر به جنین بسیار کم است؛ بنابراین نیازی نیست که زنان باردار دارای سرطان خود را غرق در احساس ترس و وحشت کنند.
مفاهیمی در علم پزشکی:
در حالی که خطر انتقال سرطان از مادر به جنین بسیار کم است اما ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی و متخصصین، باید از احتمال بروز آن آگاه بوده و آن را جزء احتمالات تشخیصی و درمانی در نظر بگیرند.
دریافت مراقبت‌های پزشکی متناسب با شرایط، بخصوص نظارت دقیق بر سلامت مادر و جنین برای زنان باردار مبتلا به سرطان بسیار مهم است.
زایمان سزارین که امروزه استفاده از آن بسیار گسترده شده است، ممکن است در به حداقل رساندن مواجه احتمالی نوزاد با سلول‌های سرطانی دهانه رحم و واژن در طول زایمان طبیعی و واژینال مفید و کارآمد باشد.
علائم سرطان در بارداری
همانطور که پیش‌تر توضیح داده شد، سرطان در دوران بارداری نسبتا نادر است اما با این حال امکان بروز آن وجود دارد. علائم بسته به نوع سرطان می‌توانند بسیار متفاوت باشند و توجه به این نکته مهم است که بسیاری از علائم غیرطبیعی می‌توانند به تغییرات طبیعی دوران بارداری نیز مربوط باشند.
در ادامه به چند نمونه از نشانه‌هایی که می‌توانند ناشی از وجود سرطان در دوران بارداری باشند، اشاره می‌کنیم:
تغییرات سینه با احتمال بروز ۳۰ درصد:
در حالی که سینه‌های زنان باردار اغلب در طول بارداری تغییر می‌کنند، وجود توده‌های غیرمعمول، تغییرات پوستی و یا ترشحات نوک سینه مسائلی هستند که باید به آن‌ها توجه شود و مورد ارزیابی قرار گیرند.
خونریزی غیرطبیعی واژینال با احتمال بروز ۲۰ درصد:
طبق گفته‌ی متخصصین، لکه بینی در اوایل بارداری شایع است اما خونریزی شدید و یا خونریزی در اواخر دوران بارداری، می‌تواند تأثیر سرطان بر حاملگی و نشانه سرطان دهانه رحم و یا سرطان رحم باشد که باید در اسرع وقت به آن رسیدگی شود.
سرفه مداوم یا تنگی نفس با احتمال بروز ۱۵ درصد:
اگر چه تنگی نفس می‌تواند بخش طبیعی از روند بارداری باشد اما وجود سرفه مداوم یا بدتر شدن تنگی نفس در برخی موارد حاد نشان دهنده سرطان ریه در فرد خواهد بود.
سوء هاضمه یا تهوع مداوم با احتمال بروز ۱۵ درصد:
بسیاری از زنان در طول بارداری احساس تهوع صبحگاهی را تجربه می‌کنند؛ بنابراین بروز این عارضه در زنان باردار شایع است. در مواردی که فرد از سوء هاضمه و یا تهوع مداوم و شدید رنج ببرد، می‌توان احتمال وجود سرطان معده و یا سرطان کبد را در نظر گرفت.
تغییرات در عادات روده با احتمال بروز ۱۰ درصد:
بارداری می‌تواند بر عادات روده زنان تاثیر بگذارد اما زمانی که تغییرات مداوم مانند اسهال یا یبوست ایجاد شوند، می‌توانند دلیلی بر ابتلا به سرطان روده بزرگ باشند.
کاهش وزن غیرقابل توضیح با احتمال بروز ۵ درصد:
بارداری معمولا باعث افزایش وزن می‌شود؛ چرا که نیاز زنان به غذا برای رشد جنین بیشتر خواهد شد؛ لذا کاهش وزن غیرقابل توضیح می‌تواند دلیلی برای نگرانی و شک به وجود سرطان در فرد باشد.
درد و یا سردرد مداوم با احتمال بروز ۵ درصد:
به باور پزشکان، سردرد مداوم و شدید، همیشه باید ارزیابی شود تا علت وجود آن مشخص شود.
ابتلا به سرطان سینه در دوران حاملگی
سرطان سینه بیماری است که زندگی شخص را تغییر می‌دهد و نگرانی‌های زیادی را برای زنان ایجاد می‌کند؛ به ویژه زمانی که صحبت از بارداری و تأثیر سرطان بر حاملگی به میان می‌آید.
خوشبختانه نتایج تحقیقات، بینش‌های ارزشمندی پیرامون بارداری بعد از سرطان سینه ارائه می‌دهند و باورهای غلط را از بین برده است.
در این قسمت از مقاله به جنبه‌های مختلف بارداری پس از سرطان سینه، از جمله ملاحظات باروری و خطرات بالقوه آن می‌پردازیم.
بارداری بعد از سرطان سینه:
بسیاری از زنان نگرانی‌هایی پیرامون باردار شدن ایمن و بی‌خطر پس از درمان سرطان سینه دارند؛ چرا که از عود مجدد بیماری خود می‌ترسند.
با این حال تحقیقات اخیر نشان داده است زنانی که درمان‌های تکمیلی و محافظتی پس از سرطان را متوقف می‌کنند تا بارداری بی‌خطری داشته باشند، خطر عود مجدد سرطان آن‌ها را تهدید نمی‌کند.
درواقع مطالعات بیانگر آنند که داشتن فرزند پس از درمان سرطان سینه بر احتمال بقای زنان تاثیر نمی‌گذارد. لازم به ذکر است افرادی که قصد بارداری پس از اتمام درمان سرطان سینه را دارند، باید حتما با پزشک متخصص خود مشورت کنند تا بهترین زمان برای بارداری را با توجه به شرایط فرد مشخص کند.
بارداری و بقا در سرطان سینه:
برخلاف تصورات قبلی به نظر نمی‌رسد که داشتن فرزند پس از تکمیل درمان سرطان سینه بر بقای زنان تاثیر منفی داشته باشد. تحقیقات نشان داده است که بارداری پس از درمان سرطان سینه، احتمال عود مجدد سرطان یا مرگ ناشی از سرطان سینه را افزایش نخواهد داد.
ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی و متخصصین زنان می‌توانند بانوان را در مورد زمان بندی بهینه، برای بارداری بعد از سرطان بر اساس شرایط فردی راهنمایی کنند.
شیردهی و سرطان سینه
تغذیه با شیر مادر یکی‌دیگر از نگرانی‌های بانوانی است که درگیر درمان‌های سرطان سینه بوده، آن را شکست داده‌اند و در قدم بعدی قصد دارند که باردار شوند.
توانایی شیردهی ممکن است تحت تاثیر نوع درمان دریافتی بیمار قرار گیرد؛ برای مثال اگر فقط یک سینه فرد تحت درمان قرار گرفته و یا به واسطه عمل جراحی برداشته شده است، می‌تواند از دیگر سینه خود که تحت درمان قرار نگرفته جهت شیردهی فرزند خود استفاده کند.
با این حال زمانی که بیمار تحت پرتو درمانی، شیمی درمانی، هورمون درمانی، درمان هدفمند و یا سایر درمان‌های دارویی قرار می‌گیرد باید از شیردهی فرزند خود، خودداری کند.
لامپکتومی (جراحی بافت غیرطبیعی سینه) به دنبال پرتو درمانی ممکن است شیردهی از پستان تحت درمان را دشوار کند؛ زیرا این درمان‌ها می‌توانند به میزان لازم بافت پستان برای تولید شیر آسیب بزنند.
نگرانی‌های شایع پیرامون ابتلا به سرطان سینه در دوران حاملگی
در حالی که متخصصین بارداری پس از درمان سرطان سینه را به طور کلی بی‌خطر در نظر می‌گیرند اما برخی از زنان ممکن است نگرانی‌های بیشتری پیرامون تأثیر سرطان بر حاملگی داشته باشند.
زنان با سابقه خانوادگی قوی سرطان سینه ممکن است نگران انتقال یک جهش ژنتیکی ارثی که خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش می‌دهد و انتقال آن از خود به فرزندشان باشند.
علاوه بر این، زنانی که خطر عود سرطان در آن‌ها بالاتر است، غالبا نگرانی‌هایی در خصوص عود مجدد آن پس از بارداری و زایمان را تجربه می‌کنند.
وضعیت هر فردی منحصر به فرد است؛ بنابراین ضروری است که این افراد با پزشک زنان و پزشک انکولوژیست خود گفت و گو کنند تا بتوانند بهترین تصمیم ممکن را اتخاذ کنند.
با مطالعات اخیر، نتایج ارزشمندی را در خصوص ایمنی بارداری بعد از سرطان سینه بدست آمده است؛ در یکی از مطالعات، زنان مبتلا به سرطان سینه درمان خود را به منظور تلاش برای بارداری به مدت دو سال متوقف کردند.
نتایج بدست آمده از این مطالعه نشان داد که میزان عود سرطان سینه در افرادی که درمان را ادامه ندادند و صاحب فرزند شدند، در مقایسه با افرادی که درمان خود را ادامه دادند، یکسان است و داشتن فرزند پس از درمان سرطان سینه باعث وخامت و عود بیماری در این افراد نخواهد شد.
پژوهش‌ها در این باره به طور مداوم در حال انجام است تا درک بیماران را از بارداری پس از سرطان سینه گسترش دهد و امید و اطمینان خاطر را به زندگی آن‌ها بیاورد.
کلام آخر
در این مقاله‌ی بای بای سرطان تأثیر سرطان بر حاملگی را بررسی کردیم و به چالش‌ها و نگرانی‌هایی که در خصوص ابتلا به سرطان در دوران بارداری وجود دارند، پرداختیم. همچنین برخی از سرطان‌های شایع دوران بارداری و علائم هشدار آن‌ها را شناختیم و احتمال بروز هریک از علائم هشدار را بررسی کردیم.
در نهایت هم در مورد سرطان سینه و دغدغه‌هایی که ممکن است برای مادران باردار یا افرادی که در دوران پسا درمان سرطان سینه قصد بارداری دارند، صحبت به میان آوردیم. امیدواریم خواندن این مقاله استرس و نگرانیتان را از بابت ابتلا به سرطان در دوران بارداری کاسته باشد و قلبتان را به نور امید آراسته باشد.
منابع:
