همانطور که در مقالات پیشین به نقش موثر دارو درمانی و شیمی درمانی در درمان انواع سرطان‌ها اشاره کردیم، در این مقاله بای بای سرطان قصد داریم یکی از این داروهای مهم و پایه در دارو درمانی را تحت عنوان هرسپتین مورد ارزیابی قرار دهیم و نکات مراقبتی مربوط به دارو هرسپتین را برای بیمارانی که تحت هرسپتین درمانی قرار دارند و نیاز به دانستن این نکات دارند، بیان کنیم.
هرسپتین برای چیست؟
داروی هرسپتین نام تجاری دارویی است که با نام تراستوزماب در بین کادر درمان و بیماران شناخته میشود و در درمان انواع سرطان‌های سینه، سرطان معده و سرطان مری نیز به کار می‌رود.
قادر است رشد سلول‌های سرطانی را که حاوی مقدار زیادی گیرنده فاکتور رشد اپیدرال انسانی 2 که به اختصار (HER 2) نیز نامیده میشود، کنترل کند.
پروتئین HER2 در تمامی سلول‌های بدن وجود دارد و وظیفه رشد و ترمیم سلول‌ها را بر عهده دارد.
مطالعات نشان می‌دهد که مقادیر زیادی از این پروتئین در سلول‌های سرطانی سینه، مری و معده وجود دارد که باعث بقا و رشد سریع این سلول‌های بدخیم میشود بنابراین قبل از انجام متودهای درمانی، آزمایشی از فرد مبتلا گرفته میشود که در آن مثبت یا منفی بودن فاکتور HER2 مشخص شود.
معمولا از بین ۵ بیماری که به سرطان سینه دچار شده‌اند، ۱ نفر HER2 مثبت خواهد بود.
هرسپتین درمانی با مهار تاثیرات HER2 سلول و تحریک سیستم ایمنی برای حمله و نابود کردن سلول‌های سرطانی، تاثیرات خود را جهت مبارزه با سرطان اعمال می‌کند.
فواید داروی هرسپتین
در موقعیت‌های مختلفی توسط پزشکان برای بیماران مورد استفاده قرار می‌گیرد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
- در سرطان‌های اولیه سینه که به دنبال آن روش‌های درمانی پرتودرمانی، عمل جراحی و شیمی درمانی برای فرد انجام میشود، از داروی هرسپتین نیز برای کاهش احتمال بروز مجدد سرطان پس از انجام متودهای درمانی نام برده شده، استفاده میشود.
- در بیمارانی که سرطان سینه پیشرفته دارند و این بیماری به سایر ارگان‌های بدن متاستاز داده است نیز استفاده میشود تا سرعت رشد سرطان کاهش پیدا کرده و طول عمر و بقای بیمار بیشتر شود.
- در شرایطی که فردی دچار سرطان معده پیشرفته شده است و این سرطان به سایر نواحی بدن منتشر شده است نیز می‌توان از هرسپتین درمانی برای کاهش علائم بیماری و همچنین سرعت رشد و پخش شدن آن استفاده کرد.
- در بیمارانی که از سرطان مری پیشرفته رنج می‌برند هم استفاده از مزایای این دارو در روند درمان فرد، موثر خواهد بود.
روش تزریق هرسپتین
هرسپتین درمانی معمولا در بیمارستان‌ها و کلینیک‌های مخصوص سرطان برای بیماران قابل انجام است. این دارو به دو روش به مبتلایان تزریق میشود:
- به صورت تزریقی که در این شرایط دارو به صورت سرم، قطره قطره و به آرامی وارد جریان خون بیمار میشود.
تزریق این دارو برای اولین بار حدود ۹۰ دقیقه زمان خواهد برد اما از دفعات بعدی سرعت تزریق دارو به ۳۰ دقیقه کاهش پیدا می‌کند و دارو با سرعت بیشتری وارد جریان خون فرد خواهد شد.
- به صورت زیرپوستی که دارو از طریق ران به بیمار تزریق میشود. این روش تزریق دارو به بیمار، فقط در بیمارانی که سرطان سینه دارند، کاربردی است و انجام آن توسط پزشک نیاز به صرف زمان زیادی برای تزریق نخواهد داشت.
مدت زمان درمان با هرسپتین
زمانی که بیمار قرار است برای اولین بار از این دارو در روند درمان خود استفاده کند، لازم است تا ۶ ساعت پس از دریافت دارو در بیمارستان تحت مراقبت تیم پزشکی قرار گیرد تا در صورت بروز هرگونه عارضه جانبی و حساسیت نسبت به دارو، اقدامات لازم صورت گیرد.
پس از انجام بررسی‌ها و ارزیابی‌های لازم پس از دریافت دارو، بیمار برای دفعات بعدی مدت زمان کمتری را در بیمارستان سپری خواهد کرد.
در صورتی که بیمار مبتلا به سرطان سینه باشد، هر ۱ یا ۳ هفته از هرسپتین درمانی برای شخص استفاده میشود و اگر بیمار سرطان معده یا مری داشته باشد، از این دارو هر ۳ هفته برای او استفاده میشود.
همچنین در سرطان‌های سینه اولیه که خوشخیم است، درمان دارویی به وسیله هرسپتین تا ۱ سال ادامه دارد و در سرطان‌های معده و مری که متاستاز داده‌اند نیز از این دارو تا زمانی که کمک کننده باشد استفاده خواهد شد.
هرسپتین درمانی بعد از شیمی درمانی
نتایج تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که استفاده از هرسپتین درمانی بعد از شیمی درمانی در درمان سرطان‌های HER2 مثبت به خصوص سرطان سینه، بسیار تاثیرگذار خواهد بود.
استفاده از داروی هرسپتین بعد از شیمی درمانی، عارضه جانبی خاصی نخواهد داشت و تنها کسانی که بیماری‌های قلبی زمینهای دارند باید این مورد را به پزشک متخصص خود گزارش دهند تا دوز دارو کنترل شده و دقیق تزریق شود؛ چرا که در صورت مصرف بیش از حد این دارو ممکن است بیمار دچار سکته‌های قلبی خفیف تا شدید شود.
البته متخصصین معتقدند که از این دارو می‌توان هم بعد و هم همراه با فرآیند شیمی درمانی استفاده کرد اما نکته اصلی که وجود دارد این است که در استفاده همزمان از داروهای شیمی درمانی و هرسپتین، ریسک بروز بیماری‌های قلبی در افراد، بیش از پیش افزایش پیدا می‌کند.
چه کسانی نمی‌توانند تحت هرسپتین درمانی قرار گیرند؟
لازم است بدانید که همه‌ی افراد مجاز به مصرف هرسپتین نیستند و این دارو به دلیل عوارضی که برای بیماران ایجاد می‌کند، در مواردی با محدودیت مصرف همراه است.
افرادی که حساسیت شدیدی به داروی هرسپتین (Herceptin) دارند و از سختی تنفس نیز رنج می‌برند و همچنین افراد حامله، محدودیت‌هایی در مصرف داروی هرسپتین خواهند داشت.
البته اطلاعات زیادی در مورد تاثیرات این دارو بر جنین وجود ندارد، اما با این حال بیمارانی که تحت درمان با هرسپتین قرار گرفته‌اند، عارضه‌هایی از خود بروز داده است که ممکن است به مصرف این دارو ارتباط داشته باشد.
در بعضی از کیس‌ها ممکن است الیگوهیدرآمنیوس (کاهش مایع آمنیوتیک اطراف جنین) در سه ماهه‌ی دوم و سوم بارداری رخ دهد و یا ممکن است مصرف این دارو سبب از کار افتادن غیرقابل برگشت کلیه‌های جنین شود.
با این تفاسیر داروی هرسپتین را می‌توان با تجویز پزشک و به صورت کنترل شده در مادران باردار استفاده کرد اما جنین باید برای جلوگیری از بروز مشکلات و عارضه‌های جانبی، تحت ارزیابی و بررسی مستمر باشد.
در افراد باردار تا ۶ ماه پس از اتمام دوره درمان و بارداری، نباید مجدد از داروی هرسپتین استفاده کرد، چرا که باعث بروز اختلالاتی در فرآیند شیردهی مادر میشود.
هرسپتین درمانی نباید در افرادی که مبتلا به سرطان‌های معده، سینه و مری که تست HER2 در آنها مثبت نیست استفاده شود.
علاوه بر این موارد فوق، استفاده از این دارو در شرایط زیر نیز توصیه نمی‌شود:
- افرادی که دچار مشکلات قلبی زمینهای هستند نظیر سابقه‌ی سکته‌ی قلبی، آنژین‌های شدید و مشکلات متعدد در عروق قلبی نباید از داروی هرسپتین و این گروه دارویی استفاده کنند.
- افرادی که فشار خون بالا و کنترل نشده دارند، نباید این دارو را مصرف کنند؛ چرا که ممکن است باعث ایست قلبی ناگهانی و مشکلات قلبی-عروقی شود.
- افراد باردار
- مادرانی که در مرحله شیردهی قرار دارند.
هرسپتین و بارداری
توصیه شده است که زنانی که تحت دارو درمانی و شیمی درمانی هستند و کسانی که از داروی هرسپتین استفاده می‌کنند، نباید اقدام به بارداری کنند.
همچنین کسانی که دوره درمان خود را تکمیل کرده‌اند نیز تا ۷ ماه پس از اتمام درمان نباید باردار شوند، چرا که هرسپتین درمانی باعث آسیب رسیدن به جنین در حال تشکیل میشود.
کسانی که به تازگی زایمان کرده‌اند و در دوران شیردهی قرار دارند نیز نباید تا ۷ ماه پس از زایمان، به نوزاد خود شیر بدهند، چرا که این موضوع منجر به آسیب‌های جبران ناپذیری به نوزاد میشود.
عوارض هرسپتین
همانطور که پیشتر گفتیم، مشکلات قلبی میتواند در نتیجه‌ی مصرف هرسپتین در افراد ایجاد شود که میتواند درجات خفیف تا بسیار شدید را شامل شود.
البته قبل از شروع هرسپتین درمانی، پزشک عملکرد قلب را بررسی می‌کند تا از سلامت و کارکرد صحیح آن اطمینان حاصل کند همچنین در طول پروسه درمان نیز بیمار همچنان از نظر قلبی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
مصرف این دارو عوارض جانبی دیگری نیز ایجاد می‌کند که غالبا با گذشت زمان اثرات آن کم شده و از بین می‌رود.
در ادامه عوارض جانبی را بیان می‌کنیم که از هر ۱۰ نفر ۱ نفر ممکن است این عارضه‌ها را تجربه کند:
- حساسیت‌های دارویی مثل تورم صورت، تب بالا و لرز، سر درد و احساس گیجی و مریضی
- خستگی و بی‌خوابی
- یبوست و اسهال
- کاهش تعداد گلبول‌های سفید برای مبارزه با عفونت‌ها
- کاهش اشتها و کاهش وزن
- درد عضلانی، مفصلی، قفسه سینه و شکم
- قرمزی چشم و اشک ریزش
- سرفه و آبریزش بینی
در صورتی که علائم و عارضه‌های دیگری مثل تنگی نفس در طول شب یا روز یا تورم در مچ در طول دوره مصرف هرسپتین مشاهده شود، باید فورا به پزشک مراجعه شود.
اگر که در طول دوره درمان بیماری‌های قلبی برای بیمار ایجاد شود، پزشک درمان را برای مدت کوتاهی متوقف کرده و پس از بهبود علائم، مصرف هرسپتین از سر گرفته میشود.
هرسپتین و ریزش مو
با توجه به بررسی آثار مصرف این دارو بر روی مبتلایان سرطان، اگر هرسپتین به عنوان تک دارو مصرف شود منجر به ریزش مو نخواهد شد اما اگر این دارو همزمان با شیمی درمانی مورد استفاده قرار گیرد، به دلیل عوارض ناشی از شیمی درمانی، فرد ریزش مو را تجربه خواهد کرد.
منابع:
4 پاسخ
ممنون از مطلب خوبتون، فقط من چندتا سوال دارم. شما پزشک مشاور هم دارید؟
درود بر شما
در چه موردی مشاور میخواهید؟
میخواستم بدونم چجوری میتونم داروی خارجی تهیه کنم؟
آیا هرسپتین باعث ریزش مو میشود؟