کاهش وزن ناگهانی؟ ممکن نشانه‌ای از سرطان رکتوم باشد!

طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، سرطان‌های کولورکتال (شامل کولون و رکتوم) در سال‌های اخیر به یکی از سه سرطان شایع دنیا تبدیل شده‌اند و سالانه بیش از ۱.۹ میلیون مورد جدید از این نوع سرطان‌ها گزارش می‌شود. از میان این موارد، سرطان رکتوم حدود یک‌سوم را به خود اختصاص می‌دهد.
با اینکه این آمار نگران‌کننده به نظر می‌رسد، اما خبر خوب این است که درمان‌های هدفمند، جراحی‌های دقیق و تکنولوژی‌های نوین پزشکی، شانس بهبودی را به طور چشمگیری افزایش داده‌اند؛ به‌گونه‌ای که اگر بیماری در مراحل ابتدایی تشخیص داده شود، احتمال درمان موفق آن بیش از ۸۰٪ خواهد بود.

در این مقاله از «بای بای سرطان» تلاش کرده‌ایم پاسخی علمی، ساده و کامل به تمام پرسش‌هایی که ممکن است درباره‌ی این بیماری داشته باشید، ارائه کنیم. اگر شما یا یکی از عزیزانتان با این چالش سلامتی روبرو هستید، لطفاً تا پایان این راهنمای جامع با ما همراه باشید.

رکتوم چیست ؟

راست روده یا مقعد انتهای سیگموئید است، طول این قسمت از روده 12 تا 15 سانتی متر است و پشت مقعد است. قسمت پایین مقعد باز است و به آن آمپول مقعد می گویند.

عضله رکتوم مانند ماهیچه های سایر قسمت های روده است و در خارج تارهای بلند و در داخل آن دایره شکل است، اما ساختار مقعد در مردان و زنان متفاوت است.

از بیماری هایی که می تواند مقعد را درگیر کند می توان به کانسر کولورکتال، سرطان دیورتیکول، آنژیودیسپلازی، IBD، کولیت کاذب غشایی، کولیت ایسکمیک، پیچ خوردگی روده و … اشاره کرد.

وظیفه رکتوم روده در بدن ذخیره موقت مدفوع است. دیواره های راست روده دارای گیرنده های حساس به اتساع هستند که وظیفه آنها این است که هر زمان مدفوع به راست روده می رسد و باعث انبساط آن می شود به فرد حس دفع می دهد. اگر فردی نسبت به این احساس بی تفاوت باشد دچار یبوست می شود.

رکتوم روده سه بخش دارد:

غشای مخاطی: مخاط دیواره داخل روده را تشکیل می دهد. این مایعی است که از چربی ترشح می شود و به انتقال پیام کمک می کند.

Muscularis propria: این عضله دیواره داخلی شکم را تشکیل می دهد. عملکرد این عضله کمک به دفع مواد زائد با حفظ شکل راست روده است.

مزورکتوم: این بافت چربی کل رکتوم را احاطه کرده است.

یکی دیگر از قسمت های مهم رکتوم غدد لنفاوی است، غدد لنفاوی بخشی از سیستم ایمنی بدن هستند. و در نظارت و کنترل ورود مواد مضر به بدن موثر است. البته این مفاصل تمام بدن از جمله راست روده را درگیر می کنند.

اگرچه سرطان رکتوم و روده بزرگ از بسیاری جهات مشابه هستند، درمان آنها کاملاً متفاوت است.

این تفاوت به این دلیل است که رکتوم در مکانی باریک قرار دارد و با سایر اعضای بدن متفاوت است. این فضای باریک ممکن است نیاز به جراحی برای برداشتن کانسر رکتوم داشته باشد.

علائم سرطان رکتوم چیست؟

علائم این بیماری معمولا شبیه مشکلات گوارشی یا بواسیر یا شقاق است. این علائم شباهت زیادی به یکدیگر دارند، بنابراین در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، بیمار باید بلافاصله با پزشک مشورت کند.

• خونریزی در مدفوع :

این علامت اولین و شایع ترین علامت کنسر روده است. خونریزی راست روده معمولاً در هنگام اجابت مزاج به صورت رگه هایی از خون در مدفوع، رخ می دهد.

• مشاهده نقاط سخت در حفره دهان:

بیمار مبتلا به این سرطان ممکن است متوجه یک نقطه سخت در حفره دهان شود.

• درد:

درد در ناحیه مقعد و اطراف آن می تواند از علائم این سرطان باشد.

• خارش شدید:

خارش شدید در داخل و اطراف مقعد می تواند نشانه کنسر رکتوم باشد.

• تغییرات در اجابت مزاج بیمار:

یبوست یا اسهال یا تغییرات دیگر (تغییر رنگ مدفوع، بی اختیاری و …) از نشانه های تغییر در حرکات روده از جمله یبوست یا اسهال است.

• نفخ و درد شکم

• کاهش وزن ناگهانی بدون رژیم غذایی و فعالیت بدنی

• بیماری قلبی مزمن

• ترشحات رکتوم: ترشح مواد چسبنده و مخاطی از مقعد می تواند از علائم این سرطان باشد.

سرطان رکتوم در برخی افراد ممکن است بدون هیچ علامتی ایجاد شود و یا علائم بالا خفیف باشد.

بنابراین توصیه می شود در صورت مشاهده علائمی که باعث ناراحتی می شود سریعا به پزشک متخصص مراجعه کنید.

مقایسه علائم سرطان رکتوم و هموروئید

بسیاری از علائم سرطان رکتوم، به‌ویژه در مراحل اولیه، شبیه به بیماری‌هایی مانند بواسیر (هموروئید) یا شقاق هستند. در جدول زیر تفاوت‌های کلیدی این بیماری‌ها را مشاهده می‌کنید تا بهتر بتوانید علائم را ارزیابی کنید:

علل ابتلا به کانسر رکتوم

در حال حاضر علت اصلی کانسر رکتوم مشخص نشده است، اما عواملی وجود دارند که خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می دهند که عبارتند از:

• رابطه جنسی:

رابطه مقعدی می تواند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد و افرادی که چندین شریک جنسی دارند نیز بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند.

• افزایش سن:

جالب است بدانید، افراد بالای 50 سال بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند.

• سیگار کشیدن:

در واقع سیگار خطر ابتلا به هر نوع سرطانی را افزایش می دهد، زیرا مواد سرطان زا در سیگار و سایر محصولات تنباکو وجود دارد که به سرعت در بدن پخش می شود و به سلول های بدن آسیب می رساند.

• سابقه خانوادگی

•  عوامل خطر :

عوامل خطر کانسر رکتوم به شرح زیر است.

سرطان رکتوم در هر سنی قابل تشخیص است، اما اکثر افراد مبتلا به این نوع سرطان در سنین بالای 50 سال قرار دارند. بروز سرطان رکتوم در افراد زیر 50 سال در حال افزایش است، اما پزشکان دلیل آن را نمی دانند.

آمریکایی های آفریقایی تبار افراد آفریقایی تبار در ایالات متحده در مقایسه با اروپایی ها بیشتر در معرض خطر ابتلا به این سرطان هستند.

سابقه شخصی کانسر رکتوم روده یا پولیپ. اگر در گذشته سرطان رکتوم، سرطان روده بزرگ یا پولیپ آدنوماتوز داشته اید، خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ بیشتر است.

بیماری التهابی روده. بیماری التهابی مزمن روده، مانند کولیت اولسراتیو و بیماری کرون، خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش می دهد.

سندرم ارثی که خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش می دهد.

سابقه خانوادگی سرطان رکتوم روده اگر والدین، خواهر و برادر یا فرزندشان سرطان روده بزرگ یا رکتوم داشته باشند، احتمال ابتلا به سرطان کولون بیشتر است. لازم به ذکر است در رژیم غذایی، اگر سبزیجات را کم کنیم و گوشت قرمز افزایش دهیم، امکان ابتلا به سرطان روده افزایش پیدا کند.

• کمی ورزش کنید اگر بیکار هستید، احتمال ابتلا به این سرطان بیشتر است. ورزش منظم می تواند خطر ابتلا به سرطان را کاهش دهد.
• افراد مبتلا به دیابت نوع 2 کنترل نشده ممکن است در معرض افزایش خطر ابتلا به سرطان کولورکتال باشند.
• چاقی: خطر ابتلا به سرطان رکتوم روده در افراد چاق بیشتر از افراد با وزن سالم است.
• سیگار کشیدن افرادی که سیگار می کشند ممکن است خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش دهد.
• مصرف بیش از حد الکل سه بار در هفته می تواند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد.
• پرتودرمانی قبلی برای سرطان قدامی معده خطر ابتلا را افزایش می دهد.

به نقل از کتابخانه NCBI (NBK493202):
این مقاله، علل، پاتوفیزیولوژی، تظاهرات بالینی و تشخیص سرطان رکتوم را بررسی کرده و نقش تیم‌های بین‌رشته‌ای پزشکی را در مدیریت این بیماری برجسته می‌کند.

درمان سرطان رکتوم: راهنمای کامل از مراحل اولیه تا پیشرفته

درمان سرطان رکتوم بر اساس مرحله بیماری، محل تومور، سلامت کلی بیمار و وجود یا عدم وجود متاستاز (گسترش به اندام‌های دیگر) انتخاب می‌شود. هدف از درمان، برداشتن تومور، جلوگیری از عود بیماری، حفظ عملکرد روده و بهبود کیفیت زندگی بیمار است. در ادامه، به تفصیل روش‌های درمانی رایج را توضیح می‌دهیم:

🔹 ۱. پرتودرمانی (رادیوتراپی)

نقش: کوچک کردن تومور پیش از جراحی (نئوادجوانت) یا از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی‌مانده پس از جراحی.

ویژگی‌ها:

• معمولاً به‌صورت پرتودرمانی خارجی (External Beam) انجام می‌شود.
• در مرحله ۲ و ۳ سرطان رکتوم رایج است.
• ممکن است همراه با شیمی‌درمانی همزمان (chemoradiotherapy) تجویز شود.
• دوره درمان: حدود ۵ تا ۶ هفته، ۵ جلسه در هفته.

🔹 ۲. جراحی (عمل برداشت تومور)

جراحی، ستون اصلی درمان در اکثر بیماران است. بسته به محل و مرحله تومور، نوع جراحی متفاوت است:

✅ Local excision (برداشت موضعی)

برای تومورهای کوچک و اولیه، با استفاده از رکتوسکوپ یا ابزار لاپاراسکوپیک بدون شکم‌ باز.

✅ LAR – Low Anterior Resection (رزکسیون قدامی پایین)

برای تومورهای قسمت فوقانی رکتوم؛ امکان حفظ عملکرد طبیعی مقعد وجود دارد.

✅ APR – Abdominoperineal Resection (برداشت شکمی-مقعدی)

برای تومورهای پایین رکتوم؛ کل راست‌روده و مقعد برداشته می‌شود و بیمار نیاز به استوما دائمی خواهد داشت.

✅ Total Mesorectal Excision (TME)

استاندارد طلایی برای سرطان رکتوم که شامل برداشت کامل مزورکتوم و غدد لنفاوی اطراف است.

🛡️ نکته: در مواردی برای محافظت از محل بخیه (آناستوموز)، یک ایلئوستومی موقت ایجاد می‌شود که پس از ۱ تا ۶ ماه می‌تواند بسته شود.

🔹 ۳. شیمی‌درمانی (Chemotherapy)

کاربردها:

• همزمان با پرتودرمانی پیش از جراحی (chemoradiation)
• پس از جراحی برای کاهش احتمال عود
• در مرحله ۴ برای کنترل بیماری و افزایش طول عمر

رایج‌ترین داروها:

• 5-FU (فلوئورواوراسیل)
• Capecitabine (کپسیتابین)
• Oxaliplatin (اکسالاپلاتین) – به‌ویژه در رژیم FOLFOX

💡 گاهی از پمپ شیمی‌درمانی قابل حمل برای تزریق دارو در خانه استفاده می‌شود.

🔹 ۴. درمان‌های هدفمند (Targeted Therapy)

در بیماران مرحله ۴ یا موارد پیشرفته با مارکرهای ژنتیکی خاص، درمان هدفمند بسیار مفید است.

انواع رایج:

• Bevacizumab (آواستین): مهار رگ‌زایی تومور
• Cetuximab / Panitumumab: مهار گیرنده EGFR (در بیماران بدون جهش ژن KRAS)

🔹 ۵. ایمونوتراپی (در موارد خاص)

در موارد نادر با عدم تطابق ژنتیکی (dMMR/MSI-high)، داروهای ایمیونوتراپی مانند Pembrolizumab ممکن است مؤثر باشند.

🔹 ۶. درماهای جایگزین در متاستاز پیشرفته

در صورت گسترش سرطان به کبد یا ریه، بسته به موقعیت بیمار می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد:

🔹 ۷. مراقبت تسکینی (Palliative Care)

در مواردی که سرطان غیرقابل درمان است، هدف درمان کاهش درد، بهبود عملکرد گوارشی و افزایش کیفیت زندگی است. این مراقبت‌ها شامل:

• مدیریت درد
• کنترل عوارض روده‌ای
• مشاوره روان‌شناسی
• حمایت تغذیه‌ای و خانوادگی

📊 چند نکته مهم در تصمیم‌گیری درمانی:

• مرحله و محل دقیق تومور
• قدرت جسمانی و بیماری‌های زمینه‌ای بیمار
• مهارت جراح در حفظ عملکرد مقعد و کاهش عوارض
• نوع جهش ژنتیکی در تومور (برای انتخاب درمان هدفمند)

مراحل سرطان رکتوم و روش‌های درمانی پیشنهادی

درمان سرطان رکتوم به مرحله تشخیص آن بستگی دارد. پزشکان با توجه به وسعت تومور، گسترش بیماری و وضعیت بیمار، از روش‌های درمانی متفاوتی استفاده می‌کنند. جدول زیر، مروری بر مراحل مختلف و گزینه‌های درمانی متداول آن‌ها ارائه می‌دهد:

تومور بدخیم رکتوم

در این حالت ما با نوع مهاجم بیماری طرف هستیم و سرطان قابل گسترش به سایر بافت های بدن است در این مرحله باید هر چه سریعتر مراحل درمانی انجام شود.

آیا سرطان رکتوم قابل درمان است

پیشرفت های درمانی در چند سال گذشته به آینده ای روشن اشاره می کند. در واقع، بیشتر موارد کانسر رکتوم قابل درمان هستند. میزان بقای 5 ساله کلی 67 درصد برآورد شد.

تخمین بقای 5 ساله بر اساس مرحله به شرح زیر است:

• امتیاز: 89 درصد
• زمین اطراف ایستگاه: 71 درصد
• مناطق دور افتاده: 15٪

توجه به این نکته ضروری است که این اعداد بر اساس داده های سال های 2009 تا 2015 است و از آن زمان تاکنون شاهد پیشرفت هایی در درمان ها بوده ایم. همچنین باید در نظر بگیرید:

1. جایی که سرطان گسترش یافته است.
2. آیا بیمار انسداد روده دارد؟
3. آیا برداشتن کل تومور با جراحی امکان پذیر است؟
4. سن و سلامت عمومی بیمار چقدر است؟
5. آیا بیماری عود می کند؟
6. بیمار چقدر می تواند درمان را تحمل کند؟

در حالی که ما می گوییم درمان کانسر رکتوم به وضعیت فردی شما بستگی دارد، بهترین منبع اطلاعات پزشک شما است.

آیا کسنر رکتوم کشنده است

پاسخ این سوال کاملا وابسته به عوامل مختلفی است مانند:

• شدت بیماری
• زمان تشخیص بیماری
• تغذیه فرد
• عدم جود سایر بیماری های زمینه ای
• پروتکل های درمانی
• روحیه بیمار
• پاسخ به مراحل پرتو درمانی و شیمی درمانی و…

📊 آمار جهانی و ایرانی سرطان رکتوم | نگاهی به شیوع، بقا و مقایسه جهانی

بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO) و پایگاه جهانی GLOBOCAN وابسته به آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان (IARC)، سرطان کولورکتال (که شامل سرطان رکتوم و کولون است) در سال ۲۰۲۰ در جایگاه سومین سرطان شایع جهان قرار گرفت.

• 📌 بیش از 1.9 میلیون مورد جدید سرطان کولورکتال در جهان ثبت شد.
• حدود 40٪ از این موارد، سرطان رکتوم بودند.
• این سرطان، دومین علت مرگ ناشی از سرطان در جهان شناخته می‌شود.

🔹 نرخ بقا در جهان

مطابق با گزارش‌های SEER (مرکز آمار ملی سرطان آمریکا):

📍 نکته مهم: با پیشرفت درمان‌ها، آمار بقای بیماران هر ساله در حال افزایش است، به‌خصوص در کشورهای پیشرفته‌ای مانند ژاپن، آلمان، آمریکا و کره‌جنوبی.

آمار سرطان رکتوم در ایران

بر اساس داده‌های مرکز تحقیقات سرطان ایران و وزارت بهداشت:

• سرطان کولورکتال در ایران سومین سرطان شایع در مردان و چهارمین سرطان شایع در زنان است.
• در سال‌های اخیر، شیوع سرطان رکتوم در میان جوانان ایرانی رو به افزایش است؛ به‌خصوص در سنین زیر ۵۰ سال.
• تخمین زده می‌شود سالانه بیش از ۷۵۰۰ مورد جدید سرطان کولورکتال (شامل رکتوم) در کشور شناسایی شود.
• استان‌های با شیوع بالاتر: تهران، فارس، اصفهان، مازندران و خراسان رضوی.

🧬 علت افزایش نسبی در ایران می‌تواند به عوامل تغذیه‌ای (افزایش مصرف فست‌فود، گوشت قرمز)، کم‌تحرکی، چاقی، عدم غربالگری، و رشد آگاهی تشخیصی بازگردد.

🌍 مقایسه بین کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه

✳️ نتیجه‌گیری: در حالی که کشورهای توسعه‌یافته به‌دلیل دسترسی بهتر به تجهیزات، آموزش و آگاهی، در تشخیص زودهنگام موفق‌تر هستند، کشورهایی مانند ایران نیز با تلاش‌های وزارت بهداشت، کمپین‌های اطلاع‌رسانی، و رشد فناوری درمانی در مسیر بهبود آمار درمان قرار دارند.

زندگی بعد از درمان سرطان رکتوم | بازگشت به روال عادی با نگاهی تازه

پایان درمان، آغاز مرحله‌ای جدید در مسیر زندگی با سرطان است. بسیاری از بیماران پس از جراحی، پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی این سوال را می‌پرسند:
«آیا زندگی من دوباره مثل قبل می‌شود؟»

خبر خوب این است که با مراقبت‌های مناسب، پیگیری منظم و حمایت روحی، بله، زندگی می‌تواند حتی بهتر از قبل ادامه پیدا کند. در ادامه، نگاهی می‌اندازیم به جنبه‌های مختلف زندگی پس از درمان سرطان رکتوم:

✅ 1. مراقبت‌های پزشکی پس از درمان

پس از پایان درمان، باید تحت نظر پزشک باقی بمانید تا از بازگشت احتمالی بیماری جلوگیری شود.

🔄 پیگیری‌ها شامل:

• انجام کولونوسکوپی‌های دوره‌ای (معمولاً در سال اول و سوم)
• آزمایش CEA خون (برای بررسی احتمال عود)
• سی‌تی‌اسکن شکم و لگن در صورت لزوم
• معاینات فیزیکی هر ۳ تا ۶ ماه در سال‌های اول

🟡 نکته: نظم در این پیگیری‌ها حیاتی است، حتی اگر حال‌تان خوب باشد.

✅ 2. تغذیه و گوارش

بیماران ممکن است در هفته‌ها یا ماه‌های پس از درمان با مشکلات گوارشی مواجه شوند مانند:

• اسهال یا یبوست
• نفخ و گاز زیاد
• کاهش اشتها
• تغییر در دفعات دفع

💡 راهکارها:

• مصرف غذاهای پرفیبر به تدریج
• نوشیدن آب کافی
• پرهیز از غذاهای محرک مانند غذاهای چرب یا تند
• استفاده از وعده‌های کوچک و مکرر

✅ 3. فعالیت فیزیکی و بازگشت به کار

بیشتر بیماران پس از پایان درمان، می‌توانند کم‌کم به زندگی عادی و فعالیت‌های روزمره برگردند.

• در هفته‌های اول: استراحت کافی و پیاده‌روی سبک
• پس از ۶ تا ۸ هفته: بازگشت تدریجی به کار (با مشورت پزشک)
• ورزش منظم سبک (یوگا، شنا، دوچرخه ثابت) به بهبود خلق و خو و عملکرد گوارشی کمک می‌کند.

🧠 نکته مهم: گوش دادن به بدن خود و رعایت تعادل بین استراحت و فعالیت بسیار مهم است.

✅ 4. روابط اجتماعی و جنسی

در مواردی که رکتوم برداشته شده یا پرتودرمانی لگنی انجام شده، ممکن است مشکلاتی در عملکرد جنسی و اعتماد به نفس به‌وجود آید.

• در مردان: اختلال در نعوظ یا کاهش میل جنسی
• در زنان: خشکی واژن یا درد در حین رابطه

🔄 راهکارها:

• مشاوره با متخصص ارولوژی یا زنان
• روان‌درمانگر جنسی
• تمرینات کف لگن (کگل)

❤️ نکته انسانی: باز بودن در گفتگو با شریک زندگی، کلید عبور از این چالش‌هاست.

✅ 5. سلامت روان و احساسات

پایان درمان لزوماً پایان نگرانی نیست. بسیاری از بیماران با اضطراب، ترس از عود، یا احساس انزوا روبرو می‌شوند.

💬 توصیه‌ها:

• صحبت با مشاور یا روان‌درمانگر
• پیوستن به گروه‌های حمایت بیماران
• نوشتن روزانه احساسات یا استفاده از هنر برای بیان

✨ از خودتان توقع نداشته باشید که فوراً به «قبل» برگردید. شما در حال ساختن نسخه جدیدی از خودتان هستید.

✅ 6. افق‌های تازه: هدف‌گذاری دوباره در زندگی

برای بسیاری از بازماندگان، تجربه سرطان فرصتی است برای بازنگری در اولویت‌ها، توجه به خود، قدردانی از زندگی و آغاز تغییرات مثبت.

• شروع یک مهارت یا شغل جدید
• کمک به سایر بیماران به عنوان داوطلب
• بیشتر بودن با خانواده و عزیزان

🌸 سرطان ممکن است مسیرتان را تغییر دهد، اما مانع ادامه آن نمی‌شود.

غربالگری و تشخیص زودهنگام سرطان رکتوم | نجات زندگی با یک بررسی ساده

یکی از مهم‌ترین راه‌های نجات جان بیماران مبتلا به سرطان رکتوم، تشخیص زودهنگام آن است. برخلاف تصور رایج، بسیاری از سرطان‌ها، به‌ویژه در مراحل ابتدایی، بدون علامت هستند و فقط از طریق تست‌های غربالگری قابل شناسایی‌اند.
تشخیص زودهنگام، نه‌تنها شانس درمان موفق را افزایش می‌دهد، بلکه امکان استفاده از روش‌های کم‌تهاجمی و بدون نیاز به استوما را نیز فراهم می‌کند.

✅ چه کسانی باید غربالگری شوند؟

گروه افراد	توصیه به غربالگری
افراد بالای ۵۰ سال	غربالگری منظم هر ۵ تا ۱۰ سال
کسانی با سابقه خانوادگی سرطان کولون یا رکتوم	شروع غربالگری از ۴۰ سالگی یا زودتر
مبتلایان به بیماری‌های التهابی روده (کرون، کولیت)	غربالگری هر ۱ تا ۲ سال
افراد دارای سندرم‌های ارثی (FAP، Lynch)	غربالگری از نوجوانی، طبق نظر پزشک
افرادی با خون در مدفوع، کاهش وزن، یا یبوست مزمن	نیاز فوری به بررسی کامل تشخیصی

1. کولونوسکوپی (Colonoscopy)

دقیق‌ترین و رایج‌ترین روش غربالگری و تشخیص است.
در این روش، پزشک با استفاده از لوله‌ای باریک و انعطاف‌پذیر که دوربین دارد، کل روده بزرگ و رکتوم را بررسی می‌کند.

• می‌توان پولیپ‌ها یا بافت‌های مشکوک را همان‌جا برداشت (برداشت درمانی)
• انجام هر ۱۰ سال یک‌بار در افراد سالم توصیه می‌شود
• در صورت وجود علائم یا سابقه خانوادگی، ممکن است زودتر یا مکرر تکرار شود

2. سیگموئیدوسکوپی (Flexible Sigmoidoscopy)

بررسی بخش پایینی روده و رکتوم است؛ شبیه کولونوسکوپی ولی محدودتر.

• معمولاً هر ۵ سال یکبار انجام می‌شود
• برای بررسی اولیه در مراکز بدون کولونوسکوپی کامل قابل استفاده است

3. تست خون مخفی در مدفوع (FOBT یا FIT)

آزمایش ساده‌ای است که وجود خون پنهان در مدفوع را بررسی می‌کند.

• بدون درد و غیر تهاجمی
• در صورت مثبت بودن، نیاز به کولونوسکوپی دارد
• توصیه به انجام سالیانه یا دو سال یک‌بار

4. تست DNA مدفوع (مثل Cologuard)

نوع جدیدتری از غربالگری است که ترکیبی از بررسی خون و DNA غیرطبیعی در مدفوع را انجام می‌دهد.

• بسیار دقیق برای تشخیص مراحل اولیه
• مناسب برای افرادی که از کولونوسکوپی می‌ترسند یا منع دارند

5. آندوسونوگرافی (EUS) برای رکتوم

در بیماران مشکوک به تومور رکتوم، سونوگرافی از درون روده با دقت بسیار بالا انجام می‌شود تا عمق نفوذ تومور و درگیری لنف‌ها مشخص شود.

6. MRI لگن و شکم

برای تعیین وسعت بیماری، بررسی متاستاز یا برنامه‌ریزی جراحی استفاده می‌شود. MRI با دقت بالا می‌تواند مرز تومور، نفوذ به بافت‌های اطراف و پاسخ به درمان قبل از جراحی را مشخص کند.

🟢 مزایای غربالگری زودهنگام

• کشف سرطان در مراحل قابل درمان
• امکان جراحی بدون برداشتن کل رکتوم
• کاهش نیاز به استوما
• هزینه درمان کمتر
• بهبود کیفیت زندگی بیمار
• کاهش آمار مرگ‌ومیر

نقش تغذیه در پیشگیری و درمان سرطان رکتوم

یکی از کلیدی‌ترین عوامل قابل‌کنترل در پیشگیری و بهبود سرطان رکتوم، تغذیه مناسب و آگاهانه است. مطالعات اپیدمیولوژیک در سراسر دنیا نشان داده‌اند که الگوی غذایی غربی (Western Diet) با مصرف بالای گوشت قرمز، چربی، قند و غذاهای فرآوری‌شده، احتمال ابتلا به سرطان کولورکتال را به‌طور معناداری افزایش می‌دهد.
در مقابل، رژیم غذایی سرشار از فیبر، آنتی‌اکسیدان، پروبیوتیک‌ها و اسیدهای چرب امگا ۳ می‌تواند تا حدود زیادی خطر ابتلا را کاهش دهد و روند درمان را بهبود بخشد.

✅ غذاهای مفید برای سلامت رکتوم و پیشگیری از سرطان

گروه غذایی	مثال‌ها	مزایا
سبزیجات برگ‌سبز	اسفناج، کاهو، کلم بروکلی	غنی از فیبر، فولات و ترکیبات ضدالتهاب
میوه‌های تازه	سیب، پرتقال، توت‌ها، انار	آنتی‌اکسیدان بالا، تنظیم حرکات روده
غلات کامل	جو دوسر، نان سبوس‌دار، برنج قهوه‌ای	افزایش حجم مدفوع و پیشگیری از یبوست
لبنیات پروبیوتیک	ماست پروبیوتیک، کفیر	تقویت فلور میکروبی مفید روده و کاهش التهاب
حبوبات	عدس، نخود، لوبیا	منبع عالی فیبر، آهن و پروتئین گیاهی
ماهی‌های چرب	سالمون، تن ماهی، ساردین	غنی از امگا ۳، ضدالتهاب و تقویت سیستم ایمنی
مغزها و دانه‌ها	گردو، بادام، تخم‌کتان	کاهش التهاب و تنظیم کلسترول خون

💡 نکته: مصرف روزانه حداقل ۲۵ تا ۳۰ گرم فیبر توصیه می‌شود.

🚫 غذاهای مضر و عامل افزایش‌دهنده خطر سرطان رکتوم

نوع غذا	علت خطر
گوشت قرمز فرآوری‌شده	مانند سوسیس، کالباس، همبرگر صنعتی – حاوی نیتریت و مواد سرطان‌زا
گوشت قرمز بیش از حد	هضم دشوار، تولید ترکیبات مضر در روده
فست‌فود و غذاهای سرخ‌شده	چربی ترانس بالا، فاقد فیبر و مواد مغذی
نوشابه‌های گازدار و قندی	افزایش قند خون، افزایش التهاب و چاقی
الکل	آسیب به سلول‌های دیواره روده و افزایش احتمال جهش سلولی
غذاهای کم‌فیبر	باعث یبوست و کاهش حرکت طبیعی روده می‌شود

🚨 سازمان جهانی بهداشت (WHO) گوشت‌های فرآوری‌شده را در گروه ۱ مواد سرطان‌زا طبقه‌بندی کرده است، در کنار دخانیات.

🍽️ برنامه تغذیه‌ای پس از جراحی رکتوم

بیمارانی که تحت جراحی رکتوم قرار می‌گیرند (به‌ویژه با استوما یا برداشت بخشی از روده)، باید تغذیه خود را با دقت تنظیم کنند تا از عوارض گوارشی جلوگیری شود و روند ترمیم بهتر پیش رود.

📆 مراحل تغذیه‌ای پیشنهادی:

مرحله پس از جراحی	نوع تغذیه
روزهای اول (تا ۳ روز)	مایعات شفاف: آب، آب‌گوشت، چای کم‌رنگ
روزهای ۳ تا ۷	مایعات کامل: سوپ نرم، فرنی، پوره سیب‌زمینی
هفته دوم به بعد	غذاهای نیمه‌جامد کم‌چرب، کم‌فیبر (برنج، نان تست، مرغ آب‌پز)
پس از ترمیم اولیه (۴ هفته)	بازگشت تدریجی به رژیم پرفیبر با مشورت پزشک و کنترل علائم

✅ نکته: بیماران با استوما باید از مصرف حبوبات خام، غذاهای نفاخ و نوشابه‌های گازدار در ابتدا پرهیز کنند.

💊 مکمل‌های مورد نیاز بیماران

در برخی بیماران مبتلا به سرطان رکتوم، به‌ویژه پس از درمان، ممکن است نیاز به مکمل‌هایی وجود داشته باشد:

مکمل	کاربرد
ویتامین D	تقویت سیستم ایمنی، ضد التهاب
آهن	در صورت کم‌خونی ناشی از خونریزی یا شیمی‌درمانی
B12 و اسید فولیک	بهبود خون‌سازی، کاهش خستگی
پروبیوتیک‌ها	بهبود عملکرد روده، کاهش اسهال و نفخ
مکمل امگا ۳	کنترل التهاب، کمک به بازسازی بافت‌ها
زینک و ویتامین C	ترمیم زخم، تقویت پوست و مخاط داخلی روده

🟢 همیشه قبل از مصرف مکمل با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت شود، به‌ویژه در دوران شیمی‌درمانی.

سوالات متداول سرطان رکتوم

کلام آخر

در مسیر پر فراز و نشیب مقابله با سرطان، آن‌چه بیش از هر دارویی می‌تواند تأثیرگذار باشد، روحیه، امید و آگاهی شماست. سرطان رکتوم پایان راه نیست، بلکه می‌تواند آغاز فصل تازه‌ای از زندگی باشد؛ فصلی که در آن با حمایت پزشکان، همراهی خانواده و باور به توانمندی خودتان، می‌توانید پیروز میدان باشید.

در «بای بای سرطان»، ما هر روز در کنار شما هستیم تا با اطلاعات علمی، حمایت روانی و انگیزه‌بخشی، چراغ امید را روشن نگه داریم.
اگر امروز با ترس، درد یا تردید روبرو هستید، بدانید که شما تنها نیستید. ما اینجاییم تا همراهتان باشیم، تا روزی که با اطمینان بگویید:
“من سرطان را شکست دادم!”