یکی از تست‌هایی که در تشخیص زودرس سرطان روده بزرگ به متخصصین کمک می‌کند، آزمایشی نام آشنا به نام کولونوسکوپی است. حتما کم و بیش با نحوه انجام کولونوسکوپی و کاربرد این تست تصویربرداری آشنا هستید. در ادامه‌ی این مقاله بای بای سرطان، کلیات آزمایش کولونوسکوپی، از نحوه انجام تا نتیجه‌ی آن را بررسی خواهیم کرد.
کولونوسکوپی چیست؟
تستی است که برای بررسی تغییرات داخلی روده بزرگ و رکتوم مثل تورم، بافت‌های تحریک شده، پولیپ و سرطان روده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در هنگام انجام این فرآیند، پزشک متخصص از لوله بلند و انعطافپذیری به نام کولونوسکوپ برای بررسی کولون و رکتوم، استفاده می‌کنند.
در بالای این لوله دوربینی کوچک تعبیه شده است که تصاویری واضح از نواحی داخلی کولون را در اختیار پزشک قرار می‌دهد.
اگر لازم باشد، پولیپ‌ها و سایر بافت‌های غیرطبیعی داخل روده، توسط کولونون بینی، در حین انجام این پروسه برداشته می‌شوند.
بیوپسی نیز در صورت لزوم میتواند در نمونه‌گیری از بافت غیرطبیعی یا پولیپ، کاربردی باشد.
دلایل انجام کولونوسکوپی
پزشک متخصص به دلایل مختلفی این آزمایش را برای بیمار تجویز می‌کند. این دلایل شامل:
۱- بررسی علائم و نشانه‌های روده:
انجام کولونوسکوپی، میتواند به پزشک متخصص کمک کند تا دلایل بروز احتمالی دردهای شکمی، خونریزیهای مقعدی، اسهال مزمن و سایر مشکلات روده را مورد ارزیابی و تحقیق قرار دهد.
۲- غربالگری سرطان روده بزرگ:
اگر فردی ۴۵ سال یا بیشتر داشته باشد و ریسک فاکتورهای دیگری برای بروز سرطان روده بجز سن نداشته باشد، پزشک متخصص توصیه می‌کند تا کولونوسکوپی برای غربالگری هر ۱۰ سال انجام شود.
اگر فرد ریسک فاکتورهای دیگری برای بروز سرطان داشته باشد، پزشک این اسکن را زودتر تجویز خواهد کرد. لازم به ذکر است که کولونوسکوپی یکی از تست‌های محدود برای غربالگری سرطان روده بزرگ است.
۳- بررسی روده برای یافتن پولیپ:
اگر بیمار در گذشته در روده خود پولیپ داشته است، پزشک کولونوسکوپی تجویز می‌کند تا به وسیله آن روده‌های بیمار مورد بررسی قرار گیرد و در صورت مشاهده پولیپ، برداشته شود.
برداشتن پولیپ‌ها باعث کاهش احتمال بروز سرطان‌های روده بزرگ در افراد می‌شود.
۴- درمان یک مشکل:
در بعضی از موارد از آزمایش کولونوسکوپی، برای هدف‌های درمانی استفاده می‌شود نظیر کار گذاشتن استنت و یا برداشتن اجسام خارجی که ممکن است در روده بزرگ گیر کرده باشند.
معمولا پزشک متخصص گوارش کولونوسکوپی را انجام می‌دهد. پرستار و تکنسین بیهوشی نیز در طول این فرآیند حاضر خواهند بود تا اقدامات لازم را برای بیمار انجام دهند.
کولونوسکوپی چگونه انجام می‌شود؟
وقتی برنامه‌ریزی برای انجام کولونوسکوپی انجام می‌شود، پزشک متخصص توصیه‌های لازم را برای رعایت کردن قبل از انجام این فرآیند به بیمار گوشزد می‌کند.
بیمار باید حتما این موارد را رعایت کند تا نتیجه درست و قابل اتکایی از آزمایش کولونوسکوپی حاصل شود.
در ادامه به چند نمونه از نکاتی که بیمار باید قبل از آزمایش کولونوسکوپی رعایت کند، اشاره می‌کنیم:
- بیمار باید از مصرف غذاهای سفت و جامد ۱ الی ۳ روز قبل از انجام تست خودداری کند.
پزشک مایعات پاک کننده روده برای بیمار تجویز می‌کند تا در زمان‌های مقرر مصرف کند. این مایعات شامل آبِ گوشت با چربی و بدون چربی، قهوه سیاه و آب میوه بدون تفاله هستند.
- روده بزرگ بیمار باید تا جایی که ممکن است خالی و تمیز باشد تا ارزیابی‌هایی که قرار است صورت بگیرد، بدون مشکل باشد.
به همین جهت بیمار باید قبل از انجام کولونوسکوپی تنقیه انجام دهد و یا از داروهای ملین بسیار قوی استفاده کند. این موارد یک روز قبل از انجام تست و یا در همان روز انجام می‌شود.
ملین ها معمولا به صورت قرص یا پودرهایی است که باید قبل از مصرف در آب حل شوند. بعد از مصرف این داروها، حرکات روده بسیار شدید می‌شود و تا زمانی که روده کامل تخلیه شود، ادامه خواهد داشت.
- برای انجام بیمار، گان مخصوص کولونوسکوپی می‌پوشد.
توصیه می‌شود تا بیماران جواهرات و وسایل با ارزش را قبل از انجام این پروسه در بیاورند.
- حتما قبل از انجام فرآیند، بیمار باید لیستی از تمامی داروهایی که مصرف می‌کند بنا به دلایل درمانی و یا مکمل‌های تقویتی، به پزشک مشاور خود ارائه دهد.
بهتر است که مصرف داروهایی که ریسک خونریزی را بالا می‌برند چند روز قبل از کولونوسکوپی، با نظر پزشک قطع شوند. این داروها شامل آسپیرین و سایر رقیق کننده‌های خون هستند.
اگر بیمار نسبت به داروهای بیهوشی یا هر ماده‌ای که در طول کولونوسکوپی استفاده می‌شود حساسیت دارد، حتما باید با پزشک مشاور خود در میان بگذارد تا اقدامات لازم برای جایگزینی داروها و وسایل انجام شود.
- اگر بیمار نگرانی‌هایی درمورد هزینه فرآیند کولونوسکوپی دارد، بهتر است قبل از انجام آن با دفاتر بیمه‌ای که با آنها طرف قرار داد است، تماس بگیرد تا از تحت پوشش بودن این فرآیند توسط بیمه، اطمینان حاصل کند.
مراحل انجام کولونوسکوپی
پروسه کولونوسکوپی، غالبا بین ۳۰ الی ۶۰ دقیقه طول می‌کشد.
بعد از مراجعه به بیمارستان یا مطب پزشک، بیمار لباس خود را عوض و گان می‌پوشد و در اتاقی بر روی پهلوی خود دراز می‌کشد.
پرستار یا متخصص بیهوشی به بیمار داروی آرامبخش یا مسکن را از طریق لوله تراشه یا وریدی تزریق می‌کند.
برای شروع آزمایش کولونوسکوپی، دکتر از طریق لوله کوچکی مقداری هوا وارد روده می‌کند تا روده‌ها باد شوند و دسترسی و دید بهتری در اختیار پزشک متخصص قرار گیرد.
هر از گاهی نیاز است تا بیمار پوزیشن خود را تغییر دهد تا پزشک دید بهتری داشته باشد و همچنین این مسئله باعث حرکت آسان‌تر کولونوسکوپ درون روده نیز می‌شود.
در صورتی که بیمار در بیهوشی کامل باشد، پرستاران و تکنسین‌های بیهوشی این کار را انجام می‌دهند.
اگر بیمار بافت غیرطبیعی و یا پولیپی در روده خود داشته باشد، پزشک با استفاده از ابزار خاص آنها را خارج می‌کند و یا برای بررسی‌های بیشتر نمونه‌ای از آنها می‌گیرد.
انجام این پروسه دردناک نیست و پزشک میتواند سریعا خونریزی را متوقف کند.
اگر پولیپ و بافت غیرطبیعی خیلی بزرگ و وسیع باشند به طوری که نتوان در طول انجام کولونوسکوپی آنها را خارج کرد، در زمانی دیگر عمل جراحی برای خارج کردن پولیپ‌ها انجام خواهد شد.
در مواردی نادر، لوله کولونوسکوپی ممکن است روده را سوراخ کند که در این صورت بیمار به عمل جراحی اورژانسی برای ترمیم آن نیاز پیدا خواهد کرد.
مراقبت‌های بعد از انجام کولونوسکوپی
بعد از اتمام کولونوسکوپی، اگر بیمار تحت بیهوشی کامل بوده باشد، باید در بیمارستان و یا مطب پزشک بماند تا زمانی که اثرات داروی بیهوشی از بین برود و بیمار هوشیار شود .
بیمار پس از انجام کولونوسکوپی نباید رانندگی کند، اجازه کار با انواع ماشین‌ها را ندارد و همچنین نباید تصمیمات مهمی را بگیرد؛ چرا که ممکن است اثرات جانبی داروهای بیهوشی باعث ایجاد مشکلات جبران ناپذیری در این افراد شود.
بنابراین بهتر است شخصی همراه بیمار باشد تا کارهای لازم را انجام داده و بیمار را به خانه ببرد. با توجه به گفته پزشکان، شخص یک روز پس از انجام این فرآیند میتواند به روال عادی زندگی خود بازگردد.
بیمار ممکن است احساس نفخ و گرفتگی شکم را بلافاصله پس از انجام کولونوسکوپی تجربه کند که پس از چند ساعت از بین می‌رود.
بیمار ممکن است دچار اسهال و خروج باد شکم مکرر شود تا تمامی هوای داخل روده تخلیه شود.
بیمار ممکن است خونریزی خفیف را تجربه کند که طبیعی است اما اگر خونریزی وسیع‌تر شود و ادامه پیدا کند، باید به پزشک مراجعه شود.
بیمار در صورت بروز هرکدام از علائم زیر باید به پزشک خود مراجعه کند:
- درد شکمی مزمن
- تب‌های بالای 38 درجه
- خونریزیهای روده
- احساس سرگیجه
- احساس ضعف و خستگی
عوارض کولونوسکوپی
انجام کولونوسکوپی ممکن است عوارض جانبی به همراه داشته باشد که پس از انجام آن بروز پیدا خواهند کرد. این عوارض شامل:
۱- در بعضی از بیماران، حساسیت‌های نهفته‌ای نسبت به ماده بیهوشی و سایر داروهایی که در این متود استفاده می‌شود، وجود دارد که بیمار خود از آنها بی‌خبر است و پس از تزریق دارو ممکن است بیمار دچار مشکلات قلبی و تنفسی شود که نیاز به مداخله فوری تیم مراقبتی خواهد داشت.
۲- اگر پزشک در طول کولونوسکوپی پولیپی را از بدن بیمار خارج کرده باشد، با استفاده از جریان الکتریکی زخم را می‌سوزاند تا خونریزی متوقف شود. در شرایطی این جریان الکتریکی باعث سوختگی و التهاب شدید بافت می‌شود که نتیجه آن تب، درد شکم و ضربان قلب سریع خواهد بود. البته این علائم پس از مصرف آنتی بیوتیک برای ۲ الی ۳ روز، بهبود پیدا می‌کند.
3- در مواقعی پزشک کولونوسکوپ را بیش از حد به دیواره روده فشار می‌دهد که همین امر باعث پارگی و سوراخ شدن روده می‌شود و برای ترمیم آن نیاز به عمل جراحی دیگری خواهد بود.
در انجام هر فرآیندی ممکن است مشکلاتی به وجود آید که غیرقابل پیش بینی و دور از انتظار نیست اما باید به این نکته توجه کرد که مزایای انجام این تست‌ها بیشتر از معایب آنها می‌باشد که این موضوع در خصوص فرآیند کولونوسکوپی نیز صدق می‌کند.
شاید کلیشه‌ای باشد اما بدانید سرطان پایان مسیر نیست، چیزی که در این مسیر مهم است روحیه‌ی جنگندگی و امید شما به بهبودی است، پس امیدوار و قوی بمانید.
هدف ما در سایت بای بای سرطان این است که شما بتوانید امیدتان را تا زمان بهبودی از بیماری زنده نگه دارید.
منابع:
