پس از پشت سر گذاشتن مسیر پرهیاهوی درمان سرطان سینه و رسیدن به بهبودی، همچنان نگرانیهایی برای بانوان از بابت چگونگی جلوگیری از بازگشت سرطان پستان و عود مجدد سرطان پستان مطرح است. پیشگیری از بروز دوبارهی سرطان سینه، نیازمند انجام کارها و رعایت موارد مهمی پس از حصول بهبودی است.
از این رو هدف ما در این مقالهی بای بای سرطان، معرفی و بررسی راهکارهای اساسی برای جلوگیری از عود سرطان سینه، شناخت علائم هشداردهندهی بازگشت این سرطان و علل بروز دوباره آن خواهد بود.
عود مجدد سرطان پستان
سرطان سینه یک بیماری ویرانگر است که میلیونها زن را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار میدهد. نگرانی و ترس از عود دوباره سرطان برای کسانی که قبلا تحت درمان سرطان سینه قرار گرفتهاند، میتواند به شدت اذیت کننده باشد. اما نکته مثبت اینجاست که اقداماتی وجود دارند که رعایت آنها منجر به جلوگیری از عود مجدد سرطان پستان و سلامت کلی فرد را ارتقا میدهند.
عود سرطان سینه به چه معناست؟
عود سرطان پستان به بازگشت سلولهای سرطانی پس از درمان اولیه اشاره دارد؛ هنگامی که سرطان سینه مجددا عود میکند، ممکن است در همان محل قبلی یعنی بافت سینه بروز پیدا کند و یا حتی سایر قسمتهای بدن را درگیر کند.
زمانی که سرطان سینه مجددا عود میکند، درمان آن میتواند چالش بر انگیزتر و سختتر از درمان اصلی باشد اما با این وجود تشخیص زود هنگام و استفاده از متود درمانی مناسب میتواند تا حد بسیار زیادی نتایج مورد انتظار را بهبود بخشد.
انواع عود سرطان سینه
برای جلوگیری از بازگشت سرطان پستان، ابتدا باید بدانیم که این سرطان به چه صورتی میتواند دوباره بروز پیدا کند. عود سرطان سینه به سه طریق ممکن است رخ دهد:
عود موضعی:
زمانی رخ میدهد که سرطان پستان در همان ناحیه از بافت سینه و یا آن قسمت از قفسه سینه که تومور قبلا در آن وجود داشت، بروز پیدا کند.
عود منطقهای:
در این نوع از عود سرطان سینه، سرطان به غدد لنفاوی یا بافتهای مجاور مانند زیر بغل یا استخوان ترقوه گسترش مییابد.
عود دور:
در این نوع از بازگشت سرطان پستان که همچنین به عنوان سرطان سینه متاستاتیک نیز شناخته میشود و شامل گسترش سلولهای سرطانی به اندامهای دوردست مانند ریهها، استخوانها، مغز یا کبد خواهد بود.
چه مواردی منجر به عود دوباره سرطان سینه میشوند؟
به طور کلی چندین ریسک فاکتور میتوانند ریسک عود مجدد سرطان سینه را افزایش دهند که شامل:
- مرحله پیشرفته و وخیم از سرطان اصلی
- کم بودن سن هنگام تشخیص سرطان
- وجود جهشهای ژنتیکی مثل BRCA1 وBRCA2
- مشکلات گیرنده هورمونی
- سرطان سینه التهابی
- بزرگ بودن اندازه تومور یا درگیری غدد لنفاوی
- عدم پاسخ درست و قوی به درمان اولیه
لازم به ذکر است داشتن یک و یا چند ریسک فاکتور، به معنای تضمین عود دوبارهی سرطان سینه نخواهد بود؛ وضعیت فردی و شخصی هر فردی منحصر به فرد است و تیمهای درمانی و متخصصین، هنگام ارزیابی خطر عود بیماری باید عوامل متعددی را در نظر بگیرند.
راهکارهای اساسی برای جلوگیری از بازگشت سرطان پستان
جهت اطمینان از عدم بروز مجدد عود سرطان سینه و کاهش نگرانی افراد در خصوص این مسئله، تغییرات سبک زندگی برای جلوگیری از بازگشت سرطان پستان از مهمترین راهها برای پاسخ به این نگرانی به شمار میرود. در ادامه چندین راهکار اساسی را که رعایت آنها بر هر بانویی که سابقاً به سرطان سینه مبتلا بوده است، واجب خواهد بود را بررسی کرده و مختصرا توضیحی در خصوص هر کدام ارائه میدهیم.
حفظ وزن در محدوده سالم:
حفظ وزن در محدودهی سالم، برای کاهش خطر عود سرطان سینه بسیار مهم است. به باور متخصصین چاقی و اضافه وزن ارتباط مستقیمی با افزایش خطر عود سرطان سینه و کاهش احتمال درمان آن دارد. چربیهای اضافی که در بدن تجمع پیدا میکنند، هورمونهایی تولید میکنند که باعث رشد سلولهای سرطانی در بدن افراد میشود.
برای حفظ وزن سالم میتوان روی موارد زیر تمرکز کرد:
- استفاده از یک رژیم غذایی متعادل که غنی از انواع میوه، سبزیجات، غلات کامل و پروتئینهای بدون چربی است.
- محدود کردن و قطع مصرف غذاهای پرکالری و فرآوری شده
- انجام فعالیتهای فیزیکی منظم مانند پیادهروی، شنا و یا دوچرخه سواری
ورزش منظم:
طبق گفتهی محققان، ورزش نقش مهمی در جلوگیری از بازگشت سرطان پستان دارد و میتواند به کاهش التهاب، بهبود عملکرد سیستم ایمنی، تنظیم سطح هورمونهای بدن و مدیریت وزن کمک کند. بیماران باید در طول هفته حداقل ۱۵۰ دقیقه ورزش با شدت متوسط و یا ۷۵ دقیقه ورزش با شدت زیاد را داشته باشند تا از فواید آن بهرهمند شوند.
از مناسبترین گزینههای ورزشی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- پیادهروی و یا دویدن سریع
- دوچرخه سواری
- شنا و یا انجام ورزشهای ایروبیک در آب
- تمرینات قدرتی با وزنه یا کشهای مقاومتی
- یوگا و پیلاتس برای افزایش انعطاف پذیری و کاهش استرس
قبل از شروع هر برنامه ورزشی بهتر است بیماران با تیم مراقبتی و پزشک متخصص خود مشورت کنند؛ بخصوص اگر فرد شرایط سلامتی خاص و یا محدودیت فیزیکی دارد.
رژیم غذایی متعادل:
استفاده از یک رژیم غذایی متعادل و مغذی برای جلوگیری از عود سرطان سینه ضروری است. لذا بهتر است بیماران و افرادی که سرطان سینه در آنها درمان شده است، مواد غذایی زیر را در رژیم غذایی خود بگنجانند:
1. میوه و سبزیجات:
مصرف انواع میوهها با رنگهای مختلف و سبزیجات میتوانند ویتامینها، مواد معدنی و آنتی اکسیدانهای مورد نیاز بدن فرد را تأمین کنند.
۲. غلات کامل:
افراد بهتر است از غلات کامل مانند برنج قهوهای، نان گندم و سایر مواد از این قبیل را به جای غلات تصفیه شده، استفاده کنند.
۳. پروتئینهای بدون چربی:
یکی از پرتکرارترین نکاتی که متخصصین تغذیه به آن اشاره میکنند، استفاده از پروتئینهای بدون چربی مثل مرغ، ماهی و لوبیا است.
۴. چربیهای سالم:
استفاده از چربیهای سالم به جای چربیهای مصنوعی، از دیگر توصیههای پزشکی برای داشتن رژیم غذایی سالم است. چربیهای سالم شامل آووکادو، روغن زیتون و انواع آجیل هستند.
۵. محدود کردن مصرف غذاهای فرآوری شده:
بیماران باید مصرف غذاهای فرآوری شده و کنسروی را که انواع مواد نگه دارنده را در ترکیبات خود دارند، به حداقل برسانند؛ چرا که اغلب این مواد غذایی حاوی چربیهای ناسالم، قند و سدیم کنترل نشده هستند.
محدودیت مصرف الکل و ترک سیگار:
مصرف الکل با افزایش خطر عود سرطان پستان ارتباط مستقیمی دارد؛ بنابراین محدود کردن و یا دوری کردن از الکل میتواند به کاهش خطر بروز این سرطان کمک کند.
از طرف دیگر، سیگار نه تنها یک ریسک فاکتوری برای سرطان سینه محسوب میشود بلکه میتواند خطر عود مجدد سرطان سینه را در افرادی که درمان شدهاند نیز افزایش دهد.
ترک سیگار و دخانیات یکی از بهترین کارهایی است که بیماران میتوانند برای بهبود سلامت کلی خود انجام دهند. افرادی که به سیگار اعتیاد دارند، میتوانند با مراجعه به افراد متخصص و استفاده از جایگزینهای نیکوتینی که پزشک برای آنها تجویز میکند، شانس خود را برای ترک سیگار افزایش دهند.
حمایت روانی پس از درمان سرطان سینه
بانوانی که سرطان سینه را شکست دادهاند و در زمان پسا درمان سرطان به سر میبرند، شاید بیشتر از همیشه نیاز به محبت و حمایت روانی-عاطفی داشته باشند. به این جهت که در این زمان با ترس و نگرانی بزرگی بابت بازگشت سرطان پستان یا عدم عود مجدد بیماریشان زندگی میکنند. به همین خاطر ما در اینجا سعی کردیم چند تکنیک برای آرام سازی افراد و کمک به آنها در جهت رهایی از استرس را معرفی کنیم.
مقابله با ترس و اضطراب
پس از آن که شخصی سرطان سینه را شکست داد، طبیعی است که احساس ترس و اضطراب در مورد احتمال عود مجدد سرطان داشته باشد. پرداختن به این احساسات و یافتن راهها و روشهای سالم برای کنار آمدن با آنها، امری مهم و حیاتی است. برای مقابله با احساس ترس و اضطراب میتوان از روشهای زیر کمک گرفت:
- بیماران میتوانند از دوستان، خانواده و گروههای حمایتی سود ببرند.
- بهتر است این افراد در فعالیتهایی شرکت کنند که شادی و آرامش را برای آنها به ارمغان میآورد.
- برای آرام کردن ذهن و کاهش اضطراب، انجام مدیتیشن و یوگا بسیار مفید خواهد بود.
- بیماران میتوانند با یک متخصص سلامت روان که در زمینه نگرانیهای مرتبط با سرطان تخصص دارند صحبت کنند و احساسات خود را به صورت آزادانه بیان کنند.
حمایت عاطفی
بر اساس نظرات محققین، حمایت عاطفی نقش بسیار مهمی در جلوگیری از بازگشت سرطان پستان دارد؛ بنابراین بیماران میتوانند از حمایتهای خانواده و دوستان خود در این مسیر بهرهمند شوند. پیوستن به گروههای حمایتی و یا ارتباط گیری با افرادی (شبکههای اجتماعی) که شرایط یکسانی را تجربه کردهاند، میتواند برای این افراد موثر عمل کند.
تکنیک مدیریت استرس
استرس مزمن میتواند بر سلامت عمومی بدن تاثیرات منفی بگذارد و به طور بالقوه خطر عود سرطان سینه را افزایش دهد. بیماران میتوانند با استفاده از تکنیکهای مدیریت استرس از عود مجدد سرطان سینه جلوگیری کنند.
در ادامه به چند نمونه از این تکنیکها اشاره میکنیم:
- بیماران میتوانند برای کاهش استرس، تنفس عمیق و مدیتیشن را تمرین کنند.
- انجام فعالیتهای ورزشی روزانه میتواند هورمون اندورفین ترشح کند که به کاهش استرس منجر میشود.
- بیماران بهتر است که انجام فعالیتهای خود مراقبتی مثل خواب کافی، استراحت و شرکت در فعالیتهایی که باعث شادی و آرامش میشوند را در اولویت خود قرار دهند.
- با مدیریت موثر استرس، بیماران میتوانند به بهبود سلامت عمومی خود کمک کرده و خطر بازگشت سرطان پستان را کاهش دهند.
تست سرطان سینه در منزل
انجام معاینات پزشکی منظم، برای نظارت بر سلامت افراد و تشخیص هر گونه نشانه و علائم عود مجدد سرطان سینه ضروری است. این معاینات و چکاپها معمولا شامل معاینه فیزیکی، صحبت پیرامون علائم و نگرانیها و انجام آزمایشات غربالگری لازم خواهد بود.
بهتر است افراد مطمئن شوند که مراجعات منظمی به پزشک متخصص خود و تیم مراقبتی داشته باشند تا بر اساس شرایط فردی و سابقه پزشکی خود، طبق برنامهای که پزشک مشخص میکند معاینات و آزمایشات لازم را انجام دهند.
خود آزمایی بافت پستان و سینه:
انجام منظم خود آزمایی سینه، به بیماران این امکان را میدهد که با ظاهر طبیعی یک سینهی نرمال بیشتر آشنا شوند؛ همین امر موجب میشود که تشخیص هر گونه تغییر ایجاد شده در بافت سینه و جلوگیری از بازگشت سرطان پستان برای آنها آسانتر شود.
درست است که خود آزماییهای خانگی، جایگزینی برای غربالگری حرفه ای نیست اما میتواند به بیماران در شناسایی علائم هشدار دهنده کمک کند. بیماران برای انجام خود آزمایی میتوانند به صورت زیر عمل کنند:
- بیماران میتوانند جلوی آیینه بایستند و بازوهایشان را در پهلوهایشان قرار دهند و از انقباض آن خودداری کنند.
- این افراد باید به دنبال هرگونه تغییر در شکل، اندازه و یا رنگ سینههای خود باشند.
- بیماران باید بازوهای خود را بالای سر برده و هرگونه فرورفتگی، چروکیدگی و یا تغییر در نوک پستان را بررسی کنند.
- سپس یک دست را پشت سر خود برده و از دست دیگر برای بررسی ناحیه سینه و زیر بغل استفاده کنند.
- به هرگونه توده، ضخیم شدن یا تغییر بافت توجه کنند.
در صورتی که بیماران در طول معاینات خود متوجه ناهنجاری و تغییر شکل شدیدی شدند، باید برای ارزیابی بیشتر و دقیقتر به پزشک متخصص خود مراجعه کنند.
معاینات کلینیکی سینه
معاینات بالینی پستان توسط افراد متخصص انجام میشود و شامل معاینه کامل سینهها و نواحی اطراف آن است. در طول معاینه، پزشک متخصص سینه را از لحاظ وجود هر گونه توده، تغییر در بافت سینه یا سایر علائم نگران کننده بررسی میکند.
تعداد دفعات معاینات بالینی پستان، به عواملی مانند سن، سابقه پزشکی قبلی و عوامل خطر فردی میتواند متفاوت باشد.
ماموگرافی:
ماموگرافی، غربالگری با اشعه ایکس است که برای تشخیص سرطان سینه در مراحل اولیه آن و اغلب قبل از بروز هرگونه علامتی استفاده میشود.
ماموگرافی بیشتر برای زنان بالای ۴۰ سال که بیش از سایرین در معرض ابتلا به سرطان پستان هستند، توصیه میشود؛ ضمن این که تعداد دفعات ماموگرافی بسته به سن، عوامل خطر و سلامت عمومی فرد ممکن است متفاوت باشد.
سایر تستهای تصویربرداری تشخیصی:
در برخی موارد آزمایشهای تصویربرداری اضافهتری مانند سونوگرافی، MRI و یا پت اسکن ممکن است برای ارزیابی بیشتر هرگونه یافتهی مشکوک که از معاینات بالینی یا ماموگرافی به دست آمده است، توصیه میشود.
این تستها میتوانند اطلاعات دقیقتری در مورد بافت پستان ارائه دهند و به تعیین این که آیا بررسی یا درمان بیشتر لازم است یا خیر، در مسیر جلوگیری از بازگشت سرطان پستان مفید باشند.
نقش سوتین در ابتلا و عود سرطان پستان
یکی از مطالبی که در فضای مجازی به شدت گسترش پیدا کرده و هیچ ریشه علمی ندارد، ارتباط بین سوتین و سرطان سینه است؛ بنا بر منطق مطالب پخش شده، افرادی که سوتین نمیپوشند، به احتمال کمتری به سرطان سینه مبتلا میشوند. سالهاست که چنین مطالب دروغینی که هیچ پزشک و منبع موثقی آن را تایید نمیکند در فضای مجازی و اینترنت پخش شده است.
مطالعات متعددی در خصوص ارتباط بین پوشیدن سوتین و خطر ابتلا به سرطان سینه صورت گرفت که نتیجه تمامی این تحقیقات و مطالعات این بود که هیچ ارتباط معناداری بین این دو مورد وجود ندارد. حتی عواملی مانند نوع سوتین، مدت زمان استفاده از آن و پوشیدن سوتین در شب نیز تاثیری بر خطر ابتلا به سرطان سینه و عود سرطان پستان نخواهند داشت.
در حالی که سوتین تاثیری بر احتمال ابتلا به سرطان سینه نخواهد داشت، عوامل دیگری مثل سن، سابقه خانوادگی سرطان سینه، جهشهای ژنتیکی خاص، بالا بودن سطح استروژن، سابقه زایمان، مصرف الکل و چاقی میتواند تاثیر بسیار زیادی بر ابتلا به این بیماری داشته باشد.
تمرکز بر روشهای پیشگیری از سرطان سینه، مانند حفظ وزن در محدوده ایدهآل، فعالیت بدنی منظم، محدود کردن مصرف الکل و دخانیات میتواند بسیار مهم و حیاتی باشد.
درمان سرطان سینه عود کننده
چنانچه روند جلوگیری از بازگشت سرطان پستان موفقیت آمیز نبود و مجدد سرطان در فرد ایجاد شد، درمانهای به خصوصی برای بیمار در نظر گرفته میشوند که استفاده از هرکدام از آنها، به نظر متخصص و در نهایت خود شخص بستگی دارد.
در ادامه تعدادی از روشهای رایج درمان سرطان سینه عود کننده را بررسی میکنیم.
وضعیت گیرندههای هورمونی و تاثیر آنها بر عود سرطان پستان
وضعیت گیرنده هورمونی به وجود یا عدم وجود گیرندههای هورمونی، به ویژه گیرندههای هورمونی استروژن و پروژسترون بر روی سلولهای سرطان سینه اشاره دارد. دانستن وضعیت گیرندههای هورمونی برای انتخاب مناسبترین گزینههای درمانی بسیار مهم است؛ سرطان سینه را میتوان بر اساس وضعیت گیرنده هورمونی، به سه دسته طبقه بندی کرد:
1- گیرنده استروژن:
سلولهای سرطانی سینه که حاوی گیرندههای استروژن هستند، ممکن است به هورمون درمانی پاسخ دهند.
2- گیرنده پروژسترون:
برخی از سلولهای سرطانی سینه علاوه بر گیرندههای استروژن، گیرندههای پروژسترون نیز دارند؛ بنابراین به هورمون درمانی پاسخ مناسبی خواهند داد.
3- گیرندههای سه گانه منفی:
در این نوع از سلولهای سرطانی، گیرندههای پروژسترون و استروژنی وجود ندارد؛ در نتیجه هورمون درمانی گزینه درمانی مناسبی نیست و تاثیری بر درمان سرطان پستان نخواهد داشت.
هورمون درمانی در درمان سرطان سینه با گیرندههای استروژن
هورمون درمانی یک رویکرد درمانی رایج برای از بین بردن سلولهای سرطانی با گیرندههای استروژنی موجود در بافت سینه است که هدف آن جلوگیری از اثرات استروژن بر سلولهای سرطانی یا کاهش تولید استروژن در بدن است. این مهار کردن هورمون استروژن به سه طریق صورت میگیرد:
1- تعدیل کنندههای هورمون استروژن:
این دسته از داروها، با اتصال به هورمون استروژن از اتصال آن به گیرندههای سرطانی خودداری میکنند.
2- مهار کنندههای آروماتاز:
در این روش داروهایی مورد استفاده قرار میگیرند که تولید استروژن را در بدن کاهش میدهند.
3- سرکوب تخمدان:
در زنان پیش از یائسگی، میتوان از داروها یا روشهای جراحی برای سرکوب عملکرد تخمدان و کاهش سطح استروژن استفاده نمود؛ همچنین استفاده از هورمون درمانی به عوامل مختلفی از جمله وضعیت یائسگی، سلامت کلی و اهدف درمانی بیمار بستگی دارد.
درمان هدفمند
در درمان هدفمند، داروهایی مورد استفاده قرار میگیرند که به طور خاص مولکولها و سلولهای سرطانی در حال رشد را هدف قرار میدهند و از پیشرفت سرطان جلوگیری میکنند.
درمانهای هدفمند میتوانند در درمان انواع خاصی از سرطان سینه بسیار موثر باشند و بر اساس ویژگیهای فردی، میزان وخامت بیماری، اندازه تومور و اهداف درمانی خاصی که پزشک متخصص برای بیمار خود در نظر دارد، به کار گرفته میشوند.
شیمی درمانی پیشگیرانه
پیشگیری با انجام شیمی درمانی، شامل استفاده از داروهایی خاص برای کاهش خطر ابتلا به سرطان سینه و یا عود مجدد آن خواهد بودو این داروها با ایجاد تداخل در رشد و گسترش سلولهای سرطانی، تاثیر خود را اعمال میکنند.
داروهای پیشگیری شیمیایی، به طور معمول برای افرادی که احتمال بروز سرطان سینه در آنها بسیار زیاد است نیز مورد استفاده قرار میگیرند؛ این داروها تحت صلاحدید پزشک و با در نظر گرفتن عواملی مثل سابقه خانوادگی، جهشهای ژنتیکی و سابقه پزشکی شخص برای بیماران قابل تجویز هستند.
تاثیرات طب سنتی در جلوگیری از بازگشت سرطان پستان
مکملهای گیاهی:
مکملهای گیاهی که از گیاهان منشاء میگیرند و اغلب به عنوان درمانهای مکمل در کنار درمانهای سنتی رایج سرطان به کار گرفته میشوند. برخی از گیاهان مانند زردچوبه و چای سبز خواص ضدسرطانی خود را در طی تحقیقات صورت گرفته پیرامون تاثیرات آنها بر درمان سرطان نشان دادهاند.
با این حال مهم است که بیماران قبل از مصرف مکملهای گیاهی، با پزشک متخصص خود مشورت کنند؛ چرا که ممکن است مصرف این مکملها با سایر داروها و یا درمانهای سرطان تداخل داشته باشد.
طب سوزنی:
طب سوزنی یک روش باستانی چینی، شامل قرار دادن سوزنهای نازک در نقاط خاصی از بدن است. بسیاری از افرادی که توانستهاند سرطان سینه را شکست دهند، دریافتهاند که طب سوزنی در مدیریت عوارض جانبی درمان، کاهش استرس و بهبود شرایط کلی زندگی آنها تاثیر مثبتی داشته است.
بیماران پیش از انجام این متود درمانی بهتر است علاوه بر مشورت با انکولوژیست، با یک متخصص طب سوزنی نیز مشورتهای لازم را داشته باشند تا از موثر بودن این درمان برای شرایط فعلی خود اطمینان حاصل کنند.
مدیتیشن و آگاهی ذهن:
انجام تمرینهای مدیتیشن و تمرکز حواس، میتوانند آرامش بیماران را افزایش دهند، استرس آنها را کاهش داده و شرایط عاطفی این افراد را بهبود ببخشند. در این تکنیکهای مورد استفاده بیشتر برای تمرکز و توجه بیمار بر روی شرایط روحی وی است؛ به طوری که با به کارگیری این تمرینات، نگرانیها و اضطراباتی که در خصوص گذشته و یا آینده خود دارند را کنار میگذارند.
با انجام تمرینات مداوم و منظم، تاثیرات مدیتیشن بیش از پیش شده و فرد از مزایای آن که شامل کاهش استرس و بهبود سلامت روان است، بهرهمند خواهد شد.
یوگا و ورزش:
یوگا ورزشی منحصر به فرد است که در آن حالتهای مختلف بدن، تمرینات تنفسی و مدیتیشن به صورت ترکیبی مورد استفاده قرار میگیرد تا سلامت جسمی و ذهنی افراد را تقویت کرده و ارتقا دهند.
انجام تمرینات یوگا به صورت منظم، میتواند انعطاف پذیری، قدرت و تعادل را در افراد بهبود ببخشد و همچنین به واسطه آرامشی که این ورزش ایجاد میکند، استرس و اضطراب بیماران تا حد بسیار زیادی کاهش پیدا میکند.
شرکت در کلاسهای یوگا که به طور خاص برای افرادی که سرطان را شکست دادهاند، طراحی شده است میتواند حمایت روانی و عاطفی مورد نیاز این افراد را تأمین کند.
کلام آخر
در این مقالهی بای بای سرطان، به راهکارهایی جهت جلوگیری از بازگشت سرطان پستان پرداختیم و دانستیم که حفظ سلامت فیزیکی و داشتن رژیم غذایی غنی از پروتئین، نقش اصلی را در پیشگیری از سرطان سینه بازی میکنند. همچنین تاثیر درمانهای کلینیکی و سنتی را در پیشگیری و درمان سرطان سینه عود کننده بررسی کردیم و در نهایت به این موضوع رسیدیم که قدرت ذهن و آرامش روح را نباید در حفظ سلامت جسم دست کم گرفت.
منابع: