آیا گرفتگی مداوم بینی، آبریزش خونی یا کاهش بویایی می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری جدی باشد؟ اگرچه بسیاری از ما این علائم را به سرماخوردگی یا سینوزیت نسبت می‌دهیم، اما در برخی موارد ممکن است پشت این نشانه‌های به ظاهر ساده، بیماری خطرناک‌تری مانند سرطان دماغ (سرطان بینی و سینوس‌ها) پنهان شده باشد. این نوع سرطان، از جمله سرطان‌های نادر ناحیه سر و گردن است که به دلیل شباهت علائم با بیماری‌های رایج تنفسی، اغلب دیر تشخیص داده می‌شود.
در این مقاله از وب‌سایت بای بای سرطان قصد داریم به‌صورت دقیق، علمی و در عین حال قابل فهم، شما را با علائم هشداردهنده، روش‌های تشخیص، درمان‌های نوین و تفاوت این بیماری با اختلالات غیرسرطانی آشنا کنیم. اگر به سلامتی خود و اطرافیانتان اهمیت میدهید، مطالعه این راهنمای کامل می‌تواند گامی مهم در جهت پیشگیری و شناسایی به‌موقع باشد.
سرطان دماغ چیست؟
فضای داخل بینی، فضایی است پشت بینی قرار دارد و جایی است که هوا از آن طریق به سمت گلو و حلق حرکت می‌کند. سینوس‌های بینی قسمت‌هایی پر از هوا هستند که کل فضای پشت بینی را احاطه می‌کنند. سیسنوس‌های پشت بینی شامل:
سینوس‌های ماگزیلاری:
این سینوس‌ها در گونه‌ها قرار دارند.
سینوس‌های اتموئید:
این سینوس‌ها دقیقا بر روی پل بینی و بین دو چشم قرار گرفت‌هاند.
سینوس‌های فرونتال:
این سینوس در قسمت پیشانی و بالای چشم‌ها قرار دارد.
سینوس‌های اسفنوئید:
این سینوس دقیقا در پشت استخوان اتموئید صورت قرار دارد.
سرطان زمانی ایجاد می‌شود که سلول‌های سالم بدن کنترل خود را از دست می‌دهند و به صورت غیرقابل توقفی رشد و تقسیم می‌شوند که همین امر باعث ایجاد تومورها و توده‌ها سرطانی در نواحی بینی خواهد شد.
البته تومورهای ایجاد شده همیشه سرطانی نیستند و گاها می‌توانند خوشخیم و غیرسرطانی نیز باشند اما در هر صورت این توده‌ها باید در سریع‌ترین زمان ممکن تحت درمان قرار گیرند.
زمانی که تومور سرطانی بدخیم است به این معنی است که سلول‌های این تومور با رشد بیرویه و پخش شدن در بدن، منجر به متاستاز می‌شوند.
تومور خوشخیم نیز ممکن است بیرویه رشد کند اما به سایر ارگان‌ها و قسمت‌های بدن پخش نمی‌شود و آنها را درگیر نمی‌کند لذا میتوان از طریق عمل جراحی این دسته از تومورها را بدون وجود ریسک بازگشت آنها خارج کرد.
تومورهایی که در سینوس‌های پشت بینی و فضای داخلی بینی ایجاد می‌شوند، معمولا بدخیم هستند.
دو نوع وسیعی از سرطان‌ها در ناحیه سر و گردن ایجاد می‌شود که سرطان دماغ یکی از خطرناکترین انواع آن است که به سرعت پیشرفت کرده و حتی می‌تواند کشنده باشد.
اگر چه سرطان بینی بیشتر در سینوس‌های پشت بینی ایجاد می‌شود اما شروع سرطان معمولا در سینوس ماگزیلاری است که از آن جا به سایر سینوس‌ها نیز سرایت می‌کند.
علائم سرطان بینی
این گونه سرطان، همانند سایر بیماری‌ها علائم و نشانه‌های خاص خود را دارد که از شایع‌ترین آن میتوان به ورم دماغ و گرفتگی بینی اشاره کرد.
قطعا پزشکان و متخصصین با مشاهده علائم زیر به وجود سرطان در ناحیه بینی و سینوس‌های آن مشکوک می‌شوند.
این علائم شامل:
- انسداد بینی و ورم دماغ که به مرور زمان از بین نمی‌رود و معمولا فقط یکی از سوراخ های بینی را درگیر می‌کند.
- خون‌ریزی‌های شدید بینی
- کاهش توانایی و حس بویایی که باعث تغییر و یا عدم عملکرد چشایی نیز می‌شود.
- آبریزش بینی که می‌تواند همراه با خون دماغ باشد و معمولا قرمز رنگ و یا صورتی رنگ خواهد بود.
این علائم بسیار مشابه علائم سرماخوردگی و سینوزیت‌هایی است که در فصول مختلف بخصوص زمستان ایجاد می‌شوند بنابراین در صورت بهبود پیدا نکردن علائم و تشدید آنها احتمال وجود توده و یا سرطان در ناحیه بینی بیش از پیش خواهد بود.
عوارض مراحل حاد سرطان دماغ
در شرایطی که سرطان دماغ وارد فاز حادتر می‌شود، علائم شدیدتر و وخیم‌تر خواهند شد و باعث بروز عارضه‌هایی همچون:
- درد و بی‌حسی در صورت به خصوص در قسمت بالایی گونه‌ها که به مرور زمان بهبود پیدا نمی‌کند.
- گره‌های لنفاوی متورم در ناحیه گردن که نشان از وجود بیماری و عفونت است.
- کاهش دید محیطی و در شرایط حاد، وقوع درجاتی از دوبینی برای فرد
- اشک ریزش که با گذشت زمان بدتر شده و از بین نمی‌رود.
- احساس درد و فشار در یکی از گوش‌ها
- وجود توده‌هایی در صورت، بینی و یا سقف دهان که ورم دماغ را در پی دارد.
تشخیص سرطان بینی
در صورت وجود هرکدام از علائم و عارضه‌های ذکر شده، بهتر است بیمار به پزشک مراجعه کند.
پزشک با بررسی و شرح حال‌گیری، بیمار را به متخصص گوش و حلق و بینی ارجاع می‌دهد تا با تجویز آزمایشات مربوطه و روش‌های تشخیصی، ریشه و منشاء مشکلات بیمار را تشخیص دهد.
تست‌هایی که پزشک ممکن است برای تشخیص سرطان دماغ تجویز کند:
۱- آندوسکوپی بینی
که در این روش، لوله‌ای نازک، بلند و منعطف را که در بالای آن دوربین و چراغی کوچک تعبیه شده است، از طریق بینی وارد می‌کنند تا فضای داخل بینی و پشت بینی را مورد بررسی قرار دهند.
این پروسه می‌تواند بسیار اذیت کننده و دردناک باشد به همین دلیل قبل از آغاز فرآیند از اسپری‌های بی‌حسی موضعی برای بی‌حس کردن انتهای حلق و بینی استفاده می‌شود.
۲- بیوپسی
که در آن از بافت مورد نظر نمونه‌های لازم گرفته می‌شود تا بررسی‌های بیشتر آزمایشگاهی و تخصصی بر روی نمونه انجام شود. این فرآیند در طول پروسه آندوسکوپی به واسطه ابزار مخصوص انجام خواهد شد.
۳- استفاده از سوزن مخصوص
در مواقعی نیز جهت بررسی متاستاز دادن سرطان، از مایعات و گره‌های لنفاوی اطراف ناحیه صورت و بینی با استفاده از سوزنی مخصوص نمونه‌گیری می‌شود.
چنانچه وجود سرطان بینی و سینوس در بیمار ثابت شود، پزشک با تجویز تست‌هایی مثل سی تی اسکن، ام آر آی، پت اسکن و سونوگرافی میزان وخامت و سطح سرطان را در فرد مشخص می‌کند.
به نقل از وب‌سایت American Cancer Society: سرطان حفره بینی و سینوس‌های پارانازال هنگامی اتفاق می‌افتد که سلول‌ها در فضای پشت بینی یا در حفره‌های پر از هوا اطراف بینی به‌صورت کنترل‌نشده رشد کنند و این سلول‌ها می‌توانند به ریه یا استخوان‌ها گسترش یابند؛ حتی در این صورت، هنوز به‌عنوان همان نوع سرطان اولیه شناخته می‌شوند
درمان سرطان دماغ
معمولا استفاده از روش‌های درمانی با توجه به چند فاکتور معین برای بیمار در نظر گرفته می‌شوند.
فاکتورهایی مثل میزان وخامت سرطان، میزان متاستاز و پخش شدن سرطان در قسمت‌های مختلف بدن از جمله سر و گردن و همچنین میزان سلامت عمومی و قدرت سیستم ایمنی بدن بیمار.
با توجه به این عوامل، روش درمانی انتخابی نیز ممکن است متفاوت باشد؛ روش‌های درمانی به کار گرفته شده برای درمان سرطان دماغ شامل:
۱- جراحی
با هدف خارج کردن تومور بدخیم در ناحیه بینی و سینوس‌های اطراف آن می‌تواند یکی از روش‌های درمانی موثر باشد. عمل جراحی می‌تواند یا به صورت عمل جراحی باز و یا به صورت میکرو جراحی که از طریق آندوسکوپی انجام می‌شود، صورت گیرد.
۲- با استفاده از رادیوتراپی
که در آن از امواج پرانرژی استفاده می‌شود، میتوان سلول‌های سرطانی را از بین برد و یا تومورهای بدخیم را قبل از انجام عمل جراحی کوچک کرد همچنین از این روش برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی مانده بعد از عمل جراحی نیز استفاده می‌شود.
۳- شیمی درمانی
از دیگر روش‌های درمانی است، جایی که از داروهای ضدسرطانی با دوز بالا برای کوچکتر کردن و کاهش سرعت رشد تومور استفاده می‌شود و یا بعد از انجام عمل جراحی خارج سازی تومور، ریسک عود دوباره سرطان را تا مقدار زیادی کاهش می‌دهد.
در مواقعی که سرطان در مراحل اولیه خود تشخیص داده شود، از تک درمان برای از بین بردن سرطان استفاده می‌شود اما در مواقعی که سرطان در مراحل پیشرفته‌تری قرار دارد، از بیش از یک روش و یا ترکیب چند روش درمانی برای از بین بردن بیماری استفاده می‌شود.
سلول‌های درگیر در سرطان بینی
فضای داخلی بینی و فضای پشت بینی شامل چندین نوع متفاوت از سلول است که سرطان می‌تواند این سلول‌ها راتحت تاثیر خود قرار دهد.
نوع سلول‌ها و بیماری که آنها را درگیر می‌کند بسیار مهم است؛ چرا که پزشکان از طریق شناخت نوع سلول بیمار می‌توانند متودهای درمانی مناسب را انتخاب کرده و سرعت رشد سرطان دماغ را در این سلول‌ها مشخص کنند.
سلول‌هایی که سرطان می‌تواند آنها را درگیر کند و باعث بروز بدخیمی شود شامل:
۱- سرطان سلول‌های سنگفرشی:
این نوع از سرطان بینی و سینوس‌ها، شایع‌ترین نوع این بیماری است. سلول‌های سنگفرشی سلول‌هایی هستند که لایه‌ای نازک بر روی سطح داخلی بینی ایجاد می‌کنند و ورم دماغ یکی از علائم ابتلا به آن خواهد بود.
۲- سرطان سلول‌های غده موکوزی:
دومین نوع شایع از سرطان دماغ و سینوس‌های بینی است که غدد موکوزی را درگیر می‌کند و باعث ایجاد تومور در این سلول‌ها می‌شود.
3- ملانوم:
این نوع از سلول‌ها که ملانوسیت نیز نام دارند، باعث ایجاد رنگدانه‌های پوستی هستند. سرطان‌هایی که در این سلول‌ها ایجاد می‌شوند، بسیار تهاجمی و بدخیم خواهند بود البته تنها ۱ درصد از سرطان‌هایی که در بینی به وجود می‌آیند را شامل می‌شود.
۴- پاپیلوم معکوس:
بیماری‌هایی که در این سلول‌ها به وجود می‌آید، خوشخیم هستند و تنها ۱۰ الی ۱۵ درصد این سلول‌ها ممکن است سرطانی شوند.
۵- سلول‌های عصبی بینی:
این نوع از سرطان بینی، سلول‌های عصبی که مسئول بویایی بدن هستند را درگیر می‌کند. در این سرطان، سلول‌های سقف دهان درگیر شده و در صورت درمان نشدن، ممکن است حس بویایی فرد را به طور کل مختل کند.
۶- لنفوم:
این نوع سرطان، لنف‌های اطراف بینی را درگیر می‌کند. سلول‌های لنفاوی اطراف بینی با ایجاد مایعی بیرنگ، لنفوسیت‌ها را در بدن جا به جا می‌کنند که این مایع بیرنگ در بینی به صورت موکوز در می‌آید.
تومور دماغ چیست؟
در واقع بروز تومور (Nasal) را میتوان سرآغازی بر ایجاد سرطان دماغ دانست؛ سرطان بینی و سینوس‌های اطراف آن، زمانی ایجاد می‌شود که جهشی در DNA سلول‌های پوشاننده بینی ایجاد شود که عملکرد نرمال سلول را مختل کرده و باعث رشد بیرویه آن می‌شود.
سلول‌های طبیعی به صورت روتین تقسیم می‌شوند و در نهایت پس از اتمام عمرشان می‌میرند اما سلول‌های سرطانی تقسیمات نامنظم داشته و نمی‌میرند و منجر به بروز تومور و توده‌هایی در سطح داخلی دماغ می‌شوند.
اگر این سلول‌های غیرطبیعی به وجود آمده سرطانی شوند، ممکن است با جدا شدن و متاستاز به سایر قسمت‌های بدن آن نواحی را نیز درگیر کنند.
پیش‌آگهی و نرخ بقای بیماران در سرطان دماغ بر اساس نوع سلول درگیر
یکی از عوامل بسیار مهم در تعیین مسیر درمان و میزان موفقیت آن در سرطان دماغ، نوع سلول درگیر و ویژگی‌های بافت‌شناسی آن است. هر نوع از سرطان‌های ناحیه بینی و سینوس‌ها رفتار بیولوژیکی خاصی دارد، که بر سرعت پیشرفت بیماری، پاسخ به درمان، احتمال متاستاز و در نهایت پیش‌آگهی بیمار (Prognosis) تأثیر می‌گذارد.
در این سرطان نادر اما خطرناک، نرخ بقا به عواملی چون مرحله تشخیص (زودهنگام یا پیشرفته بودن بیماری)، سن بیمار، سلامت عمومی بدن، و مهم‌تر از همه نوع بافت سرطانی وابسته است. برخی از انواع سرطان‌های بینی، روندی تهاجمی و مقاوم به درمان دارند؛ در حالی که برخی دیگر در صورت تشخیص زودهنگام و جراحی موفق، پیش‌آگهی خوبی دارند.
در جدول زیر، نرخ بقای نسبی ۵ ساله بیماران (۵-Year Relative Survival Rate) بر اساس نوع سلول درگیر در سرطان بینی و سینوس‌ها آورده شده است. لازم به ذکر است که این اعداد به‌صورت میانگین جهانی و از منابع پژوهشی معتبر مانند National Cancer Institute و Cancer Research UK استخراج شده‌اند و ممکن است با توجه به شرایط فردی و امکانات درمانی، متغیر باشند.
جدول: نرخ بقای ۵ ساله بر اساس نوع سلول درگیر در سرطان دماغ
| نوع سلول درگیر | ویژگی‌ها و رفتار تومور | نرخ بقای ۵ ساله (تقریبی) | توضیح پیش‌آگهی |
|---|---|---|---|
| سرطان سلول‌های سنگفرشی (SCC) | شایع‌ترین نوع، اغلب در مراحل پیشرفته تشخیص داده می‌شود | 35% – 60% | متوسط تا ضعیف |
| آدنوکارسینوم | منشأ گرفته از غدد مخاطی، نسبتاً مقاوم به درمان | 50% – 70% | متوسط تا خوب |
| ملانوم بینی | بسیار تهاجمی و نادر، با احتمال متاستاز بالا | 20% – 40% | ضعیف |
| پاپیلوم معکوس با تغییر بدخیم | در صورت عدم بدخیمی، خوشخیم و قابل درمان | >85% | بسیار خوب |
| استئوانوروبلاستوما (نوروبلاستوما بویایی) | درگیرکننده سلول‌های بویایی، درمان دشوار در مراحل پیشرفته | 40% – 60% | متغیر |
| لنفوم نازال | پاسخ نسبتاً خوب به شیمی‌درمانی و رادیوتراپی | 60% – 75% | خوب |
در مجموع، بیمارانی که سرطان آنها در مراحل اولیه و با سلول‌های با رفتار کمتر تهاجمی تشخیص داده شود (مانند آدنوکارسینوم یا لنفوم)، شانس بالاتری برای درمان موفق و زندگی طولانی‌تر دارند. اما در مواردی مثل ملانوم بینی یا نوروبلاستوما بویایی، به دلیل سرعت رشد بالا و متاستاز زودهنگام، احتمال موفقیت درمان کاهش می‌یابد.
تأکید بر تشخیص زودهنگام، بررسی نوع دقیق سلول سرطانی و انتخاب درمان‌های ترکیبی می‌تواند نقشی کلیدی در بهبود پیش‌آگهی بیماران ایفا کند. همچنین روحیه قوی و پیگیری دقیق درمان نقش مهمی در کیفیت زندگی و بهبود نتایج دارد.
تفاوت سرطان دماغ با بیماری‌های غیرسرطانی مشابه (پولیپ، سینوزیت مزمن و انحراف تیغه بینی)
سرطان بینی و سینوس‌ها علائمی دارد که ممکن است با برخی از بیماری‌های شایع غیرسرطانی ناحیه بینی اشتباه گرفته شود. بیماری‌هایی مانند پولیپ بینی، سینوزیت مزمن یا انحراف تیغه بینی در ظاهر علائم مشابهی مانند گرفتگی بینی، آبریزش و حتی سردرد دارند، اما در جزئیات، تفاوت‌های قابل‌توجهی وجود دارد.
تشخیص افتراقی این بیماری‌ها توسط پزشک و با کمک شرح حال، معاینه بالینی و تصویربرداری دقیق امکان‌پذیر است. آگاهی از تفاوت‌ها، می‌تواند از تاخیر در تشخیص سرطان جلوگیری کند. جدول زیر مقایسه‌ای ساده و مفید از این تفاوت‌ها ارائه می‌دهد:
جدول مقایسه‌ای: تفاوت سرطان دماغ با بیماری‌های شایع غیرسرطانی بینی
| ویژگی/بیماری | سرطان دماغ و سینوس‌ها | پولیپ بینی | سینوزیت مزمن | انحراف تیغه بینی |
|---|---|---|---|---|
| نوع بیماری | بدخیم (سرطانی) | خوشخیم (غیرسرطانی) | التهابی مزمن | ساختاری (آناتومیک) |
| شروع علائم | تدریجی اما مداوم | تدریجی، با رشد پولیپ | دوره‌ای یا دائمی | از کودکی یا پس از ضربه |
| گرفتگی بینی | یک‌طرفه، مزمن، رو به وخامت | دوطرفه، با احساس انسداد | معمولاً دوطرفه | یک‌طرفه یا دوطرفه متناوب |
| خون‌ریزی بینی | شایع و گاه شدید | نادر | نادر | معمولاً وجود ندارد |
| درد یا فشار صورت | شایع در گونه‌ها و اطراف چشم | نادر | شایع هنگام حمله | معمولاً ندارد |
| کاهش بویایی | شدید و پیشرونده | متوسط | موقت و متغیر | نادر |
| تورم صورت یا توده قابل لمس | ممکن است وجود داشته باشد | ندارد | ندارد | ندارد |
| خطر متاستاز یا گسترش به سایر نواحی | دارد | ندارد | ندارد | ندارد |
| نیاز به جراحی فوری یا درمان ترکیبی | بله، اغلب با جراحی، رادیوتراپی و شیمی‌درمانی | تنها در موارد بزرگ | به ندرت (بیشتر دارویی) | در صورت انسداد شدید |
نکته کلیدی:
اگر فردی دچار گرفتگی یک‌طرفه بینی، خون‌ریزی مکرر، کاهش بویایی پیشرونده یا توده در صورت باشد، این موارد باید زنگ خطر سرطان بینی تلقی شده و پیگیری تخصصی فوری انجام گیرد. در مقابل، پولیپ یا سینوزیت معمولاً با درمان دارویی یا جراحی محدود کنترل می‌شوند و ویژگی‌های تهاجمی ندارند.
غربالگری و تشخیص زودهنگام سرطان دماغ در افراد پرریسک
افرادی که در معرض طولانی‌مدت عوامل محیطی خطرناک قرار دارند، ریسک بالاتری برای ابتلا به سرطان بینی و سینوس‌ها دارند. به همین دلیل انجام غربالگری‌های دوره‌ای و اقدامات پیشگیرانه می‌تواند نقش مهمی در تشخیص زودهنگام این سرطان ایفا کند. در ادامه، مهم‌ترین اقدامات پیشنهادی برای افراد پرریسک آورده شده است:
✅ ۱. مراجعه منظم به متخصص گوش، حلق و بینی (ENT)
افراد شاغل در مشاغل پرخطر یا دارای علائم مزمن تنفسی (مثل گرفتگی یک‌طرفه بینی یا خون‌ریزی مکرر) باید حداقل هر ۶ تا ۱۲ ماه یک‌بار به متخصص ENT مراجعه کنند. پزشک می‌تواند با معاینه بالینی و ابزارهای ساده هرگونه ناهنجاری را بررسی کند.
✅ ۲. انجام آندوسکوپی بینی در فواصل مشخص
برای افراد در معرض مستقیم آلودگی شغلی (مانند کارگران چوب‌بری، صنایع شیمیایی، چاپ‌خانه‌ها و قالیشویی‌ها)، توصیه می‌شود هر ۱ تا ۲ سال یک‌بار آندوسکوپی بینی انجام دهند تا فضای داخلی بینی و سینوس‌ها به‌صورت مستقیم مشاهده شود.
✅ ۳. تصویربرداری دقیق در صورت علائم مشکوک
در صورت وجود علائمی مانند توده صورت، آبریزش بینی با خون، بی‌حسی گونه یا کاهش بویایی، لازم است تصویربرداری‌هایی مانند سی‌تی‌اسکن یا ام‌آر‌آی با نسخه پزشک انجام شود. این کار می‌تواند ضایعات پنهان یا تومورهای کوچک را در مراحل اولیه شناسایی کند.
✅ ۴. خودارزیابی علائم در منزل
آموزش به افراد پرریسک برای بررسی دوره‌ای علائم زیر به‌صورت ماهانه:
- گرفتگی یک‌طرفه بینی بیش از ۳ هفته
- خون‌ریزی بدون دلیل از بینی
- کاهش بویایی یا حس مزه
- تورم یا درد غیرعادی در صورت یا بالای دندان‌ها
اگر یکی از این علائم بیش از چند هفته پایدار بود، نیاز به پیگیری پزشکی فوری دارد.
✅ ۵. پرهیز از عوامل تشدیدکننده محیطی
برای افراد پرریسک، اجتناب از تماس بی‌واسطه با بخارات شیمیایی، گرد و غبار چوب، دود سوختنی یا گازهای صنعتی بسیار مهم است. استفاده از ماسک‌های فیلتردار، تهویه مناسب محل کار و استراحت دوره‌ای از الزامات بهداشتی در محیط‌های آلوده است.
✅ ۶. آموزش و آگاهی کارکنان صنایع پرخطر
توصیه می‌شود کارفرمایان در صنایع چوب، کفاشی، نساجی، شوینده‌سازی و کارخانه‌های مواد شیمیایی، کارگاه‌های آموزشی درباره علائم سرطان بینی برای کارکنان برگزار کرده و شرایط غربالگری رایگان یا حمایتی فراهم کنند.
نقش آلودگی هوا و عوامل محیطی در بروز سرطان دماغ
سرطان دماغ و سینوس‌ها، برخلاف برخی دیگر از سرطان‌ها که بیشتر منشأ ژنتیکی دارند، ارتباط نزدیکی با عوامل محیطی و تماس‌های شغلی و زیست‌محیطی دارد. یکی از مهم‌ترین فاکتورهایی که در بروز این سرطان نقش دارد، آلودگی هوای تنفسی است. استنشاق طولانی‌مدت ذرات معلق، گازهای سمی و مواد شیمیایی موجود در هوای آلوده می‌تواند به تخریب سلول‌های مخاطی بینی و سینوس‌ها منجر شده و احتمال ایجاد جهش‌های سرطانی را افزایش دهد.
در مناطق شهری پرجمعیت یا صنعتی که سطح آلودگی هوا بالا است، تماس مداوم با ترکیباتی مثل فرمالدهید، بنزن، آزبست، دی‌اکسید نیتروژن و ذرات PM2.5 و PM10، خطر ابتلا به سرطان‌های دستگاه تنفسی فوقانی را به طور چشمگیری افزایش می‌دهد. این مواد سرطان‌زا از طریق تنفس وارد سینوس‌ها و بافت پوشاننده داخلی بینی می‌شوند و با تحریک مزمن سلولی، مسیرهای التهابی و جهشی را فعال می‌کنند.
همچنین افرادی که در مشاغلی مثل نجاری، کفاشی، چاپ‌خانه‌ها، کارخانجات نساجی و صنایع شیمیایی فعالیت دارند، به علت مواجهه‌ی مداوم با غبار چوب، حلال‌های صنعتی، دودها و فلزات سنگین در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به سرطان بینی قرار دارند. مطالعات اپیدمیولوژیک نشان داده‌اند که کارگران شاغل در صنایع چوب‌کاری و کفاشی، تا ۵۰ برابر بیش از سایرین به سرطان سینوس ماگزیلاری دچار می‌شوند.
مصرف طولانی‌مدت دخانیات، به‌ویژه سیگار و قلیان، از دیگر عوامل محیطی تأثیرگذار است. دود دخانیات حاوی بیش از ۷۰ ماده سرطان‌زاست که از راه بینی و سینوس‌ها عبور کرده و لایه‌های مخاطی را تخریب می‌کنند. ترکیب اثرات دود دخانیات با آلودگی هوای محیطی، می‌تواند یک ریسک مضاعف برای ایجاد سرطان دماغ به وجود آورد.
در کنار این عوامل، عفونت‌های ویروسی مزمن نظیر ویروس HPV یا اپشتین بار ویروس (EBV) نیز در برخی از افراد باعث تحریک مزمن بافت‌های پوشاننده بینی و اختلال در عملکرد سلول‌های ایمنی موضعی می‌شوند که در بلندمدت می‌تواند منجر به تغییرات سلولی و آغاز سرطان شود.
نباید نقش تهویه ضعیف در منازل یا محل کار، استفاده از شوینده‌های صنعتی در محیط‌های بسته، و مواجهه با بخارات شیمیایی بدون استفاده از ماسک‌های فیلتردار را نیز نادیده گرفت. در مجموع، قرارگیری مزمن در معرض آلاینده‌های محیطی و هوای ناسالم، ریسک بروز سرطان بینی و سینوس‌ها را افزایش می‌دهد و همین مسئله ضرورت پیشگیری، غربالگری زودهنگام و بهبود شرایط زیستی را پررنگ‌تر می‌کند.
کلام آخر
سرطان دماغ شاید نامی ناآشنا و نگران‌کننده باشد، اما واقعیت این است که با آگاهی، تشخیص زودهنگام و پیگیری درمان مؤثر، میتوان حتی در برابر این بیماری نیز ایستاد. نشانه‌هایی مانند گرفتگی یک‌طرفه بینی، خون‌ریزی‌های مکرر یا کاهش بویایی نباید نادیده گرفته شوند، به‌ویژه اگر فرد در معرض آلودگی‌های محیطی، دود چوب یا مواد شیمیایی باشد.
در بای بای سرطان باور داریم که دانش قدرت است؛ قدرتی که می‌تواند ترس را به امید، و نگرانی را به آرامش تبدیل کند. اگر این مقاله توانسته به شما اطلاعات مفیدی بدهد، آن را با عزیزانتان به اشتراک بگذارید. شاید آگاهی امروز، جان فردی را در فردا نجات دهد.
