با محدودیت دسترسی به عروق محیطی در طی شیمی درمانی طولانی مدت، کارگذاری پورت شیمی درمانی روشی جایگزین برای تزریق هرگونه فرآورده‌ی دارویی یا خونی به بیمار خواهد بود؛ چرا که با طولانی شدن روند درمان، عروق محیطی بیمار رفته رفته کارایی خود را از دست می‌دهند و دیگر مناسب تعبیه‌ی آنژیوکت وریدی نخواهند بود.
در واقع پورت، عروق مرکزی بدن بیمار را هدف قرار می‌دهد و جای گذاری آن تحت جراحی کوچکی امکان پذیر خواهد بود. در این مقاله‌ی بای بای سرطان، هدف ما معرفی پورت شیمی درمانی و تمام نکات پیرامون آن خواهد بود.
پورت شیمی درمانی چیست و چه کاربردی دارد؟
بیماران سرطانی پس از مراجعه به پزشک متخصص سرطان و انجام تست‌های تشخیصی اولیه پروسه درمان را که معمولا شیمی درمانی است را آغاز می‌کنند و ممکن است طی مدت زمان زیادی تحت شیمی درمانی باشند.
یکی از اصلی‌ترین سوالاتی که برای بیماران سرطانی پیش می‌آید، این است که طی این مدت داروهای شیمی درمانی به چه طریقی تزریق می‌شوند؟
پورت شیمی درمانی دستگاه کوچک است که در قسمت‌های مختلفی مثل بالای سینه، بازو و شکم به شکل زیر پوستی کار گذاشته می‌شوند. این پورت از طریق یک لوله‌ی نازک سیلیکونی، دستگاه حاوی دارو را به ورید متصل می‌کند و دارو از طریق دستگاه وارد پورت شده و سپس وارد عروق بیمار خواهد شد.
بسیاری از مردم برای مراقبت‌های پزشکی نیازمند به استفاده از پورت هستند؛ به ویژه کسانی که تحت شیمی درمانی قرار دارند. این پورت‌ها تعداد سوزن‌های مورد استفاده برای خون‌گیری و تزریق را کاهش می‌دهند و در نتیجه احتمال نیدل استیک شدن( نیدل استیک یعنی ورود سوزنی که در تماس با خون بیمار بوده و وارد بدن پرستار، پزشک و شخصی که خدمات درمانی ارائه می‌دهد، می‌شود) نیز تا حد بسیار زیادی کاهش می‌یابد.
پورت شیمی درمانی، روند درمان را ایمن‌تر و تا حدودی راحت‌تر می‌کند.
پورت از چه قسمت‌هایی تشکیل شده است؟
پورت شیمی درمانی با اشکال مختلفی وجود دارد و می‌تواند دایره‌ای، مثلثی و یا بیضی شکل باشد که این اشکال با توجه به برند محصول متفاوت است. این پورت‌ها دارای سه بخش هستند که این بخش‌ها شامل:
پورت:
قسمت اصلی دستگاه است؛ جایی که برای افرادی که روند درمان را طی می‌کنند، داروهای شیمی درمانی را از طریق آن تزریق می‌کنند.
سپتوم:
قسمت مرکزی دستگاه است که از یک ماده لاستیکی ساخته شده است.
کاتتر:
یک لوله نازک و بسیار انعطاف پذیر است که پورت را به ورید بیمار متصل می‌کند.
انواع پورت شیمی درمانی
پورت‌های شیمی درمانی دو نوع متفاوت دارند که شامل:
پورت تک لومن:
این پورت شیمی درمانی رایج‌ترین نوع پورت گذاری مورد استفاده است که تنها دارای یک نقطه دسترسی است و داروها از آن طریق تزریق می‌شوند.
پورت دو لومن:
این پورت دارای دو نقطه دسترسی است که پرستاران و تیم مراقبتی بیمار می‌توانند از هر کدام از این نقاط سوزنی وارد کنند و داروهای مورد نیاز بیمار را تزریق کنند.
مراحل تعبیه‌ی پورت
در طول پروسه پورت گذاری، تیم مراقبتی اقدامات مختلفی انجام می‌دهند که در ادامه به صورت مختصر به آن را شرح می‌دهیم:
- برای آن که بیمار اذیت نشود و دردی را احساس نکند، این پروسه تحت بیهوشی یا بی‌حسی انجام می‌شود.
- پس از آن که بیمار به طور کامل بیهوش یا بی‌حس شد، پزشک جراح برشی کوچک در گردن بیمار و در نزدیکی وریدهای مرکزی و اصلی بدن یعنی ورید ژوگولار و ورید ساب کلاوین ایجاد می‌کند تا به این وریدها دسترسی داشته باشد.
- سپس جراح سوراخی بسیار کوچک در ورید ایجاد می‌کند تا قسمتی از پورت را در آن قرار دهد.
- جراح با استفاه از یک برش کوچک دیگر فضایی را در زیر پوست که معمولا در نواحی بازو، شکم و قفسه سینه است، ایجاد می‌کند تا پورت در آن ناحیه فیکس شود.
- پورت شیمی درمانی در محلی که برای فیکس کردن توسط جراح ایجاد شده است، قرار داده می‌شود.
- پس از فیکس کردن پورت، شکاف‌های ایجاد شده توسط جراح بخیه زده می‌شوند.
در طول پروسه جراحی، پزشک متخصص از متودهای تصویر برداری مثل فلوروسکوپی برای کمک و تسهیل پورت گذاری استفاده می‌کند. پس از آنکه پورت برای بیمار کار گذاشته شد، یک اسکن قفسه سینه برای وی انجام می‌شود تا از نحوه قرار گیری صحیح و محل پورت اطمینان حاصل شود.
تا چه مدت می‌توان پورت را در بدن بیمار حفظ کرد؟
همانطور که گفته شد، پورت شیمی درمانی معمولا در زیر پوست و در نزدیکی ورید بزرگی در قسمت بالای قفسه سینه کار گذاشته می‌شود. این پورت‌ها جایگزین بسیار مناسبی برای کاتتر داخل وریدی یا همان آنژیوکت هستند که در وریدهای بازو و یا دست تعبیه می‌شوند.
در بیماران تحت شیمی درمانی، به دلیل استفاده از داروهای ضد سرطانی بسیار قوی، رگ گیری و پیدا کردن محل مناسب برای کار گذاشتن IV لاین می‌تواند بسیار دشوار باشد.
این پورت‌ها دسترسی تیم مراقبتی بیمار به ورید شخص را ساده‌تر کرده و در نتیجه پروسه تجویز دارو بسیار سریع‌تر و آسان‌تر از IV لاین خواهد بود.
پورت شیمی درمانی یک برآمدگی در زیر پوست ایجاد می‌کند که با چشم غیرمسلح کاملا قابل مشاهده است و به راحتی نیز با لباس پوشیده می‌شود و هیچ مشکلی برای بیماران ایجاد نخواهد کرد.
حال این سوال مطرح است که آیا پورت‌های شیمی درمانی می‌توانند طولانی مدت در بدن فرد باشند و آیا این پورت‌ها مانند IV لاین بعد از هر جلسه شیمی درمانی تعویض می‌شوند؟
در افرادی که از پورت‌های شیمی درمانی استفاده نمی‌کنند، در هر جلسه درمانی، تیم مراقبتی آنژیوکت جدیدی را برای بیمار کار می‌گذارد که پس از اتمام جلسه درمان نیز باید از ورید بیمار خارج شده و دور انداخته شود.
در حالی که پورت‌های شیمی درمانی اینگونه نیستند؛ این پورت‌ها می‌توانند هفته‌ها، ماه‌ها و تا زمانی که بیمار نیازمند به ادامه شیمی درمانی باشد، در محل خود بمانند و هنگامی که دیگر نیازی به استفاده از آن نباشد، از طریق یک جراحی ساده سرپایی از زیر پوست بیمار خارج می‌شوند.
مزایای پورت گذاری
پورت شیمی درمانی علاوه بر اینکه روند تجویز دارو برای بیمار را آسان‌تر می‌کند،در مقایسه‌ی با IV لاین مزایای بیشتری هم دارد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:
- پ پورت شیمی درمانی با استفاده از روشی استریل برای بیمار کار گذاشته می‌شود؛ در حالی که برای تعبیه‌ی آنژیوکت از روشی تمیز اما غیراستریل استفاده می‌شود.
این برتری که پورت نسبت به IV لاین دارد، باعث می‌شود خطر عفونت و ایجاد بیماری‌های دیگر تا حد بسیار زیادی کاهش پیدا کند.
- از پورت علاوه بر تجویز دارو، مایعات، خون و خون گیری برای آزمایشات آزمایشگاهی، به عنوان مسیری برای تزریق ماده حاجب مورد نیاز سی تی اسکن و پت اسکن نیز استفاده می‌شود.
- روش پورت گذاری همچنین خطر تماس پوست بدن با داروهای شیمی درمانی را کاهش داده و از بروز حساسیت‌ها و واکنش‌های پوستی که به واسطه داروها به وجود می‌آیند، جلوگیری می‌کنند.
۴. از پورت می‌توان برای درمان‌های بسیار طولانی استفاده کرد؛ در حالی که IV لاین این قابلیت را ندارد.
نکاتی که قبل از پورت گذاری باید بدانید!
کارگذاری پورت شیمی درمانی نیازمند به عمل جراحی است که معمولا این عمل ۱ ساعت بیشتر طول نمی‌کشد، به طوری که بیمار در همان روز می‌تواند به خانه بازگردد اما بهتر است تا کارهایی که نیازمند به تمرکز و فکر کردن هستند را در آن روز انجام ندهد.
از طرف دیگر بهتر است که یکی از نزدیکان بیمار به عنوان همراه در روز جراحی حضور داشته باشد تا پس از اتمام پروسه، کارها و مراقبت‌های لازم را انجام دهد.
پس از کارگذاری پورت شیمی درمانی، بیمار تا چند روز اول دردهای خفیفی را در نواحی که برش در آن ایجاد شده است، حس می‌کند که با مصرف مسکن تا حدودی بهبود می‌یابد.
همانطور که گفته شد بیمار می‌تواند بلافاصله پس از اتمام کارگذاری پورت شیمی درمانی تمامی فعالیت‌های روزانه خود را از سر بگیرد اما قبل از انجام فعالیت‌های فیزیکی سنگین و ورزش کردن، باید با پزشک متخصص مشورت کرده تا با بررسی شرایط پورت توسط پزشک، اطمینان حاصل شود پورت شیمی درمانی در طول فعالیت جابه جا نشده و در جای خود فیکس باقی می‌ماند.
کلام آخر
در این مقاله‌ی بای بای سرطان تمامی نکات مهم در خصوص پورت شیمی درمانی را بررسی کرده و شما را با نحوه‌ی تعبیه‌ی آن آشنا کردیم. امیدواریم با خواندن این مقاله، پاسخ تمامی سوالاتتان را در مورد پورت گذاری و شرایط استفاده از آن گرفته باشید.
منابع:
