با محدودیت دسترسی به عروق محیطی در طی شیمی درمانی طولانی مدت، کارگذاری پورت شیمی درمانی روشی جایگزین برای تزریق هرگونه فرآورده‌ی دارویی یا خونی به بیمار خواهد بود؛ چرا که با طولانی شدن روند درمان، عروق محیطی بیمار رفته رفته کارایی خود را از دست می‌دهند و دیگر مناسب تعبیه‌ی آنژیوکت وریدی نخواهند بود.
در واقع پورت، عروق مرکزی بدن بیمار را هدف قرار می‌دهد و جای گذاری آن تحت جراحی کوچکی امکان پذیر خواهد بود. در این مقاله‌ی بای بای سرطان، هدف ما معرفی پورت شیمی درمانی و تمام نکات پیرامون آن خواهد بود.
پورت شیمی درمانی چیست و چه کاربردی دارد؟
بیماران سرطانی پس از مراجعه به پزشک متخصص سرطان و انجام تست‌های تشخیصی اولیه پروسه درمان را که معمولا شیمی درمانی است را آغاز می‌کنند و ممکن است طی مدت زمان زیادی تحت شیمی درمانی باشند.
یکی از اصلی‌ترین سوالاتی که برای بیماران سرطانی پیش می‌آید، این است که طی این مدت داروهای شیمی درمانی به چه طریقی تزریق می‌شوند؟
پورت شیمی درمانی دستگاه کوچک است که در قسمت‌های مختلفی مثل بالای سینه، بازو و شکم به شکل زیر پوستی کار گذاشته می‌شوند. این پورت از طریق یک لوله‌ی نازک سیلیکونی، دستگاه حاوی دارو را به ورید متصل می‌کند و دارو از طریق دستگاه وارد پورت شده و سپس وارد عروق بیمار خواهد شد.
بسیاری از مردم برای مراقبت‌های پزشکی نیازمند به استفاده از پورت هستند؛ به ویژه کسانی که تحت شیمی درمانی قرار دارند. این پورت‌ها تعداد سوزن‌های مورد استفاده برای خون‌گیری و تزریق را کاهش می‌دهند و در نتیجه احتمال نیدل استیک شدن( نیدل استیک یعنی ورود سوزنی که در تماس با خون بیمار بوده و وارد بدن پرستار، پزشک و شخصی که خدمات درمانی ارائه می‌دهد، می‌شود) نیز تا حد بسیار زیادی کاهش می‌یابد.
پورت شیمی درمانی، روند درمان را ایمن‌تر و تا حدودی راحت‌تر می‌کند.
پورت از چه قسمت‌هایی تشکیل شده است؟
پورت شیمی درمانی با اشکال مختلفی وجود دارد و می‌تواند دایره‌ای، مثلثی و یا بیضی شکل باشد که این اشکال با توجه به برند محصول متفاوت است. این پورت‌ها دارای سه بخش هستند که این بخش‌ها شامل:
پورت:
قسمت اصلی دستگاه است؛ جایی که برای افرادی که روند درمان را طی می‌کنند، داروهای شیمی درمانی را از طریق آن تزریق می‌کنند.
سپتوم:
قسمت مرکزی دستگاه است که از یک ماده لاستیکی ساخته شده است.
کاتتر:
یک لوله نازک و بسیار انعطاف پذیر است که پورت را به ورید بیمار متصل می‌کند.
انواع پورت شیمی درمانی
پورت‌های شیمی درمانی دو نوع متفاوت دارند که شامل:
پورت تک لومن:
این پورت شیمی درمانی رایج‌ترین نوع پورت گذاری مورد استفاده است که تنها دارای یک نقطه دسترسی است و داروها از آن طریق تزریق می‌شوند.
پورت دو لومن:
این پورت دارای دو نقطه دسترسی است که پرستاران و تیم مراقبتی بیمار می‌توانند از هر کدام از این نقاط سوزنی وارد کنند و داروهای مورد نیاز بیمار را تزریق کنند.
مراحل تعبیه‌ی پورت
در طول پروسه پورت گذاری، تیم مراقبتی اقدامات مختلفی انجام می‌دهند که در ادامه به صورت مختصر به آن را شرح می‌دهیم:
- برای آن که بیمار اذیت نشود و دردی را احساس نکند، این پروسه تحت بیهوشی یا بی‌حسی انجام می‌شود.
- پس از آن که بیمار به طور کامل بیهوش یا بی‌حس شد، پزشک جراح برشی کوچک در گردن بیمار و در نزدیکی وریدهای مرکزی و اصلی بدن یعنی ورید ژوگولار و ورید ساب کلاوین ایجاد می‌کند تا به این وریدها دسترسی داشته باشد.
- سپس جراح سوراخی بسیار کوچک در ورید ایجاد می‌کند تا قسمتی از پورت را در آن قرار دهد.
- جراح با استفاه از یک برش کوچک دیگر فضایی را در زیر پوست که معمولا در نواحی بازو، شکم و قفسه سینه است، ایجاد می‌کند تا پورت در آن ناحیه فیکس شود.
- پورت شیمی درمانی در محلی که برای فیکس کردن توسط جراح ایجاد شده است، قرار داده می‌شود.
- پس از فیکس کردن پورت، شکاف‌های ایجاد شده توسط جراح بخیه زده می‌شوند.
در طول پروسه جراحی، پزشک متخصص از متودهای تصویر برداری مثل فلوروسکوپی برای کمک و تسهیل پورت گذاری استفاده می‌کند. پس از آنکه پورت برای بیمار کار گذاشته شد، یک اسکن قفسه سینه برای وی انجام می‌شود تا از نحوه قرار گیری صحیح و محل پورت اطمینان حاصل شود.
تا چه مدت می‌توان پورت را در بدن بیمار حفظ کرد؟
همانطور که گفته شد، پورت شیمی درمانی معمولا در زیر پوست و در نزدیکی ورید بزرگی در قسمت بالای قفسه سینه کار گذاشته می‌شود. این پورت‌ها جایگزین بسیار مناسبی برای کاتتر داخل وریدی یا همان آنژیوکت هستند که در وریدهای بازو و یا دست تعبیه می‌شوند.
در بیماران تحت شیمی درمانی، به دلیل استفاده از داروهای ضد سرطانی بسیار قوی، رگ گیری و پیدا کردن محل مناسب برای کار گذاشتن IV لاین می‌تواند بسیار دشوار باشد.
این پورت‌ها دسترسی تیم مراقبتی بیمار به ورید شخص را ساده‌تر کرده و در نتیجه پروسه تجویز دارو بسیار سریع‌تر و آسان‌تر از IV لاین خواهد بود.
پورت شیمی درمانی یک برآمدگی در زیر پوست ایجاد می‌کند که با چشم غیرمسلح کاملا قابل مشاهده است و به راحتی نیز با لباس پوشیده می‌شود و هیچ مشکلی برای بیماران ایجاد نخواهد کرد.
حال این سوال مطرح است که آیا پورت‌های شیمی درمانی می‌توانند طولانی مدت در بدن فرد باشند و آیا این پورت‌ها مانند IV لاین بعد از هر جلسه شیمی درمانی تعویض می‌شوند؟
در افرادی که از پورت‌های شیمی درمانی استفاده نمی‌کنند، در هر جلسه درمانی، تیم مراقبتی آنژیوکت جدیدی را برای بیمار کار می‌گذارد که پس از اتمام جلسه درمان نیز باید از ورید بیمار خارج شده و دور انداخته شود.
در حالی که پورت‌های شیمی درمانی اینگونه نیستند؛ این پورت‌ها می‌توانند هفته‌ها، ماه‌ها و تا زمانی که بیمار نیازمند به ادامه شیمی درمانی باشد، در محل خود بمانند و هنگامی که دیگر نیازی به استفاده از آن نباشد، از طریق یک جراحی ساده سرپایی از زیر پوست بیمار خارج می‌شوند.
مزایای پورت گذاری
پورت شیمی درمانی علاوه بر اینکه روند تجویز دارو برای بیمار را آسان‌تر می‌کند،در مقایسه‌ی با IV لاین مزایای بیشتری هم دارد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:
- پ پورت شیمی درمانی با استفاده از روشی استریل برای بیمار کار گذاشته می‌شود؛ در حالی که برای تعبیه‌ی آنژیوکت از روشی تمیز اما غیراستریل استفاده می‌شود.
این برتری که پورت نسبت به IV لاین دارد، باعث می‌شود خطر عفونت و ایجاد بیماری‌های دیگر تا حد بسیار زیادی کاهش پیدا کند.
- از پورت علاوه بر تجویز دارو، مایعات، خون و خون گیری برای آزمایشات آزمایشگاهی، به عنوان مسیری برای تزریق ماده حاجب مورد نیاز سی تی اسکن و پت اسکن نیز استفاده می‌شود.
- روش پورت گذاری همچنین خطر تماس پوست بدن با داروهای شیمی درمانی را کاهش داده و از بروز حساسیت‌ها و واکنش‌های پوستی که به واسطه داروها به وجود می‌آیند، جلوگیری می‌کنند.
- از پورت می‌توان برای درمان‌های بسیار طولانی استفاده کرد؛ در حالی که IV لاین این قابلیت را ندارد.
نکاتی که قبل از پورت گذاری باید بدانید!
کارگذاری پورت شیمی درمانی نیازمند به عمل جراحی است که معمولا این عمل ۱ ساعت بیشتر طول نمی‌کشد، به طوری که بیمار در همان روز می‌تواند به خانه بازگردد اما بهتر است تا کارهایی که نیازمند به تمرکز و فکر کردن هستند را در آن روز انجام ندهد.
از طرف دیگر بهتر است که یکی از نزدیکان بیمار به عنوان همراه در روز جراحی حضور داشته باشد تا پس از اتمام پروسه، کارها و مراقبت‌های لازم را انجام دهد.
پس از کارگذاری پورت شیمی درمانی، بیمار تا چند روز اول دردهای خفیفی را در نواحی که برش در آن ایجاد شده است، حس می‌کند که با مصرف مسکن تا حدودی بهبود می‌یابد.
همانطور که گفته شد بیمار می‌تواند بلافاصله پس از اتمام کارگذاری پورت شیمی درمانی تمامی فعالیت‌های روزانه خود را از سر بگیرد اما قبل از انجام فعالیت‌های فیزیکی سنگین و ورزش کردن، باید با پزشک متخصص مشورت کرده تا با بررسی شرایط پورت توسط پزشک، اطمینان حاصل شود پورت شیمی درمانی در طول فعالیت جابه جا نشده و در جای خود فیکس باقی می‌ماند.
نکات مراقبتی پس از جراحی پورت شیمی درمانی
پس از کارگذاری پورت شیمی درمانی، مراقبت از محل پورت اهمیت زیادی دارد تا از عفونت‌ها و مشکلات دیگر جلوگیری شود. نکات زیر می‌تواند در این زمینه کمک‌کننده باشد:
- تمیز نگه داشتن محل پورت: ناحیه اطراف پورت باید همیشه تمیز و خشک باشد. شستن دست‌ها قبل از لمس پورت بسیار مهم است. می‌توانید از محلول‌های ضدعفونی‌کننده برای تمیز کردن استفاده کنید.
- پوشاندن پورت: برای جلوگیری از عفونت، از پوشش‌های مخصوص یا پانسمان‌های ضدآب استفاده کنید. این پوشش‌ها به تمیز ماندن محل پورت کمک می‌کنند.
- اجتناب از فعالیت‌های سنگین: تا زمانی که پزشک اجازه نداده، از بلند کردن اجسام سنگین و انجام فعالیت‌های فیزیکی شدید خودداری کنید.
- مراقبت از زخم‌ها: هرگونه زخم یا قرمزی در اطراف محل پورت را به پزشک گزارش دهید. این علائم ممکن است نشان‌دهنده عفونت باشند.
- پیگیری‌های منظم: به ملاقات‌های منظم با پزشک ادامه دهید تا از وضعیت پورت و سلامت عمومی خود مطمئن شوید.
تجربیات بیماران از کارگذاری پورت شیمی درمانی
تجربیات بیماران می‌تواند به دیگران کمک کند تا بهتر با این روش درمانی آشنا شوند و احساس راحتی بیشتری داشته باشند. برخی از بیماران نظرات خود را به اشتراک گذاشته‌اند:
- آقای حسینی: “پورت شیمی درمانی برای من زندگی را راحت‌تر کرد. قبل از آن هر بار باید برای تزریق دارو رگ‌گیری می‌کردم که بسیار دردناک بود. حالا با پورت، این مشکل حل شده است.”
- خانم نادری: “ابتدا از قرار دادن پورت می‌ترسیدم، اما بعد از انجام آن فهمیدم که این تصمیم درستی بود. فرآیند شیمی درمانی اکنون بسیار ساده‌تر و کم‌دردتر شده است.”
عوارض و راه‌حل‌های استفاده از پورت شیمی درمانی
اگرچه پورت شیمی درمانی مزایای زیادی دارد، اما ممکن است با برخی عوارض و مشکلات نیز همراه باشد. در این بخش به بررسی عوارض احتمالی و راه‌حل‌های مناسب برای مدیریت آن‌ها می‌پردازیم.
۱. عفونت
علت: عفونت ممکن است به دلیل رعایت نکردن نکات بهداشتی یا ضعف سیستم ایمنی بدن رخ دهد.
علائم:
- قرمزی، تورم و درد در محل پورت
- تب و لرز
- خروج ترشحات چرکی از محل پورت
راه‌حل‌ها:
- تمیز نگه داشتن محل پورت: استفاده از محلول‌های ضدعفونی‌کننده برای تمیز کردن محل پورت.
- تعویض پانسمان: به طور منظم پانسمان پورت را تعویض کنید و از پانسمان‌های استریل استفاده کنید.
- مشاوره با پزشک: در صورت مشاهده هرگونه علائم عفونت، بلافاصله به پزشک خود مراجعه کنید. پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک تجویز کند.
۲. لخته شدن خون
علت: تشکیل لخته خون در اطراف پورت ممکن است به دلیل عدم حرکت کافی یا عدم مصرف داروهای ضد انعقاد خون باشد.
علائم:
- درد و تورم در ناحیه پورت
- تغییر رنگ پوست در ناحیه پورت
راه‌حل‌ها:
- مصرف داروهای ضد انعقاد خون: پزشک ممکن است برای جلوگیری از تشکیل لخته خون، داروهای ضد انعقاد خون تجویز کند.
- فعالیت بدنی ملایم: انجام فعالیت‌های بدنی ملایم مانند پیاده‌روی برای بهبود گردش خون.
- مشاوره با پزشک: در صورت مشاهده هرگونه علائم لخته خون، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
۳. جابه‌جا شدن پورت
علت: انجام فعالیت‌های فیزیکی شدید یا ضربه به ناحیه پورت ممکن است باعث جابه‌جا شدن آن شود.
علائم:
- تغییر موقعیت قابل مشاهده پورت زیر پوست
- احساس درد یا ناراحتی در ناحیه پورت
راه‌حل‌ها:
- اجتناب از فعالیت‌های سنگین: از انجام فعالیت‌های فیزیکی شدید و بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید.
- محافظت از ناحیه پورت: از ضربه زدن به ناحیه پورت خودداری کنید و از پوشش‌های محافظ استفاده کنید.
- مشاوره با پزشک: در صورت احساس جابه‌جایی پورت، فوراً به پزشک مراجعه کنید. ممکن است نیاز به جراحی برای جایگذاری مجدد پورت باشد.
۴. حساسیت پوستی
علت: تماس پوست با مواد دارویی یا مواد مورد استفاده در پورت ممکن است باعث حساسیت و واکنش‌های پوستی شود.
علائم:
- خارش، قرمزی و التهاب در ناحیه پورت
- ایجاد راش یا جوش‌های پوستی
راه‌حل‌ها:
- استفاده از مواد غیر حساسیت‌زا: از مواد ضدعفونی‌کننده و پانسمان‌های غیر حساسیت‌زا استفاده کنید.
- مشاوره با پزشک: در صورت بروز هرگونه واکنش پوستی، به پزشک خود مراجعه کنید. پزشک ممکن است کرم‌ها یا داروهای ضد حساسیت تجویز کند.
۵. نشت دارو
علت: نشت دارو از پورت ممکن است به دلیل جابه‌جایی پورت یا مشکلات تکنیکی در کارگذاری آن رخ دهد.
علائم:
- احساس سوزش یا درد در ناحیه پورت
- تورم یا تغییر رنگ پوست در اطراف پورت
راه‌حل‌ها:
- بررسی وضعیت پورت: به طور منظم وضعیت پورت و کارکرد صحیح آن را بررسی کنید.
- مشاوره با پزشک: در صورت مشاهده هرگونه علائم نشت دارو، فوراً به پزشک مراجعه کنید. ممکن است نیاز به تنظیم مجدد پورت باشد.
مشاوره تغذیه‌ای
تغذیه مناسب نقش مهمی در حمایت از سیستم ایمنی بدن و بهبود وضعیت عمومی بیمارانی که از پورت شیمی درمانی استفاده می‌کنند، دارد:
- مصرف پروتئین کافی: پروتئین برای بازسازی بافت‌ها و تقویت سیستم ایمنی بسیار مهم است. منابع خوب پروتئین شامل گوشت سفید، تخم مرغ، لبنیات و حبوبات هستند.
- نوشیدن آب کافی: هیدراته نگه داشتن بدن به جلوگیری از عوارض شیمی درمانی کمک می‌کند. سعی کنید روزانه حداقل ۸ لیوان آب بنوشید.
- مصرف میوه و سبزیجات تازه: میوه‌ها و سبزیجات غنی از ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها هستند که می‌توانند به تقویت سیستم ایمنی کمک کنند.
- اجتناب از غذاهای فرآوری‌شده: غذاهای فرآوری‌شده ممکن است حاوی مواد افزودنی و نگهدارنده‌هایی باشند که برای بدن مضر هستند. سعی کنید از غذاهای طبیعی و خانگی استفاده کنید.
با افزودن این مطالب به مقاله، شما می‌توانید اطلاعات جامع‌تری در اختیار خوانندگان قرار دهید و به آن‌ها در مدیریت بهتر روند درمان کمک کنید.
پورت‌های مخصوص کودکان
پورت‌های شیمی درمانی برای کودکان نیز طراحی شده‌اند که متناسب با نیازهای ویژه این گروه سنی هستند. این پورت‌ها اندازه کوچک‌تری دارند و قرار دادن آن‌ها به‌گونه‌ای است که کمترین ناراحتی را برای کودک ایجاد کند. والدین باید به دقت مراقب کودکان باشند تا از جابه‌جایی یا آسیب به پورت جلوگیری کنند.
مقایسه پورت شیمی درمانی با روش‌های دیگر
پورت شیمی درمانی در مقایسه با روش‌های دیگر مانند کاتترهای وریدی مرکزی (CVC) و PICC مزایا و معایب خاص خود را دارد:
- مزایا:
- کاهش تعداد سوزن‌زنی: پورت نیاز به رگ‌گیری مکرر را از بین می‌برد.
- کاهش خطر عفونت: در صورت مراقبت صحیح، پورت خطر کمتری برای عفونت نسبت به CVC دارد.
- طول عمر بیشتر: پورت‌ها می‌توانند برای مدت طولانی‌تری نسبت به PICC در بدن باقی بمانند.
- معایب:
- نیاز به جراحی: قرار دادن پورت نیاز به یک عمل جراحی کوچک دارد.
- هزینه بیشتر: پورت‌ها معمولاً گران‌تر از CVC و PICC هستند.
نحوه مدیریت درد در پورت شیمی درمانی
مدیریت درد پس از کارگذاری پورت شیمی درمانی می‌تواند به کاهش ناراحتی بیمار کمک کند. روش‌های زیر می‌تواند مفید باشد:
- استفاده از مسکن‌ها: پزشک ممکن است برای کاهش درد پس از جراحی، مسکن‌های ملایمی تجویز کند.
- کمپرس یخ: استفاده از کمپرس یخ روی ناحیه پورت می‌تواند به کاهش تورم و درد کمک کند.
- اجتناب از فشار: از فشار دادن یا لمس بیش از حد ناحیه پورت خودداری کنید.
- مشاوره با پزشک: در صورت تداوم درد یا بروز هرگونه مشکل، به پزشک خود مراجعه کنید.
سوالات متداول پورت شیمی درمانی
آیا می‌توانم با پورت شنا کنم؟
شنا کردن با پورت به نوع پوشش و مراقبت‌های بهداشتی بستگی دارد. اگر از پوشش‌های ضدآب مناسب استفاده کنید و ناحیه پورت را پس از شنا به خوبی خشک کنید، می‌توانید به شنا ادامه دهید. با این حال، بهتر است پیش از انجام این فعالیت با پزشک خود مشورت کنید.
بهترین پوزیشن خواب برای بیمارانی که از پورت استفاده می‌کنند، چیست؟
از آنجایی که خوابیدن در پوزیشن‌های غیرمتعارف ممکن است باعث جابه جا شدن و آسیب رسیدن به پورت شود، بنابراین پوزیشن خوابیدن به پشت و به صورت طاق باز، یکی از بهترین حالت‌ها برای خوابیدن است.
آیا پورت شیمی درمانی وارد قلب می‌شود؟
پورت‌های شیمی درمانی به واسطه ساختار بسیار بلند و منعطفی که دارند، عملکردی مشابه به IV لاین دارند اما با این تفاوت که پورت بسیار بلندتر بوده و از طریق ورید مرکزی بدن تا نزدیکی قلب و یا حتی داخل قلب نیز می‌رود.
لازم به ذکر است که ورود این پورت‌ها آسیبی به قلب وارد نمی‌کند و تنها داروها را به صورت مستقیم وارد محل پمپاژ خون بدن می‌کند.
چگونه باید هنگام مسافرت از پورت مراقبت کنم؟
هنگام مسافرت، حتماً تمام وسایل بهداشتی مورد نیاز برای مراقبت از پورت را همراه داشته باشید. از پوشش‌های مناسب برای جلوگیری از عفونت استفاده کنید و در صورت بروز هرگونه مشکل، به نزدیک‌ترین مرکز درمانی مراجعه کنید.
کلام آخر
در این مقاله‌ی بای بای سرطان تمامی نکات مهم در خصوص پورت شیمی درمانی را بررسی کرده و شما را با نحوه‌ی تعبیه‌ی آن آشنا کردیم. امیدواریم با خواندن این مقاله، پاسخ تمامی سوالاتتان را در مورد پورت گذاری و شرایط استفاده از آن گرفته باشید.
پورت شیمی درمانی یکی از روش‌های موثر و کارآمد برای تزریق داروهای شیمی درمانی است که می‌تواند مزایای زیادی را برای بیماران فراهم کند. با این حال، مراقبت صحیح و آگاهی از عوارض احتمالی و راه‌حل‌های مدیریت آن‌ها می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند.
همواره با پزشک خود در مورد هرگونه نگرانی یا سوالی که دارید، مشورت کنید تا بتوانید بهترین مراقبت را از خود داشته باشید.
شاید کلیشه‌ای باشد اما بدانید سرطان پایان مسیر نیست، چیزی که در این مسیر مهم است روحیه‌ی جنگندگی و امید شما به بهبودی است، پس امیدوار و قوی بمانید.
هدف ما در سایت بای بای سرطان این است که شما بتوانید امیدتان را تا زمان بهبودی از بیماری زنده نگه دارید.
منابع:
2 پاسخ
اصلا از پورت استفاده نکنید بی دلیل عفونت می‌کنه دکترا خیلی دیر تشخیص عفونت میدن و بسیار اذیت میشید . من به شخصه خیلی با پورت به مشکل خوردم و اگر میدونستم بدون پورت هم میتونم شیمی درمانی کنم هیچ وقت پورت نمیزاشتم
متاسفانه بعضی بیماران بدلیل نداشتن رگ مجبورن پورت قرار بدن اما از طرفی فرمایشات شما هم صحیح هست و امکان عفونت و … وجود داره. در کل برای قرار دادن پورت باید به یک متخصص خیلی خوب مراجعه کرد تا بعداً درگیر عوارض نشید