زمانی که پزشکان تصمیم به شروع درمان یک سرطان می‌گیرند، اینکه این سرطان در چه مرحله و گریدی قرار دارد، نقش تعیین کننده‌ای در انتخاب روش درمانی دارد. چرا که در حقیقت با مشخص شدن گرید سرطان و درجه سرطان، میتوان شدت پیشرفت سرطان در بدن را دانسته و بر اساس آن به پروسه‌ی درمانی انتخاب شده امیدوار بود. اما این که گرید سرطان، با توجه به چه عواملی و چگونه تعیین می‌شود را در این مقاله بای بای سرطان به طور مفصل بررسی می‌کنیم.
مراحل و گرید سرطان به چه معناست؟
در حقیقت سطح بندی و درجه بندی سرطان، روشی است که سرطان و میزان وخامت آن را تعریف میکند. گرید سرطان بیان میکند که سرطان در کجا قرار دارد و اندازه آن چقدر است، همچنین این فاکتور نشان می‌دهد که بیماری چقدر در بافت‌ها رشد کرده است و آیا به گره‌های لنفاوی اطراف و یا ارگان‌های نزدیک متاستاز داده است یا خیر.
قبل از انجام هر گونه متود درمانی برای از بین بردن سرطان، پزشک متخصص از معاینات فیزیکی، تست‌های تصویربرداری تشخیصی و سایر تست‌ها برای مشخص کردن گرید سرطان و این که سرطان در چه مرحله‌ای قرار دارد، استفاده میکند.
شاید این سوال برایتان پیش بیاید که درجه بندی سرطان چه مزایایی دارد و هدف از انجام آن چیست؟
درجه بندی سرطان کمک میکند تا پزشک متخصص بهترین متود درمانی را برای بیمار اتخاذ کند که این متودهای درمانی میتوانند شامل انجام انواع عمل‌های جراحی و یا استفاده از شیمی درمانی و رادیوتراپی باشند. متخصصین همچنین از گرید سرطان برای موارد زیر نیز استفاده می‌کنند:
- مشخص کردن شانس بازگشت و عود مجدد سرطان پس از اتمام درمان
- تعیین نوع آزمایش‌های بالینی مناسب برای بیمار
- بررسی روند پروسه‌ی درمانی انتخاب شده و میزان اثربخشی آن
- مقایسه میزان تاثیرگذاری روش درمانی در افراد با سرطان‌های مشابه
درجه سرطان به چه معناست؟
درجه سرطان میتواند در زمان‌های مختلف مراقبت‌های درمانی شخص تعیین شود و به طور کلی برای درجه بندی از سیستم خاصی به نام TNM استفاده می‌شود. البته با متودهای مختلفی میتوان این درجه بندی‌ها را انجام داد که در ادامه به‌چند نوع از سیستم‌های درجه بندی مورد استفاده در سرطان‌ها اشاره خواهیم کرد:
۱. درجه بندی بالینی:
این نوع از درجه سرطان قبل از آغاز هرگونه درمان انجام می‌شود. پزشک متخصص از اطلاعاتی که به واسطه معاینات فیزیکی، سابقه بیماری‌های قبلی، تصاویر گرفته شده با اشعه X و بیوپسی که از بافت سرطان و گره‌های لنفاوی که درگیر کرده است، به دست آمده استفاده میکند تا اقدامات درمانی مناسبی را برای از بین بردن بیماری در نظر بگیرد. درجه بندی بالینی زیر مجموعه سیستم TNM می‌باشد که با حرف c کوچکی که قبل از TNM می‌آید، این مسئله را نشان می‌دهند.
۲. درجه بندی پاتولوژیک:
این نوع از درجه بندی علاوه بر تمامی اطلاعاتی که از درجه بندی بالینی بدست آمده، از اطلاعاتی که در طول عمل جراحی که به عنوان اولین درمان بیمار انجام شده است، استفاده میکند که در سیستم TNM با حرف p کوچک قبل از این حروف نشان داده می‌شود.
۳. درجه بندی بعد از درمان:
این متود زمانی استفاده می‌شود که عمل جراحی اولین راه درمان سرطان نباشد و سایر متودهای درمانی قبل از انجام عمل جراحی استفاده شده باشد.
این درمانها میتوانند شامل رادیوتراپی، شیمی درمانی، ایمیونوتراپی و هورمون‌تراپی باشند که هدف آنها کوچک کردن تومورها و توده‌های سرطانی قبل از انجام عمل جراحی است.
همچنین این نوع از درجه بندی به متخصصین در پیگیری روند درمانی و بررسی اثربخشی آن کمک میکند. در سیستم TNM این نوع از درجه بندی با حرف y کوچک قبل از این حروف، نشان داده می‌شود.
تفاوت درجه بندی و مرحله سرطان
سلول‌های سرطان‌های بدخیم معمولا سرعت رشد بسیار بالایی دارند و به صورت غیرقابل توقفی تقسیم می‌شوند و امکان دارد به سایر قسمت‌های بدن منتشر شده ومتاستاز بدهند.
پخش شدن سرطان به واسطه جدا شدن سلول و یا بخشی از قسمت درگیر سرطان و وارد شدن آن به سیستم گردش خون و یا سیستم لنفاوی رخ می‌دهد.
شایع‌ترین ارگان‌هایی که سرطان به آنها متاستاز میکند شامل کبد، ریه، مغز و استخوان خواهد بود.
در مواقعی این سرطان‌ها منجر به بروز تومورهای بدخیم می‌شود که به درمان پاسخ نمی‌دهند. در صورتی که سرطان بدخیم باشد، میتوان از عمل جراحی، شیمی درمانی و رادیوتراپی برای درمان آن استفاده کرد.
البته باید به این نکته توجه کرد که به علت پیشرفته شدن بیماری، ممکن است درمان مفید و موثر واقع نشود که در این صورت از این متودها با هدف کاهش علائم و عوارض ناشی از سرطان استفاده می‌شود.
مرحله سرطان یا گرید سرطان، نشان دهنده اندازه تومور و بافت سرطانی و میزان متاستاز سرطان به نواحی دیگر بدن است، در حالی که درجه سرطان نشان دهنده ظاهر سلول‌های سرطانی و تفاوت آنها با سلول‌های سالم و طبیعی بدن می‌باشد.
در صورتی که سرطان در بدن بیمار تشخیص داده شود، از تست‌های مختلفی برای مشخص کردن درجه سرطان و مرحله‌ی آن استفاده می‌شود تا در نهایت بهترین متود درمانی برای سرطان مورد نظر، انتخاب شود.
تعریف درجه تومور
متخصصین از سیستم مرحله سرطان و درجه بندی TNM در بیشتر سرطان‌ها استفاده می‌کنند. این سیستم از حروف و اعداد برای توصیف تومور (T)، گره‌های لنفاوی (N) و اینکه سرطان متاستاز داده است یا خیر (M) استفاده می‌شود.
هر عدد و حروف، اطلاعاتی درباره سرطان در اختیار متخصصین قرار می‌دهد. هرکدام از عباراتی که به کار برده می‌شوند، معنای خاصی دارند و در سرطان‌هایی که با سیستم TNM درجه بندی می‌شوند، معنای متفاوتی خواهد داشت.
در ادامه این سیستم را مورد بررسی قرار می‌دهیم:
۱. تومور (T):
حرف T و عددی که در کنار آن استفاده می‌شود، تومور را با توجه به سوالات زیر توصیف میکند:
- تومور اولیه چه اندازه‌ای دارد؟
- آیا تومور وارد بافت ارگان‌های دیگر شده است؟
- محل به وجود آمدن تومور کجاست؟
همانطور که گفته شد، با ترکیب حروف و اعداد، میتوان اطلاعاتی بسیار بیشتری از تومور مورد نظر بدست آورد. حروف و عددهای مختلفی که ممکن است با آن مواجه شوید، شامل:
TX:
به این معناست که هیچ اطلاعاتی از تومور نمیتوان بدست آورد و بزرگی آن غیرقابل اندازه‌گیری است.
TO:
بیان میکند که هیچ نشانی از تومور در بدن بیمار یافت نشده است.
Tis:
به این معناست که تومور فقط در محلی که در ابتدا به وجود آمده است، قرار دارد و به سایر نقاط بدن پخش نشده است.
T1_T4:
محل و اندازه تومور به وجود آمده را بیان میکند که از ۱ تا ۴ دسته بندی می‌شود. هرچه اندازه تومور بزرگتر باشد و در بافت‌های عمیق‌تر بدن به وجود آمده باشد، عدد آن بزرگتر خواهد بود.
در بعضی از سرطان‌ها، درجه T به زیر مجموعه‌های کوچکتری تقسیم می‌شود که با حروف کوچکتر a و یا b نشان داده می‌شوند که این حروف نیز با توجه به نوع سرطان میتوانند متفاوت باشند.
در شرایطی که از حرف m کوچک در کنار حرف T استفاده شود، به آن معناست که تومورهای متعددی در محل وجود دارند.
۲. گره (N):
حرف N و اعدادی که به دنبال آن می‌آیند، بیان می‌کنند که آیا سرطان گره‌های لنفاوی را درگیر کرده است یا خیر.
گره‌های لنفاوی ارگان‌های کوچک نخود مانندی هستند که وظیفه مبارزه با عفونت‌ها را در بدن برعهده دارند. این گره‌ها شایع‌ترین نقاطی هستند که سرطان به آنجا متاستاز می‌دهد.
به گره‌های لنفاوی که در نزدیکی محل بروز سرطان قرار دارند، گره‌های لنفاوی ناحیه‌ای گفته می‌شود و گره‌هایی که در نقاط دیگر بدن قرار دارند، گره‌های لنفاوی دور نام دارند.
بعد از بیان حرف N میتوان با توجه به شرایط بیمار، از اعداد 0 تا 3 استفاده کرد. حرف N0 به این معناست که هیچ نشانه‌ای از سرطان در گره‌های لنفاوی دیده نشده است. هر چه تعداد گره‌های لنفاوی درگیر بیشتر باشد، عددی که در کنار حرف N گذاشته می‌شود، بزرگتر است.
۳. متاستاز (M):
این حرف متاستاز یا عدم متاستاز سرطان به سایر نواحی بدن را بیان میکند. حرف M پاسخ دهنده سوالات زیر خواهد بود:
- آیا سرطان به چند نقطه مختلف از بدن متاستاز داده است یا فقط یک نقطه دیگر را درگیر کرده است؟
- اگر درگیر کرده است کجا و به چه مقدار؟
در شرایطی که سرطان به سایر نقاط بدن پخش نشده باشد و متاستاز نداده باشد، از حرف M0 استفاده می‌شود و در صورتی که بیماری متاستاز داده باشد، از حرف M1 استفاده می‌شود.
اگر گرید سرطان درجه بالا باشد به چه معناست؟
درجه سرطان (Stages of Cancer) به اینکه سلول‌ها در زیر میکروسکوپ چه ظاهری داشته باشند بستگی دارد.
به طور کلی در درجات خفیف، سرعت رشد سرطان آرامتر است و در درجات شدیدتر سرعت رشد سلول‌ها بسیار سریع‌تر خواهد بود.
سیستم درجه بندی سرطان در بیمار به شکل زیر است:
۱. درجه ۱:
سلول‌های سرطانی در این جا شباهت زیادی با سلول‌های طبیعی دارند که سرعت رشد آنها سریع نیست.
۲. درجه ۲:
سلول‌های سرطانی در این درجه دیگر شباهتی به سلول‌های طبیعی بدن ندارند و با سرعت بسیار بیشتری نسبت به سلول‌های طبیعی رشد می‌کنند.
۳. درجه ۳:
در این درجه که شدیدترین حالت سرطان است، سرطان ظاهری غیرطبیعی داشته و سرعت رشد و پخش شدن آن بسیار بالا خواهد بود.
منابع:
