همانطور که می‌دانید، روش‌های مختلفی برای درمان سرطان‌ها وجود دارد اما یکی از درمان‌های اصلی و پایه هر سرطانی را می‌توان رادیوتراپی دانست. این روش درمانی به شکل‌های متفاوتی در درمان سرطان مورد استفاده قرار می‌گیرد که روش موردنظر، با توجه به شرایط مریض و مرحله‌ی سرطان وی انتخاب می‌شود. در این مقاله بای بای سرطان، تمامی نکات مربوط به رادیو تراپی یا پرتو درمانی را به عنوان یک روش موثر در درمان سرطان‌ها با انواع درجات، بررسی خواهیم کرد.
پرتو درمانی یا رادیوتراپی چیست؟
رادیوتراپی که تحت عنوان پرتو درمانی نیز شناخته می‌شود، یکی از روش‌های اصلی درمان سرطان است. در این متود درمانی با استفاده از اشعه X سلول‌های سرطانی نابود شده و یا آسیب جدی می‌بینند به طوری که این سلول‌ها دیگر قادر به تقسیم شدن نخواهند بود.
هم در درمان سرطان‌های اولیه و هم در درمان سرطان‌های پیشرفته، کاربرد دارد. همچنین از این روش برای کاهش اندازه تومورهای سرطانی و کاهش درد بیماران به عنوان یک درمان تسکینی نیز استفاده می‌شود.
علاوه بر این، پرتو درمانی ممکن است به عنوان روش اصلی و یا روش کمکی در سایر درمان‌ها به کار برده شود.
یکی دیگر از کاربردها، کوچک کردن اندازه تومورها و سلول‌های سرطانی قبل از انجام عمل جراحی و یا بعد از عمل جراحی، برای نابود سازی سلول‌های سرطانی باقی مانده است.
کاربردهای پرتو درمانی
در موارد زیر مفید و تاثیرگذار خواهد بود:
۱- درمان:
در برخی سرطان‌هایی که در مراحل اولیه قرار دارند، به عنوان تنها روش درمانی انتخاب می‌شود و در بعضی دیگر از سرطان‌هایی که در مراحل پیشرفته‌تری قرار دارند، به صورت ترکیبی با سایر روش‌های درمان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
2- کنترل:
میتواند در کنترل بعضی سرطان‌ها نقش داشته باشد و با کوچکتر کردن آنها و متوقف کردن روند رشد و پخش شدن آنها، سرطان را محدود کند.
۳- کمک به درمان های دیگر:
در مواردی نیز رادیو تراپی برای موثرتر شدن سایر متودهای درمان سرطان، قبل و یا بعد از آنها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۴- کاهش علائم:
در صورتی که سرطان قابل درمان نباشد، می‌توان با استفاده از پرتو درمانی علائم سرطان را تا حدی در فرد کاهش داد تا بیمار بتواند مدت زمانی را که برای او باقی مانده، در آرامش بیشتری سپری کند.
به این روش درمانی، روش تسکینی-حمایتی نیز گفته می‌شود.
انواع رادیوتراپی
می تواند به انواع مختلفی ارائه شود که پزشک متخصص با توجه به شرایط بیمار بهترین نوع از این درمان را برای او در نظر می‌گیرد.
کاربردی‌ترین انواع شامل:
1- خارجی:
جایی که دستگاهی مخصوص ذرات پرتوزا را به سلول‌ها و یا ناحیه سرطانی پرتاب می‌کنند تا آنها را تضعیف و نابود کند.
2- ایمپلنت‌های رادیوتراپی:
در این روش، تکهای فلزی رادیواکتیو به صورت موقت در بدن و نزدیک سلول‌های سرطانی بیمار کار گذاشته می‌شود تا اقدامات درمانی مناسب برای آنها انجام شود.
3- تزریقات رادیو تراپی و کپسولی:
در این نوع از پرتو درمانی، بیمار مایعی رادیواکتیو را یا به صورت کپسول و یا به شکل دارویی خاص مصرف می‌کند و در شرایطی که امکان مصرف دارو از راه دهان وجود نداشته باشد، مایع رادیواکتیو به صورت وریدی به بیمار تزریق می‌شود.
4- داخلی:
از این نوع، در اشخاصی استفاده می‌شود که دچار سرطان سینه شده‌اند، همچنین در طول برداشتن بافت سینه، از این نوع رادیوتراپی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقیمانده در محل نیز استفاده می‌شود.
فرآیند معمولا در بیمارستان‌ها انجام می‌شود و افرادی که رادیوتراپی خارجی انجام داده‌اند، بلافاصله بعد از اتمام پروسه می‌توانند به خانه بازگردند اما در رادیوتراپی ایمپلنت، لازم است تا بیمار چند روزی در بیمارستان تحت بستری و مراقبت بماند.
پرتو درمانی در سرطان سینه
در اشخاصی که سرطان سینه دارند، برای از بین بردن سلول‌های سرطانی و تومورها، رادیوتراپی با استفاده از ذرات پروتوزای پروتون و یا اشعه X انجام داده می‌شود، چرا که این روش نقش موثری در درمان این مبتلایان خواهد داشت. پرتو درمانی در مبتلایان سرطان سینه به دو صورت قابل انجام است:
خارجی:
در این نوع دستگاهی خارجی، ذرات رادیواکتیوی را به سمت بدن و بافت سینه بیمار پرتاب می‌کند. این نوع از رادیو تراپی، شایع‌ترین متود درمانی در سرطان سینه است.
داخلی (براکی‌تراپی):
بعد از عمل جراحی که با هدف خارج‌سازی و برداشتن بافت سرطانی سینه انجام می‌شود، پزشک متخصص دستگاه پرتو درمانی کوچکی را به صورت موقت در ناحیه‌ای که سرطان در آن وجود داشت، قرار می‌دهد تا سلول‌های سرطانی باقیمانده آن محل، با پرتوهای رادیواکتیو از با استفاده از روش براکی تراپی از بین بروند.
اقدامات لازم قبل از انجام رادیوتراپی
هنگامی که بیمار قبل از انجام به مطب پزشک مراجعه می‌کند، پزشک تمامی نکات و توصیه‌هایی که لازم است بیمار قبل از انجام فرآیند بداند، برای او بیان می‌کند.
یک روز قبل از انجام پروسه، بیمار باید با نظر پزشک سی تی اسکن انجام دهد تا نواحی که نیاز به پرتو درمانی دارند، مشخص شوند.
بعد از گرفتن تصاویر مربوطه، با ماژیک و یا قلمی مخصوص، نواحی از روی عکس بر روی بدن بیمار مشخص می‌شود تا ذرات پرتوزا دقیقا به همان ناحیه تابانده شوند و سایر سلول‌های سالم را تحت تاثیر قرار ندهد.
در این بین، پزشک متخصص نکاتی برای کاهش استرس بیمار و راحت‌تر بودن پروسه درمان به بیمار گوشزد می‌کند.
قبل از شروع پروسه، بهتر است بیمار لیستی از تمام داروها و مکمل‌های غذایی مصرفی خود را به پزشک ارائه دهد تا اگر داروی خاصی وجود دارد که ممکن است اختلالی در روند پروسه ایجاد کند، مصرف آن توسط پزشک برای فرد منع شود.
بهتر است لباسی راحت و مناسب برای انجام این فرآیند در نظر بگیرید؛ چرا که با توجه به محل درمان ممکن است از بیمار خواسته شود تا لباس خود را در بیاورد.
جهت کاهش استرس و نگرانی بیمار در طول درمان، خواندن کتاب و گوش دادن به موسیقی میتواند مفید باشد.
بهتر است بیمار تمامی اقلام مورد نیاز خود را قبل از انجام پرتو درمانی تهیه کند؛ چرا که بعد از انجام این پروسه لازم است از چند روز تا چند هفته در خانه استراحت کند و نمی‌تواند فعالیت‌های فیزیکی شدید داشته باشد همچنین ممکن است برای انجام کارهای روزمره خود نیاز به کمک شخص دیگری داشته باشد.
نحوه انجام رادیوتراپی
پروسه به صورت دقیق برنامه‌ریزی می‌شود تا بالاترین دوز ممکن از ذرات پرانرژی و اشعه X به سمت سلول‌ها و بافت‌های سرطانی موردنظر پرتاب شوند و همچنین تمامی اقدامات مورد نیاز برای به حداقل رساندن آسیب به سلول‌های سالم اطراف ناحیه سرطانی صورت می‌گیرد.
به صورت روزانه و در طول هفته انجام خواهد شد اما قبل از آغاز درمان، تیم مراقبتی نوع پرتو درمانی، تعداد جلساتی که بیمار به پرتو درمانی نیاز دارد و همچنین تعداد دفعات آن را در هفته مشخص می‌کند.
اکثر بیماران ۵ روز در هفته تحت درمان قرار می‌گیرند اما با این حال باز هم تعداد جلسات آن باید با توجه به نیاز و وضعیت بیمار تعیین شود.
نقش رادیو تراپی در تشخیص سرطان
به طور کلی وظیفه درمان سرطان را به عهده دارد و نقشی در روند تشخیصی سرطان نخواهد داشت. همانطور که قبلا گفته شد، انواع مختلفی دارد که ممکن است برای درمان یک سرطان از همه‌ی این انواع استفاده شود.
درمان بیمار ارتباط مستقیمی با نوع سرطانی که در بدن شخص وجود دارد خواهد داشت.
در بعضی شرایط، بیمار ممکن است با یک متود درمانی و انجام آن به مدت ۴ الی ۵ روز در هفته بهبود پیدا کند و در طرف دیگر در صورت پیشرفته بودن سرطان، ممکن است فلزات رادیواکتیو را به صورت دائم و تا زمانی که سرطان درمان نشده باشد در بدن شخص کار گذاشته شوند.
ریکاوری پس از رادیوتراپی
بعد از اتمام پروسه درمان، بیمار باید چکاپ‌های معمول خود را نزد پزشک انجام دهد و پزشک متخصص با انجام‌معاینات فیزیکی، انجام سی تی اسکن و سایر تست‌های تصویربرداری نحوه پاسخ‌دهی بدن بیمار نسبت به درمان انتخابی را بررسی می‌کند.
نتیجه نهایی پروسه رادیوتراپی در بیماران میتواند متفاوت باشد، بنابراین ممکن است بروز تاثیرات درمان در فرد زمان‌بر باشد.
ممکن است سلول‌های سرطانی بعد از اتمام پروسه تا ماه‌ها نابود شوند برای همین نمیتوان زمان مشخص و قطعی برای نتیجه‌بخش بودن فرآیند پرتو درمانی تعیین کرد.
لازم به ذکر است در طول و پس از اتمام پرتو درمانی، هیچگونه ماده رادیواکتیوی در بدن شخص باقی نمی‌ماند، پس فرد میتواند با خیالی آسوده در کنار نزدیکان خود قرار بگیرد.
رادیو تراپی و عوارض آن
عوارض جانبی این متود درمانی با توجه به محل درمان انتخابی میتواند متفاوت باشد اما علائم و عارضه‌های اصلی پرتو درمانی شامل موارد زیر خواهند بود:
- ضعف و خستگی مفرط
- خشکی پوست و خارش و قرمزی
- حالت تهوع
- مشکلات گوارشی شدید
- ریزش مو
- خشکی دهان وگلو، گلودرد
- سرفه و تنگی نفس شدید
بیشتر علائم و عوارض ایجاد شده قابل کنترل هستند و ممکن است بعد از اتمام پروسه درمان، به طور کل از بین بروند.
به مرور زمان اکثر عوارض جانبی از بین می‌روند اما بعضی از این عوارض نظیر ریزش مو و مشکلات گوارشی ممکن است به صورت دائمی در بدن شخص بمانند.
اگر عوارض جانبی بسیار شدید و غیرقابل تحمل باشد، انکولوژیست میتواند با تغییر رویه درمان و نوع پرتو درمانی، عوارض ایجاد شده را تا حد چشم‌گیری کاهش دهد.
منابع:
