سرطان واژن پس از سرطان رحم، دهانه‌ی رحم و تخمدان، از دیگر سرطان‌های اختصاصی بانوان است که به اندازه‌ی دیگر سرطان‌های نام برده شده، رایج نیست.
همین موضوع باعث این شده است که افراد اطلاعات کافی در خصوص علائم و نشانه‌های اولیه این سرطان نداشته باشند و در مراحل اولیه و با ایجاد تغییرات در واژن، متوجه جدیت علامت به وجود آمده، نباشند.
در این مقاله‌ی بای بای سرطان، ضمن بررسی علل و علائم شاخص سرطان واژن، در خصوص تشخیص زودرس و درمان آن نیز بحث می‌کنیم.
سرطان واژن چیست؟
سرطان واژن شکل نسبتا نادری از سرطان‌های زنانه است که بر ناحیه واژن، قسمت عضلانی که رحم را به اندام تناسلی خارجی متصل می‌کند، تاثیر می‌گذارد.
بروز سرطان واژن به خودی خود خیلی محتمل نیست اما امکان متاستاز و گسترش سرطان ازسایر قسمت‌های بدن به واژن، بسیار بیشتر خواهد بود.
سرطان واژن زمانی ایجاد می‌شود که سلول‌های سرطانی و بدخیم در بافت واژن رشد کنند؛ انواع مختلفی از سرطان واژن وجود دارد که شایع‌ترین آن کارسینوم سلول‌های سنگفرشی و آدنوکارسینوم است.
سرطان و یا کارسینوم سلول‌های سنگفرشی، در سلول‌های نازک و مسطح سطح واژن تشکیل می‌شود؛ در حالی که آدنوکارسینوم از سلول‌های غده‌ای روی پوشش واژن منشاء می‌گیرد.
نوع دیگری از سرطان واژن وجود دارد که بسیار نادر است و به آن آدنوکارسینوم سلول‌های شفاف می‌گویند که با قرار گرفتن بیماران در معرض دی استیل بسترول (DES) احتمال بروز آن افزایش پیدا می‌کند.
علل ایجاد سرطان در واژن
با توجه به تحقیقات صورت گرفته در خصوص سرطان واژن، مشخص شد که علت دقیق سرطان واژن همچنان نامشخص است و به طورحتم نمی‌توان بیان کرد که چه چیزی باعث بروز این نوع سرطان در بانوان می‌شود اما برخی ریسک فاکتورها وجود دارند که خطر ابتلا به این بیماری را در فرد افزایش می‌دهند.
این ریسک فاکتورها عبارتند از سن، قرار گرفتن رحم در معرض DES، سابقه سرطان دهانه رحم یا بروز زوائد پیش سرطانی، عفونت‌های HPV، عفونت HIV، کشیدن سیگار و وجود سلول‌های غیرطبیعی در واژن که به عنوان نئوپلازی داخل اپیتلیال واژن شناخته می‌شود.
علائم سرطانی شدن واژن
سرطان در واژن ممکن است در مراحل اولیه خود علائم قابل توجهی ایجاد نکند اما با پیشرفت بیماری، علامت‌های وجود سرطان در ناحیه واژن رفته رفته بروز پیدا می‌کند.
این علائم شامل خونریزی غیرمعمول واژینال، ترشحات آبکی یا بدبوی واژن، دردهای لگن که به واسطه آسیب به این ناحیه ایجاد نشده است،درد در هنگام مقاربت، دفع ادرار دردناک، یبوست و وجود توده در واژن خواهد بود.
باید به این نکته توجه نمود که بیماری‌ها و مشکلات جسمانی دیگری نیز می‌توانند علائم مشابه سرطان واژن ایجاد کنند؛ بنابراین وجود هرکدام از علائم نام برده شده، به طور قطع به سرطان واژن ارتباط ندارد.
لذا برای تشخیص دقیق، ضروری است که فرد با متخصص زنان یا ژنیکولوژیست مشورت کند و در صورت نیاز تست‌ها و آزمایشات لازم را انجام دهد.
تشخیص سرطان واژن
تشخیص سرطان واژن معمولا با معاینه لگن و تست پاپ اسمیر شروع می‌شود و شامل بررسی نمونه‌های گرفته شده از دهانه رحم خواهد بود.
در پاپ اسمیر، نمونه‌های گرفته شده در آزمایشگاه‌ها و در زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار می‌گیرند و در صورت تشخیص ناهنجاری‌ها و وجود سلول‌های غیرطبیعی، ممکن است پزشک متخصص آزمایشات بیشتری مانند کولپوسکوپی، بیوپسی، سی تی اسکن، MRI و یا Pet اسکن را برای بررسی بیشتر تجویز کند.
همچنین این آزمایشات نام برده شده، می‌توانند در تعیین سطح سرطان و بررسی گسترش و متاستاز آن به سایر قسمت‌های بدن نیز کمک کنند.
سطح بندی سرطان واژن:
سطح بندی سرطان واژن یک جنبه‌ی ضروری در تشخیص و درمان سرطان واژن است؛ در واقع سطح بندی سرطان به متخصصین این امکان را می‌دهد تا بهترین زمان و بهترین متود درمانی ممکن را برای شروع پروسه درمان اتخاذ کنند.
سیستم سطح بندی سرطان ایجاد شده در واژن، از مرحله ۱ یعنی جایی که سرطان به دیواره واژن محدود می‌شود تا مرحله ۴ یعنی جایی که سرطان به مناطق دورتر از واژن و ارگان‌های مجاور واژن گسترش یافته است، میتواند متغیر باشد.
علاوه بر این، دسته بندی‌های سرطان بر اساس اندازه و محل تومور و همچنین وجود هرگونه درگیری غدد لنفاوی یا میزان متاستاز سرطان به نقاط دیگر بدن تعیین می‌شود.
نحوه درمان سرطان واژن
گزینه‌های درمانی مورد استفاده در درمان سرطان واژن، به عوامل مختلفی از جمله سطح و میزان وخامت سرطان، سلامت عمومی فرد و اهداف درمانی که پزشک متخصص برای بیمار در نظر دارد، بستگی دارد.
رایج‌ترین روش‌ها و متودهای درمانی برای سرطان واژن مثل اغلب سرطان‌ها شامل عمل جراحی، پرتو درمانی و شیمی درمانی است. عمل جراحی واژن طیف مختلفی دارد و میتواند از برداشتن قسمتی از بافت سرطانی تا واژینکتومی که شامل برداشتن جزئی یا کامل واژن است، متغیر باشد.
در پرتودرمانی نیز از اشعه ایکس و یا ذرات پرانرژی رادیواکتیو برای از بین بردن سلول‌های سرطانی ناحیه واژن استفاده می‌شود و این درحالی است که در فرآیند شیمی درمانی از داروها برای از بین بردن و یا توقف رشد سلول های سرطانی استفاده می‌شود.
انواع جراحی در سرطان واژن
جراحی لیزری:
در مواقعی سلول‌های غیرطبیعی در سلول‌های اپیتلیال دیواره داخلی واژن وجود دارند که به خودی خود سرطانی نیستند اما در صورتی که درمان نشوند و اقدامات درمانی مناسبی برای آنها در نظر گرفته نشوند، می‌توانند به سرطان واژن تبدیل شوند.
در طی این نوع جراحی، از پرتو لیزر برای از بین بردن سلول‌های غیرطبیعی واژن استفاده می‌شود؛ معمولا قبلا از شروع پروسه جراحی از بی‌حسی موضعی استفاده می‌شود.
برداشت گسترده بافت:
برای افرادی که مبتلا به سرطان واژن اولیه هستند و بیماری عمیقا به دیواره واژن نفوذ نکرده است، ممکن است برداشتن گسترده بافت کمک کننده باشد.
این نوع از جراحی شامل برداشتن تومور همراه با حاشیه‌ای از بافت سالم اطراف آن است؛ پس از آن که سلول‌های سرطانی به طور کامل حذف شدند، خطر عود سرطان تا حد بسیار زیادی کاهش پیدا می‌کند.
البته در برخی موارد، غدد لنفاوی از طریق کشاله ران نیز ممکن است طی یک برش گسترده برداشته شوند.
واژینکتومی جزئی:
واژینکتومی جزئی زمانی انجام می‌شود که تومور در قسمت بالایی واژن رشد کرده باشد؛ در طی این روش جراحی، تنها قسمتی از واژن برداشته می‌شود و در برخی موارد، جراح ممکن است رحم و دهانه رحم را همراه با غدد لنفاوی لگنی خارج کند.
هدف این نوع از عمل جراحی، حذف سلول‌های سرطانی و به حداقل رساندن آسیب به واژن بیمار خواهد بود.
واژینکتومی رادیکال:
در مواردی که تومورهای سرطانی عمیق‌تر در دیواره واژن نفوذ کرده‌اند، ممکن است انجام واژینکتومی رادیکال ضروری باشد. این روش شامل برداشتن کامل واژن، بافت‌های اطراف و در مواقعی اندام‌های مجاور آن مانند مثانه، رکتوم و بخشی از روده خواهد بود.
لازم به ذکر است که واژینکتومی رادیکال یک عمل جراحی بزرگ است که معمولا برای سرطان واژن در مراحل پیشرفته مورد استفاده قرار می‌گیرد.
برداشتن غدد لنفاوی:
سرطان واژن پتانسیل گسترش به غدد لنفاوی مجاور در ناحیه لگن و کشاله ران را دارد؛ برای تعیین متاستاز سرطان، متخصصین ممکن است تعدادی از غدد لنفاوی بیمار را بردارند که این پروسه شامل برداشتن غدد لنفاوی از ناحیه لگن یا کشاله ران با عمل جراحی بوده که برای تعیین وجود سلول‌های سرطانی در این غدد و از طریق مشاهده در زیر میکروسکوپ میسر می‌شود.
ریکاوری پس از جراحی سرطان در واژن
روند بهبودی پس از عمل جراحی سرطان واژن بسته به نوع عمل جراحی و وسعت بافت برداشته شده، متفاوت خواهد بود. برخی از جراحی‌ها ممکن است فقط به یک بستری کوتاه مدت در بیمارستان نیاز داشته باشند، در حالی که برخی دیگر ممکن است به دوره نقاهت طولانی تر نیاز داشته باشند.
برای اطمینان از بهبودی قابل قبول و به حداقل رساندن عوارض جراحی، رعایت دقیق تمامی نکات و دستورالعمل‌های پزشک پس از عمل جراحی ضروری است.
در طول مدت بستری بیماران در بیمارستان، متخصصین مراقبت‌های بهداشتی با دقت سلامت عمومی بیماران را تحت نظر می‌گیرند و هرگونه مشکل و درد احتمالی که فرد ممکن است تجربه کند را برطرف می‌کنند.
معمولا تا چند روز پس از عمل جراحی، خونریزی واژینال وجود دارد؛ همچنین تمرینات توانبخشی از جمله تمرینات حرکتی و مدیریت ادم و تورم برای کمک به بهبودی بیمار و جلوگیری از بروز عوارض شدید، توصیه می‌شود.
عوارض پرتودرمانی سرطان واژن
بیماران مبتلا به سرطان واژن می‌توانند از پرتودرمانی برای بهبود بیماری خود بهره‌مند شوند. پرتودرمانی یکی از پرعارضه ترین متودهای درمانی سرطان است.
عوارض جانبی ناشی از پرتودرمانی با پیشرفت درمان و افزایش دوز آن بدتر می‌شوند و می‌توانند پس از پایان درمان ادامه یابند اما معمولا این مشکلات بعد از یک تا دو هفته بهبود پیدا می‌کنند. شایع‌ترین عارضه‌های پرتو درمانی در بیماران مبتلا به سرطان واژن شامل موارد زیر است:
اسهال:
اگر بیماران از اسهال رنج می‌برند، بهتر است برای جلوگیری از کم آبی شدید بدن در اسرع وقت به پزشک متخصص خود مراجعه کنند تا داروهایی برای کنترل این عارضه برای آنها تجویز شود.
افزایش باد معده:
در مواقعی رادیوتراپی باعث می‌شود که فرد بیش از حد معمول دچار باد معده شود و به عبارت دیگر درگیر نفخ شود؛ مشاوره باتیم پزشکی میتواند راه‌حل‌هایی برای بهبود این عارضه ارائه داده و یا دارویی خاص برای آن تجویز کنند.
ناراحتی در دفع ادرار:
رادیوتراپی میتواند پوشش مثانه در بیماران مبتلا به سرطان واژن را ملتهب کند. این تورم و التهاب موجب می‌شود که فرد درد مثانه زیادی را تجربه کند و احساس کند که باید مدام دفع ادرار انجام دهد.
درد و سوزش پوست:
در طول رادیوتراپی خارجی، واژن یا پوست ناحیه واژن ممکن است زخم شود؛ درست است که تکنولوژی پیشرفت کرده است و عوارض جانبی ناشی از رادیوتراپی نسبت به گذشته بسیار کمتر است اما از آن جایی که پوست ناحیه واژن بسیار حساس است، اجتناب از ایجاد برخی دردها تقریبا غیرممکن خواهد بود.
در رادیوتراپی‌های با دوز پایین ممکن است کمی درد و قرمزی شبیه به آفتاب سوختگی در ناحیه واژن دیده شود و با شدیدتر شدن دوز درمان، آسیب به این ناحیه بیشتر شود.
پاسخ به درمان سرطان واژن
پیش آگهی و میزان بقا:
پیش آگهی سرطان واژن به عواملی مانند مرحله سرطان در هنگام تشخیص، سن فرد، سلامت کلی و عمومی شخص و میزان پاسخ بدن نسبت به درمان انتخابی بستگی دارد.
میزان بقای پنج ساله که توسط محققین و متخصصین مورد بررسی قرار گرفت، مشخص کرد که میزان بقا به بسته به سطح سرطان متفاوت خواهد بود و این میزان در مراحل اولیه سرطان مشاهده می‌شود .
برای سطح ۱ و ۲ سرطان واژن، میزان بقای پنج ساله حدود ۶۷ درصد است و این در حالی است که با بررسی‌های صورت گرفته بر روی تمامی سطوح این سرطان، میزان بقای کلی ۴۷ درصد محاسبه شده است.
پیشگیری از ایجاد سرطان در ناحیه واژینال
پیشگیری و تشخیص زودهنگام:
در حالی که هیچ راه تضمینی برای پیشگیری از سرطان واژن وجود ندارد، انجام اقدامات خاصی میتواند به کاهش خطر بروز سرطان کمک کند.
انجام معاینات منظم ناحیه لگن و انجام تست پاپ اسمیر با فواصل زمانی منظم، میتواند به تشخیص زود هنگام سرطان واژن و یا شرایط پیش سرطانی بیمار کمک کند.
انجام واکسیناسیون علیه ویروس پاپیلومای انسانی یا همان HPV که علت اصلی بروز انواع بیماری‌ها و سرطان‌های دهانه رحم، واژن و فرج است نیز میتواند میزان بروز این سرطان‌ها، بخصوص سرطان واژن (Vaginal Cancer) را تا حد بسیار زیادی کاهش دهد.
علاوه بر این موارد ذکر شده، اجتناب از سیگار کشیدن و انجام رابطه جنسی حفاظت شده، به حفظ سلامت کلی افراد کمک کرده و همچنین از خطر ابتلا به سرطان در قسمت واژن می‌کاهد.
زندگی با سرطان واژن:
کنار آمدن با سرطان واژن میتواند بسیار دشوار باشد بنابراین ایجاد یک شبکه پشتیبانی متشکل از خانواده،دوستان و متخصصان مراقبت هاب بهداشتی ضروری خواهد بود.حمایت عاطفی،مشاوره و مشارکت در گروه های حمایتی میتواند به بیماران کمک کند تا از پس چالش های زندگی با سرطان واژن بر بیایند و از آنها عبور کنند.
اهمیت دوران پسا درمان سرطان واژن
سرطان واژن هم همانند تمامی بیماری‌های مزمن، یک بیماری چالش برانگیز است که حرکت به سمت بهبودی تنها با تکمیل پروسه درمان به پایان نمی‌رسد.
مراقبت‌های پسا درمان برای نظارت بر سلامت بیماران، مدیریت هرگونه عوارض جانبی و اطمینان از عدم عود سرطان از نکات بسیار مهم پس از اتمام درمان است.
در این قسمت توضیحات و راهنمایی‌های جامعی در خصوص اهمیت مراقبت‌های پس از درمان، عوارض جانبی که بیماران ممکن است تجربه کنند و راهکارهای مقابله با آنها را ارائه می‌دهیم.
اهمیت مراقبت و پیگیری پس از درمان:
مراقبت از افراد مبتلا به سرطان، محدود به مرحله درمان سرطان نخواهد بود؛ تیم‌های درمانی و مراقبت بهداشتی بر سلامت کلی بیماران نظارت کرده، هرگونه علائم عود سرطان را بررسی کرده و تمامی عوارض جانبی طولانی مدتی که ممکن است برای بیمار ایجاد شوند را مدیریت می‌کنند.
معاینات فیزیکی منظم و انجام آزمایشات مختلف نقش مهمی در پیگیری بهبودی بیماران در ماه‌ها و سال‌های آینده‌ی پس از درمان خواهد داشت.
در طول مراقبت‌های بعد از درمان سرطان واژن، پزشک متخصص ممکن است سوالاتی در خصوص سلامت بیماران بپرسد تا با توجه به آن و بسته به نوع سرطانی که بیمار با آن درگیر بوده است، آزمایش‌های اضافی مانند اسکن اشعه ایکس، سی تی اسکن، سونوگرافی و یا MRI را توصیه کند.
با گذشت زمان، مناطق کوچکی از سلول‌های سرطانی ممکن است در بدن شناسایی نشده باقی بمانند و تا زمانی که در آزمایش‌ها ظاهر نشوند و یا علائمی از خود ایجاد نکنند، به رشد خود ادامه دهند؛ به همین دلیل است که مراقبت از بیمار در جهت عدم عود مجدد سرطان، امری بسیار مهم در مسیر بهبود این بیماران است.
مدیریت عوارض جانبی دیررس و بلندمدت سرطان در واژن
اکثر بیماران انتظار دارند که تنها در طول درمان سرطان، عوارض جانبی ناشی از این بیماری را تجربه کنند در حالی که ممکن است بعضی از عوارض جانبی و مشکلات ناشی از سرطان، بعد از اتمام پروسه درمان خود را بروز دهند و یا حتی این عوارض در طول درمان و حتی بعد از اتمام درمان نیز ادامه پیدا کنند.
این مشکلات به عنوان عوارض جانبی دیررس و عوارض جانبی طولانی مدت سرطان واژن شناخته می‌شوند؛ عوارض دیررس ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها پس از پایان درمان هم وجود داشته باشند.
این اثرات می‌توانند طیفی از تغییرات فیزیکی و عاطفی در بیماران ایجاد کرده و بر جنبه‌های مختلفی از زندگی آنها تاثیر بگذارند. بسیار مهم و ضروری است که بیماران در خصوص خطر بروز عوارض جانبی طولانی مدت با پزشک متخصص خود صحبت کنند؛ چرا که آنها می‌توانند راهنمایی‌هایی را بر اساس شرایط بیمار، برنامه درمانی و سلامت کلی افراد ارائه دهند.
درصورتی که مشخص شود که متودهای درمان سرطان باعث ایجاد عوارض دیررس خاصی می‌شود، امکان دارد بیماران تحت معاینات، اسکن و یا آزمایش خون اضافی قرار بگیرند تا این مشکلات به طور موثر شناسایی و مدیریت شوند.
جلوگیری از عدم عود سرطان واژن
یکی از اهداف اولیه و مهم مراقبت‌های بعد از درمان سرطان، نظارت بر علائم عود سرطان است. عود این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که نواحی کوچکی از بدن که درگیر سرطان شده باشند اما توسط تست‌های تشخیصی و آزمایش‌ها شناسایی نشده‌اند و به رشد خود ادامه داده‌اند سپس پس از وخیم‌تر شدن شرایط، علائم خود را بروز می‌دهند.
به طور کلی بیماران پس از اتمام درمان سرطان واژن باید همچنان مراقب سلامت خود باشند و به صورت منظم برای چکاپ‌های دوره‌ای به پزشک خود مراجعه کنند.
پزشک متخصص معمولا برای اطمینان از عدم عود مجدد بیماری ممکن است آزمایشات خون و تست‌های تصویربرداری را برای بیمار تجویز کند.
لازم به ذکر است تعداد دفعات انجام این تست‌ها و یا انواع آن ارتباط مستقیمی با محل سرطان، سطح سرطان درمان شده و همچنین درمان‌هایی که تا کنون بیمار دریافت کرده است، خواهد داشت.
مقابله با عوارض فیزیکی سرطان واژن
متودهای درمانی مختلف در سرطان واژن، میتواند منجر به بروز عوارض جانبی فیزیکی مختلفی در بیماران شود. به طور کلی عوارض جانبی که بیماران ممکن است تجربه کنند به عواملی مانند نوع و سطح سرطان، مدت زمان دوره درمانی، دوز درمانی و سلامت کلی بیماران بستگی دارد.
برخی از رایج‌ترین عوارض فیزیکی درمان در بیماران مبتلا به سرطان واژن شامل تغییرات در سلامت جنسی، مشکلاتی در باروری، ناراحتی‌های گوارشی و تحریک پوست ناحیه تناسلی خواهد بود.
برای مدیریت موثر این عوارض جانبی فیزیکی حفظ ارتباط مداوم با تیم مراقبت‌های بهداشتی بسیار مهم است؛ بیماران می‌توانند در مورد وخیم شدن عوارض و بروز عارضه جدید با پزشک خود مشورت کرده تا از توصیه‌ها و راهنمایی‌های وی برای مداخله مناسب بهره‌مند شوند.
چالش های‌روانی در بیماران مبتلا به سرطان واژن
سرطان واژن مانند سایر سرطان‌هایی که بر اندام‌های تناسلی تاثیر می‌گذارند، به دلیل قضاوت‌های نا به جای اجتماعی پیرامون این ناحیه حساس بدن، میتواند چالش‌هایی را برای بانوان به همراه داشته باشد.
برخی از افراد ممکن است احساس خجالت یا تردید در جستجوی حمایت‌های عاطفی تجربه کنند و یا از ترس قضاوت شدن و سرزنش شدن، بیماری خود را با کسی در میان نگذارند.
مهم است که بیماران مبتلا به سرطان واژن به این باور برسند که این بیماری ممکن است برای هر شخصی به وجود بیاید و ابتلا به آن به معنای وجود مشکلی حاد و خارج از عرف نیست.
در این بین، حمایت‌های پزشکان، خانواده و عزیزان بیماران میتواند در این دوران حساس بسیار مهم باشد. بعضی از بیماران پس از آن که از ابتلا به سرطان واژن مطلع می‌شوند، طیف وسیعی از احساسات منفی را تجربه می‌کنند.
احساساتی مثل احساس گناه، ناامیدی، خجالت، شرم و انزوا از جمله مهم‌ترین حس‌هایی هستند که گریبان‌گیر بیماران می‌شوند و بیمار باید هم از پس نبرد جسمی خود بر بیاید و هم در برابر نبرد روحی خود مقاومت کند.
هزینه درمان سرطان واژن
درمان سرطان واژن میتواند برای بیماران و خانواده‌هایشان از نظر مالی سنگین و طاقت فرسا باشد. این بیماری علاوه بر هزینه‌های مستقیم متودهای مختلف درمان، هزینه‌های برنامه ریزی نشده‌ای مرتبط با حمل و نقل، داروها و سایر خدمات درمانی نیز به همراه خواهد داشت.
قبل از شروع پروسه درمان بهتر است بیماران با پزشک متخصص خود مشورت کنند تا اطمینان حاصل شود که منابع مالی کافی و مناسب در دسترس است.
اگر هزینه‌های بالای مراقبت‌های پزشکی چالش‌هایی را برای پیگیری و تکمیل پروسه درمان فرد ایجاد می‌کند، بهتر است از بیمه‌های تکمیلی برای کاهش هزینه‌های هنگفت درمان سرطان کمک گرفته شود.
کلام آخر
در این مقاله‌ی بای بای سرطان به طور مفصل از سرطان واژن صحبت کردیم و نکات ارزشمندی را در خصوص نحوه تشخیص، درمان سرطان واژن دریافتیم.
اما ارزشمندترین چیزی که قصد داریم در نهایت با شما در میان بگذاریم این است که هیچ بیماری‌ای تعریف کننده‌ی شخصیت یک انسان نخواهد بود؛ پس خجالت از این سرطان باید آخرین چیزی باشد که به آن فکر می‌کنید.
منابع:
