علت نریختن مو در شیمی درمانی و نحوه جلوگیری از ریزش مو هنگام شیمی درمانی

آیا می‌دانستید بیش از ۶۵ درصد از افرادی که تحت شیمی‌درمانی قرار می‌گیرند، ریزش مو را سخت‌ترین بخش درمان سرطان می‌دانند؟ ریزش مو در واقع تنها یک عارضه جسمی نیست، بلکه تجربه‌ای عاطفی و روانی است که می‌تواند اعتمادبه‌نفس بیماران را به‌شدت تحت تأثیر قرار دهد. بسیاری از بیماران پیش از آغاز درمان، نگران ظاهر خود و از دست دادن موهایشان هستند و این پرسش ذهنشان را درگیر می‌کند که چگونه شیمی درمانی بدون ریزش مو انجام دهیم یا راهی برای کاهش شدت آن وجود دارد؟

شیمی‌درمانی با هدف از بین بردن سلول‌های سرطانی در حال تقسیم سریع انجام می‌شود، اما داروهای این درمان نمی‌توانند میان سلول‌های سرطانی و سایر سلول‌های سالمی که سرعت تقسیم بالایی دارند تمایز قائل شوند؛ از جمله فولیکول‌های مو. به همین دلیل، داروهای شیمی‌درمانی معمولاً باعث توقف رشد مو و ریزش آن می‌شوند. با این حال، شدت و میزان این ریزش در بیماران مختلف متفاوت است و به عواملی مانند نوع داروی مصرفی، دوز، رژیم درمانی و ویژگی‌های فردی بدن بستگی دارد. برخی داروها مانند دوکسوروبیسین و پاکلیتاکسل تقریباً همیشه منجر به ریزش کامل مو می‌شوند، اما داروهایی چون متوترکسات و کربوپلاتین ممکن است تنها باعث کم‌پشتی موقت موها شوند.

نکته مهم این است که ریزش مو شاخصی از اثربخشی درمان نیست و عدم ریزش مو به معنای کار نکردن داروها نیست؛ زیرا علت نریختن مو در شیمی درمانی به ترکیب دارویی و واکنش بدن هر فرد بستگی دارد.

در سال‌های اخیر، پیشرفت‌های چشمگیری در علم انکولوژی باعث شده تا شدت این عارضه کاهش یابد؛ درمان‌های هدفمند و ایمونوتراپی که به‌طور مستقیم سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهند، آسیب کمتری به سلول‌های سالم وارد کرده و احتمال ریزش مو را به شکل قابل توجهی کم می‌کنند. همچنین استفاده از فناوری‌هایی مانند کلاه‌های سرمایشی در حین شیمی‌درمانی، با کاهش جریان خون پوست سر، از ورود دارو به فولیکول‌های مو جلوگیری کرده و در بسیاری از موارد باعث حفظ بخشی از موها می‌شود.

این یکی از مؤثرترین راه‌ها برای جلوگیری از ریزش مو هنگام شیمی درمانی به شمار می‌رود. درک درست از مکانیسم‌های بیولوژیکی و عوامل مؤثر بر ریزش مو به بیماران کمک می‌کند تا آگاهانه‌تر در مسیر درمان تصمیم بگیرند و با اضطراب کمتری این دوران را پشت سر بگذارند. خوشبختانه در بیشتر بیماران، موها چند ماه پس از پایان شیمی‌درمانی دوباره رشد می‌کنند، هرچند ممکن است در ابتدا نازک‌تر یا با رنگ متفاوت باشند، اما در برخی موارد، تراکم موها هرگز به حالت اولیه بازنمی‌گردد.

در چنین شرایطی، استفاده از روش‌های ترمیمی مانند کاشت مو می‌تواند اعتمادبه‌نفس از دست رفته را بازگرداند. امروزه کلینیک‌های کاشت مو در تهران با بهره‌گیری از تکنیک‌های مدرن مانند SUT و Micrograft، حتی برای بیمارانی که سابقه شیمی‌درمانی دارند، امکان کاشت ایمن، طبیعی و موفق را فراهم کرده‌اند.

این روش‌ها نه تنها ظاهر فرد را بهبود می‌بخشند، بلکه به او کمک می‌کنند تا مرحله دشوار بیماری را با حس بهتر و امید بیشتری پشت سر بگذارد. در نهایت باید گفت که ریزش مو در شیمی‌درمانی پایان زیبایی و اعتمادبه‌نفس نیست، بلکه بخشی از مسیر درمان است که با آگاهی، مراقبت و علم روز می‌توان اثرات آن را به حداقل رساند و زندگی را با شور و آرامش از سر گرفت.

در برخی موارد نیز موها پس از اتمام فرایند درمان به‌طور کامل رشد نمی‌کنند یا تراکم اولیه خود را از دست می‌دهند. در چنین شرایطی، استفاده از روش‌های ترمیمی مانند کاشت مو می‌تواند اعتماد به نفس فرد را بازگرداند. خوشبختانه، امروزه کلینیک‌های کاشت مو در تهران یا سایر شهرهای ایران با بهره‌گیری از روش‌های مدرن، حتی برای بیماران با سابقه درمان‌های شیمی‌درمانی نیز امکان کاشت ایمن و موفق را فراهم کرده‌اند.

علت ریزش مو در شیمی درمانی

شیمی درمانی که یکی از متودهای درمانی موثر برای سرطان است، به گونه­‌ای که سلول­‌های سرطانی که به سرعت تقسیم می­‌شوند را مورد هدف قرار می‌­دهد اما در این بین سلول­‌هایی که به طور طبیعی با سرعت زیادی تقسیم می‌شوند نیز تحت تاثیرات این داروها قرار می‌­گیرند؛ مانند لایه پوششی دهان و معده و یا حتی فولیکول­‌های مو.

در این بین بعضی از داروهای کموتراپی یا شیمی درمانی به سلول­‌هایی که باعث رشد موها می­‌شوند، آسیب می‌رسانند و باعث ریزش مو می‌­شوند و به همین جهت بسیاری از افراد به دنبال روشی برای جلوگیری از ریزش مو هنگام شیمی درمانی خواهند بود.

اگرچه ‌همه­‌ی افرادی که تحت شیمی درمانی قرار می‌­گیرند، عوارض جانبی یکسانی را روی موهای خود نمی‌­بینند. حتی افرادی که از یک داروی خاص استفاده می‌­کنند هم تاثیرپذیری یکسانی نسبت به آن دارو ندارند و ممکن است در یکی ریزش مو ایجاد شود و در دیگری عارضه جانبی دیگری رخ دهد‌. همچنین سرعت ریزش مو در شیمی درمانی نیز در بیماران متفاوت است و به دو صورت ناگهانی و تدریجی اتفاق می‌­افتد.

شیمی درمانی در مواردی ابتدا باعث نازک شدن، ضعیف شدن و خشک شدن مو می‌­شود و سپس ریزش مو اتفاق می‌­افتد. این ریزش ممکن است به صورت دانه دانه باشد و یا به صورت توده‌­ای رخ دهد.

همچنین ریزش مو در شیمی درمانی تنها محدود به موهای سر نخواهد بود؛ چرا که داروهای شیمی درمانی بر روی فولیکول­‌های تمامی موهای سطح بدن تاثیر می‌­گذارد و باعث ریزش آن‌ها می­‌شود؛ این نواحی شامل ابروها، مژه­‌ها، ریش و سیبیل در آقایان، موهای دست و پا، موهای زیر بغل و ناحیه تناسلی می‌­باشد.

علت نریختن مو در شیمی درمانی چیست؟

علت نریختن مو در شیمی‌درمانی یکی از موضوعاتی است که ذهن بسیاری از بیماران سرطانی را به خود مشغول می‌کند. بیشتر داروهای شیمی‌درمانی روی فولیکول‌های مو تأثیر می‌گذارند و موجب ریزش مو می‌شوند، اما در برخی بیماران مشاهده می‌شود که موها یا دچار ریزش نمی‌شوند، یا این ریزش بسیار خفیف است. در واقع، علت نریختن مو در شیمی درمانی ترکیبی از چند عامل مختلف است که به نوع دارو، روش درمان، ویژگی‌های ژنتیکی فرد و حتی سبک زندگی او مربوط می‌شود.

۱. نوع داروی شیمی‌درمانی

نخستین و مهم‌ترین علت نریختن مو در شیمی درمانی به نوع داروی مصرفی مربوط است. تمام داروهای شیمی‌درمانی به یک شکل روی فولیکول مو اثر نمی‌گذارند. داروهایی مانند دوکسوروبیسین، پاکلیتاکسل و سیکلوفسفامید معمولاً باعث ریزش شدید مو می‌شوند، زیرا سلول‌های در حال تقسیم را هدف قرار می‌دهند. در مقابل، داروهایی نظیر متوترکسات، فلوروراسیل یا کربوپلاتین اثر خفیف‌تری بر فولیکول‌ها دارند و در بسیاری از بیماران باعث حفظ نسبی موها می‌شوند. بنابراین، وقتی بیمار پس از درمان دچار ریزش مو نمی‌شود، می‌توان گفت علت نریختن مو در شیمی درمانی در این حالت، به انتخاب نوع دارو و ترکیب آن در رژیم درمانی مربوط است.

۲. درمان‌های هدفمند و ایمونوتراپی

دومین دلیل، استفاده از درمان‌های هدفمند و ایمونوتراپی است. این نوع درمان‌ها برخلاف شیمی‌درمانی کلاسیک، فقط مسیرهای خاص رشد سلول‌های سرطانی را مسدود می‌کنند و کمتر روی سلول‌های سالم تأثیر می‌گذارند. در نتیجه، احتمال آسیب به فولیکول‌های مو پایین‌تر است. در بیمارانی که از داروهای هدفمند استفاده می‌کنند، موها معمولاً نازک‌تر یا کم‌پشت‌تر می‌شوند، اما به‌ندرت دچار ریزش کامل هستند. این تفاوت در مکانیسم عمل یکی از اصلی‌ترین علت‌های نریختن مو در شیمی‌درمانی‌های مدرن محسوب می‌شود.

۳. مقدار و روش تجویز دارو

عامل دیگر، دوز و روش تجویز دارو است. درمان‌هایی که با دوز پایین‌تر یا با فاصله زمانی طولانی‌تری انجام می‌شوند، معمولاً تأثیر کمتری بر فولیکول مو دارند. حتی نوع تجویز دارو نیز در این مسئله نقش دارد؛ به‌عنوان مثال، داروهای تزریقی در مقایسه با داروهای خوراکی بیشتر احتمال ایجاد ریزش مو را دارند. از این رو، در بیمارانی که از داروهای خوراکی یا دوز پایین‌تر استفاده می‌کنند، علت نریختن مو در شیمی درمانی را می‌توان در تفاوت نحوه تجویز و میزان جذب دارو جست‌وجو کرد.

۴. عوامل فردی و ژنتیکی

در نهایت، عوامل فردی و ژنتیکی نیز نقش بسیار مهمی دارند. بدن هر فرد به داروهای شیمی‌درمانی واکنش متفاوتی نشان می‌دهد. برخی افراد از نظر ژنتیکی فولیکول‌های موی مقاوم‌تری دارند یا متابولیسم دارو در بدن آن‌ها متفاوت است. سلامت عمومی، سن، تغذیه، وضعیت تیروئید و حتی وضعیت روحی می‌تواند در شدت یا عدم ریزش مو تأثیرگذار باشد. افرادی که از رژیم غذایی متعادل و غنی از ویتامین‌های گروه B، روی و آهن استفاده می‌کنند، معمولاً روند بازسازی فولیکول‌های موی آن‌ها سریع‌تر است و موهایشان کمتر آسیب می‌بیند.

کدام داروها بیشترین نقش را در ریزش مو در شیمی درمانی دارند؟

برخی از داروها اثر بسیار شدیدی بر فولیکول‌های مو دارند، در حالی که بعضی دیگر تأثیر خفیف‌تری دارند یا اصلاً موجب ریزش مو نمی‌شوند. داروهایی که بیشتر با ریزش مو (Alopecia) شناخته می‌شوند، معمولاً از گروه داروهای ضد میتوز یا آسیب‌زننده به DNA هستند، زیرا سرعت تقسیم سلولی را در فولیکول مو کاهش می‌دهند. مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

۱. دوکسوروبیسین (Doxorubicin)

از خانواده آنتراسیکلین‌ها است و یکی از قوی‌ترین داروهای شیمی‌درمانی محسوب می‌شود. تقریباً در همه بیماران منجر به ریزش کامل موها در سر، ابرو، مژه و بدن می‌شود.

۲. اپی‌دروبیسین (Epirubicin) و دانوروبیسین (Daunorubicin)

این دو دارو مشابه دوکسوروبیسین عمل می‌کنند و معمولاً در درمان سرطان سینه، تخمدان و خون استفاده می‌شوند. ریزش مو در این داروها تقریباً اجتناب‌ناپذیر است.

۳. پاکلیتاکسل (Paclitaxel) و دوکتاکسل (Docetaxel)

از گروه تاکسان‌ها هستند و با اختلال در تقسیم سلولی باعث آسیب شدید به فولیکول مو می‌شوند. ریزش مو ناشی از این داروها معمولاً گسترده و گاهی دائمی است.

۴. سیکلوفسفامید (Cyclophosphamide)

دارویی از خانواده آلکیله‌کننده‌ها که در درمان سرطان سینه، تخمدان و لنفوم‌ها کاربرد دارد. در اغلب بیماران، باعث ریزش کامل مو در طول چند هفته نخست درمان می‌شود.

۵. ایفوسفامید (Ifosfamide)

ساختاری مشابه سیکلوفسفامید دارد و یکی از دلایل اصلی ریزش مو در بیماران مبتلا به تومورهای بدخیم است.

۶. ایتوپوزاید (Etoposide)

در درمان سرطان ریه و بیضه کاربرد دارد و در دوزهای بالا منجر به ریزش موهای سر و بدن می‌شود.

۷. وینکریستین (Vincristine) و وین‌بلاستین (Vinblastine)

از گروه آلکالوئیدهای وینکا هستند. این داروها معمولاً ریزش مو متوسط تا شدید ایجاد می‌کنند، اما معمولاً موقتی است و پس از درمان موها مجدداً رشد می‌کنند.

۸. کاربوپلاتین (Carboplatin) و سیس‌پلاتین (Cisplatin)

از داروهای رایج در درمان سرطان‌های تخمدان، بیضه و سر و گردن هستند. ریزش مو ناشی از آن‌ها معمولاً خفیف‌تر از داروهای آنتراسیکلینی است.

شیمی درمانی بدون ریزش مو: آیا این ممکن است؟

ریزش مو یکی از عوارض جانبی رایج شیمی درمانی است که در نتیجه تأثیر داروهای شیمی درمانی بر فولیکول‌های مو رخ می‌دهد. این داروها برای از بین بردن سلول‌های سرطانی طراحی شده‌اند، اما چون سلول‌های فولیکول مو نیز دارای نرخ تقسیم سریع هستند، به‌شدت تحت تأثیر این داروها قرار می‌گیرند. با این حال، پیشرفت‌های اخیر در روش‌های درمانی و فناوری‌های جدید، امکان کاهش یا حتی جلوگیری از ریزش مو را فراهم کرده است.

روش‌های جلوگیری از ریزش مو هنگام شیمی درمانی

همانطور که پیش‌­تر به آن اشاره شد، ریزش مو یکی از اصلی­‌ترین عوارض شیمی درمانی است که باعث رنج و ناراحتی بیماران می‌­شوند؛ بنابراین بیماران پیوسته به دنبال روشی برای جلوگیری از ریزش مو هنگام شیمی درمانی هستند تا روند ریزش موهای خود را متوقف کنند و یا از شدت آن بکاهند.

در ادامه به چند روش موثر در زمینه جلوگیری و کاهش ریزش مو در شیمی درمانی بیماران سرطانی می­‌پردازیم:

• خنک کننده پوست سر:

خنک کننده­‌های پوست سر که به هایپوترمی پوست سر نیز شهرت دارند، متودی است که شامل قرار دادن کیسه­‌های یخ یا کلاه­‌های خنک کننده تخصصی روی پوست سر در حین انجام شیمی درمانی می‌­باشد.

خنک کننده‌­های جدیدتر، از عایق­‌های حرارتی در ساخت خود استفاده کرده‌­اند که مایعات خنک به وسیله­‌ی لوله در آن جریان دارد.

از این خنک کننده­‌ها ۳۰ دقیقه قبل، هنگام و با توجه به میزان دوز داروها بعد از شیمی درمانی نیز مورد استفاده قرار می­‌گیرد.

نحوه عملکرد آن به این صورت است که با خنک کردن پوست سر و باریک شدن عروق آن محل داروهای شیمی درمانی که با فویکول­‌های مو در تماس هستند، به حداقل مقدار خود می­‌رسند بنابراین عارضه جانبی کمتری بر جای خواهد گذاشت.

• کوتاهی مو:

کوتاه کردن مو از دیگر روش­‌های جلوگیری از ریزش مو هنگام شیمی درمانی می‌­باشد. علت موثر بودن این روش در آن است که با کوتاهی مو فولیکول­‌ها هرچقدر که ضعیف شده باشند، باز هم توانایی تغذیه مو را دارند؛ در نتیجه ریزش مو کاهش پیدا می‌­کند.

• فشرده سازی پوست سر:

در این متود پوست سر با هدف کاهش جریان خون و تاثیر کمتر داروهای شیمی درمانی بر روی فولیکول­‌های مو تحت فشار قرار می­‌گیرد. فشرده سازی پوست سر با هدف جلوگیری از ریزش مو هنگام شیمی درمانی، قبل از انجام این فرآیند شروع شده و تا مدتی پس از اتمام آن نیز ادامه خواهد داشت.

مقایسه روش‌های جلوگیری از ریزش مو هنگام شیمی درمانی

برای کاهش ریزش مو در دوران شیمی درمانی، روش‌های مختلفی وجود دارد که هرکدام مزایا، محدودیت‌ها و میزان اثربخشی خاص خود را دارند. انتخاب روش مناسب بسته به نوع درمان، شرایط فیزیکی بیمار، بودجه مالی و میزان در دسترس بودن تجهیزات یا خدمات متفاوت است. جدول زیر سه روش پرکاربرد یعنی کلاه خنک‌کننده پوست سر (هایپوترمی)، کوتاهی مو و فشرده‌سازی پوست سر را از چند منظر با یکدیگر مقایسه می‌کند:

ریزش مو در شیمی درمانی پس از چه مدت اتفاق می­‌افتد؟

برخلاف باور غلطی که درباره شیمی درمانی رایج شده است، ریزش مو بلافاصله بعد از شروع شیمی درمانی آغاز نمی­‌شود. در صورتی که قرار باشد بیماری دچار ریزش مو شود، بین ۱ تا ۳ هفته پس از شروع شیمی درمانی نشانه­‌های اولیه اتفاق افتاده و چند ماه پس از شروع درمان به اوج خود رسیده و کاملا مشهود خواهد بود.

بسیاری از بیماران هنگام برس کشیدن سر، شانه کردن و شستن سر متوجه توده‌­های مویی می­‌شوند که بر روی برس و یا کف حمام ظاهر می­‌شود. از طرف دیگر جمجمه و اعصاب موجود در پوست سر بسیار حساس شده و بیمار ممکن است هنگام انجام فعالیت­‌های ذکر شده درد خفیفی را احساس کند.

کسانی که تحت شیمی درمانی قرار می­‌گیرند، درجات متفاوتی از ریزش مو را با توجه به فاکتورهایی مثل داروهای تجویزی، دوز آن­‌ها و نوع سرطان را تجربه خواهند کرد؛ برای مثال کسانی که تحت درمان با دوز پایین دارو هستند، ریزش مو بسیار خفیف بوده و یا اصلا رخ نمی­‌دهد‌، در بعضی دیگر تنها موهای بدنشان نازک می­‌شود و ریزش مو اتفاق نمی‌افتد اما دسته‌­ای از بیماران نیز وجود دارند که تمامی موهای بدن خود را از دست می­‌دهند.

در این دست بیماران برای افزایش اعتماد به نفس و جلوگیری از صدمات روحی، توصیه به استفاده از راه‌­های جلوگیری از ریزش مو هنگام شیمی درمانی می­‌شود.

آیا همه بیماران می‌توانند شیمی درمانی بدون ریزش مو داشته باشند؟

شیمی درمانی بدون ریزش مو ممکن است برای برخی بیماران امکان‌پذیر باشد، اما این موضوع بستگی به نوع سرطان، نوع داروهای شیمی درمانی، و ویژگی‌های فردی هر بیمار دارد. برخی از داروهای شیمی درمانی به شدت باعث ریزش مو می‌شوند و روش‌های موجود ممکن است نتوانند به‌طور کامل از این عارضه جلوگیری کنند. با این حال، در بسیاری از موارد، ترکیبی از روش‌های پیشگیرانه مانند استفاده از کلاه‌های خنک‌کننده و مراقبت‌های ویژه از موها می‌تواند به کاهش قابل توجه ریزش مو کمک کند.

داروی ضد ریزش مو در شیمی درمانی  

داروی ضد ریزش مو در شیمی‌درمانی معمولاً به‌صورت مکمل‌های حمایتی یا درمان‌های موضعی و سیستمیک برای کاهش اثرات مخرب داروهای شیمیایی بر فولیکول‌های مو تجویز می‌شود. این داروها شامل ترکیباتی مانند مینوکسی‌دیل موضعی، ویتامین‌های گروه B (به‌ویژه بیوتین و B5)، آنتی‌اکسیدان‌ها و در برخی موارد داروهای هورمونی تنظیم‌کننده رشد مو هستند. البته هیچ دارویی قادر نیست به‌طور کامل جلوی ریزش مو در طول شیمی‌درمانی را بگیرد، اما مصرف منظم و کنترل‌شده آن‌ها زیر نظر پزشک می‌تواند شدت ریزش را کاهش دهد و روند رشد مجدد مو را پس از پایان درمان تسریع کند. ترکیب این داروها با روش‌هایی مانند کلاه سرمایشی یا مزوتراپی تقویتی مو، اثربخشی بیشتری در حفظ سلامت موها در دوران شیمی‌درمانی دارد.

آمپول ضد ریزش مو در شیمی درمانی

آمپول ضد ریزش مو در شیمی‌درمانی یکی از روش‌های نوین و کمکی برای کاهش آسیب به فولیکول‌های مو در طول درمان سرطان است. هدف از تزریق این آمپول‌ها، تقویت ریشه مو، بهبود گردش خون در پوست سر و ایجاد شرایطی است که موها بتوانند در برابر اثرات سمی داروهای شیمی‌درمانی مقاومت بیشتری نشان دهند. ترکیبات موجود در این آمپول‌ها معمولاً شامل ویتامین‌های گروه B، مواد معدنی، پپتیدها و ترکیبات آنتی‌اکسیدانی هستند که به ترمیم سلول‌های آسیب‌دیده کمک می‌کنند.

اگرچه هیچ آمپولی نمی‌تواند به‌طور کامل مانع ریزش مو ناشی از شیمی‌درمانی شود، اما مطالعات نشان داده‌اند که مصرف منظم و زیر نظر پزشک متخصص می‌تواند شدت ریزش را به‌طور محسوسی کاهش دهد و فرآیند رشد مجدد مو را پس از پایان درمان تسریع بخشد. لازم است تأکید شود که انتخاب نوع و دوز آمپول ضد ریزش مو در شیمی‌درمانی باید بر اساس وضعیت عمومی بیمار، نوع داروی شیمی‌درمانی و سلامت پوست سر انجام شود، زیرا استفاده خودسرانه ممکن است نتیجه معکوس داشته باشد یا با داروهای ضدسرطان تداخل ایجاد کند.

در کنار درمان دارویی، مراقبت‌های حمایتی مانند استفاده از شامپوهای ملایم، ماساژ پوست سر و رژیم غذایی غنی از پروتئین و ویتامین نیز نقش مهمی در حفظ سلامت موها ایفا می‌کند.

۱. آمپول بیوتین (Biotin)

یکی از رایج‌ترین آمپول‌ها برای تقویت مو و ناخن است. بیوتین از خانواده ویتامین‌های B محسوب می‌شود و به افزایش استحکام فولیکول مو و کاهش شکنندگی مو کمک می‌کند. معمولاً به‌صورت تزریق داخل عضلانی و در دوره‌های ۴ تا ۶ هفته‌ای استفاده می‌شود.

۲. آمپول مزوتراپی مو (Mesotherapy Cocktail)

در بیماران تحت شیمی‌درمانی، پزشکان گاهی از مزوتراپی مو استفاده می‌کنند که ترکیبی از چند ماده تقویتی تزریقی شامل بیوتین، پانتنول، اسید هیالورونیک، کوآنزیم Q10، و ویتامین‌های A، C، E و B کمپلکس است. این روش با تزریق مستقیم به پوست سر انجام می‌شود و به تحریک رشد موهای جدید پس از درمان کمک می‌کند.

۳. آمپول PRP (Platelet-Rich Plasma)

در این روش، پلاسمای غنی از پلاکت از خون خود بیمار گرفته و به پوست سر تزریق می‌شود. PRP سرشار از فاکتورهای رشد است که فولیکول‌های ضعیف‌شده را تحریک می‌کند. این روش معمولاً پس از پایان شیمی‌درمانی و بازگشت وضعیت عمومی بدن به حالت پایدار انجام می‌شود.

۴. آمپول سیانوبالامین (Vitamin B12)

ویتامین B12 در متابولیسم سلولی و تولید سلول‌های جدید نقش اساسی دارد. تزریق این آمپول در دوران نقاهت پس از شیمی‌درمانی می‌تواند به بازسازی سلول‌های فولیکولی و تقویت رشد مو کمک کند، به‌ویژه زمانی که کم‌خونی یا کمبود ویتامین در اثر درمان ایجاد شده باشد.

۵. آمپول بپانتن (Bepanthen)

آمپول بپانتن حاوی دکسپانتنول (ویتامین B5) است که خاصیت ترمیم‌کنندگی و مرطوب‌کنندگی قوی دارد. تزریق این آمپول در پوست سر باعث بهبود گردش خون و تغذیه فولیکول‌ها می‌شود.

پیشرفت‌های جدید در درمان سرطان و کاهش عوارض ریزش مو در شیمی درمانی

تحقیقات و پیشرفت‌های جدید در درمان سرطان نشان می‌دهد که با توسعه روش‌های درمانی جدید و هدفمند، می‌توان عوارض جانبی شیمی درمانی مانند ریزش مو را کاهش داد. برخی از این پیشرفت‌ها شامل موارد زیر است:

1. پروتون‌تراپی: این روش از پرتوهای پروتون برای درمان سرطان استفاده می‌کند که می‌تواند به طور دقیق‌تری سلول‌های سرطانی را هدف قرار دهد و آسیب کمتری به بافت‌های سالم اطراف وارد کند. این ویژگی می‌تواند به کاهش عوارضی مانند ریزش مو کمک کند.
2. ایمونوتراپی: ایمونوتراپی، با تقویت سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با سلول‌های سرطانی، می‌تواند به عنوان یک جایگزین مناسب برای شیمی درمانی در برخی از انواع سرطان‌ها استفاده شود. این روش معمولاً عوارض جانبی کمتری مانند ریزش مو دارد.
3. درمان‌های هدفمند: این درمان‌ها به‌طور خاص مولکول‌ها یا سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهند و می‌توانند به حفظ موها و کاهش عوارض جانبی شیمی درمانی کمک کنند. درمان‌های هدفمند معمولاً با عوارض جانبی کمتری همراه هستند و می‌توانند در کاهش ریزش مو مؤثر باشند.
4. نانوذرات درمانی: استفاده از نانوذرات برای تحویل دارو به سلول‌های سرطانی می‌تواند به کاهش آسیب به سلول‌های سالم کمک کند. این روش در حال تحقیق و توسعه است و نتایج امیدوارکننده‌ای در کاهش عوارض جانبی شیمی درمانی از جمله ریزش مو نشان داده است.
5. شیمی درمانی بدون ریزش مو هدفی است که بسیاری از بیماران و پزشکان به دنبال آن هستند. یکی از تکنیک‌های نوآورانه در این زمینه استفاده از پپتیدهای محافظ فولیکول مو است. این پپتیدها با ایجاد یک لایه محافظ بر روی فولیکول‌های مو، مانع از رسیدن داروهای شیمی درمانی به این ناحیه حساس می‌شوند و به این ترتیب به کاهش ریزش مو کمک می‌کنند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که استفاده از این پپتیدها می‌تواند تا 70 درصد از ریزش مو در طول شیمی درمانی جلوگیری کند.
6. روش دیگری که به تازگی مورد توجه قرار گرفته، استفاده از نانوذرات درمانی است. این نانوذرات داروهای شیمی درمانی را به طور مستقیم به سلول‌های سرطانی می‌رسانند و از انتشار آنها به سلول‌های سالم، از جمله فولیکول‌های مو، جلوگیری می‌کنند. این روش نه تنها به کاهش عوارض جانبی مثل ریزش مو کمک می‌کند، بلکه اثربخشی درمان را نیز افزایش می‌دهد. بنابراین، شیمی درمانی بدون ریزش مو با استفاده از نانوذرات، یکی از روش‌های نوین و امیدوارکننده در این زمینه محسوب می‌شود.
7. در کنار این تکنیک‌ها، استفاده از داروهای محافظت‌کننده مو مانند منوکسیدیل نیز می‌تواند به کاهش ریزش مو کمک کند. این داروها که به شکل لوسیون یا شامپو عرضه می‌شوند، می‌توانند به تقویت فولیکول‌های مو کمک کرده و میزان ریزش مو در طول شیمی درمانی را کاهش دهند. بنابراین، شیمی درمانی بدون ریزش مو با ترکیب این تکنیک‌ها و داروها می‌تواند برای بسیاری از بیماران ممکن شود.

کدام سرطان باعث ریزش مو می‌شود؟

به‌طور کلی، خودِ سرطان به‌صورت مستقیم باعث ریزش مو نمی‌شود، بلکه نوع درمان‌های ضدسرطان به‌ویژه شیمی‌درمانی و گاهی پرتو‌درمانی (رادیوتراپی) هستند که موجب این عارضه می‌شوند. با این حال، نوع سرطان می‌تواند تعیین‌کننده نوع داروهای مورد استفاده باشد و در نتیجه، بر میزان ریزش مو تأثیر بگذارد. در ادامه سرطان‌هایی معرفی می‌شوند که بیماران آن‌ها بیش از دیگران دچار ریزش مو ناشی از شیمی‌درمانی می‌شوند:

ریزش مو در سرطان سینه 

بیشتر رژیم‌های درمانی سرطان سینه شامل داروهایی مانند دوکسوروبیسین، اپی‌دروبیسین، پاکلیتاکسل و دوکتاکسل هستند که از قوی‌ترین عوامل ریزش مو محسوب می‌شوند. به همین دلیل، تقریباً همه بیماران سرطان پستان در طول شیمی‌درمانی دچار ریزش کامل مو می‌شوند.

سرطان تخمدان و ریزش مو

داروهای مورد استفاده در درمان این سرطان‌ها معمولاً از نوع تاکسان‌ها و پلاتینیوم‌ها هستند (مثل کاربوپلاتین و پاکلیتاکسل) که موجب ریزش شدید مو می‌شوند.

سرطان خون (لوسمی) و لنفوم‌ها و ریزش مو

در درمان لوسمی و لنفوم از ترکیباتی مانند سیکلوفسفامید، دوکسوروبیسین، وینکریستین و ایتوپوزاید استفاده می‌شود. این داروها بر سلول‌های در حال تقسیم اثر گذاشته و تقریباً همیشه باعث ریزش مو می‌شوند.

ریزش مو در سرطان بیضه

درمان این نوع سرطان اغلب شامل سیس‌پلاتین، ایتوپوزاید و بلبومایسین است. در این بیماران، ریزش مو معمولاً شدید و موقتی است و پس از پایان درمان، رشد موها از سر گرفته می‌شود.

سرطان ریه و مری و تاثیر آن ریزش مو

در این موارد از داروهایی مانند دوکتاکسل، سیس‌پلاتین و وین‌بلاستین استفاده می‌شود که معمولاً باعث کم‌پشتی یا ریزش گسترده مو می‌گردند.

ریزش مو در شیمی درمانی سرطان استخوان و سارکوم‌ها

داروهای پرقدرتی مانند ایفوسفامید و دوکسوروبیسین در درمان این سرطان‌ها کاربرد دارند که اغلب باعث ریزش کامل مو می‌شوند.

آیا نریختن مو نشانه بی‌اثر بودن شیمی‌درمانی است؟

یکی از باورهای اشتباه بیماران این است که اگر در طول درمان موهایشان نریزد، پس داروها اثر نکرده‌اند.
اما هیچ رابطه علمی بین ریزش مو و اثربخشی درمان وجود ندارد.
ریزش مو فقط نتیجه‌ی اثر دارو بر سلول‌های سالم با رشد سریع است، در حالی که پاسخ واقعی درمان از طریق آزمایش‌ها، اسکن‌ها و معاینات تومور مشخص می‌شود.

تقویت مو پس از شیمی درمانی

ریزش مو ناشی از انجام شیمی درمانی یک امر موقتی است و احتمال آن که موهای بیمار پس از اتمام روند‌ درمان دوباره رشد کند بسیار بالا خواهد بود. رشد مجدد موها معمولا بین ۳ تا ۶ ماه پس از اتمام درمان رخ می­‌دهد، اگر چه ممکن است تراکم، فرم و حالت موها نسبت به قبل متفاوت باشد.

اما چگونه می‌­توان به روند رشد و تقویت مو پس از شیمی درمانی سرعت بخشید ؟

متخصصین پوست و مو معمولا از ویتامین­‌ها، مواد معدنی و مکمل­‌های غذایی برای تقویت رشد موهای بیمار استفاده می­‌کنند.

در بین ویتامین‌­ها بیوتین مهم­‌ترین و بهترین ویتامین برای جلوگیری از ریزش مو هنگام شیمی‌ درمانی، رشد مجدد و تقویت مو پس از شیمی درمانی به شمار می­‌آید. بیوتین با تقویت و تسهیل تولید کراتین در موها میزان رشد فولیکول‌ها را تسریع می‌بخشد.
ویتامین A که فواید بسیار زیادی برای پوست و مو دارد، به صورت محلول موضعی بر روی پوست سر مورد استفاده قرار می­‌گیرد و علاوه بر کاهش حساسیت پوست سر به رشد مجدد و تقویت مو پس از شیمی درمانی نیز کمک بسیار زیادی می‌­کند.

ویتامین C نیز با مهار رادیکال­‌های آزادی که به فولیکول‌­ها آسیب می‌­رسانند، موجب تسهیل روند رشد مجدد موها می‌شود.

به نقل از کتابخانه NCBI (NBK547555): هیچ راه مطمئنی برای جلوگیری از ریزش موهای ناشی از شیمی‌درمانی وجود ندارد. برخی بیماران برای جلوگیری از ریزش، سر خود را با کلاه‌های خنک‌کننده (scalp cooling cap) در طول درمان خنک می‌کنند، اما پژوهش‌های دقیقی برای اثبات اثربخشی این روش منتشر نشده است.

نقش تغذیه در تقویت مو پس از شیمی درمانی

بسیاری از بیمارانی که به دلیل شیمی درمانی دچار ریزش مو شده‌اند و تمایلی به استفاده از داروهای شیمیایی برای جلوگیری از ریزش مو هنگام شیمی درمانی ندارند، به دنبال روش‌­های سنتی و طبیعی برای رویش مجدد موهای خود هستند.

در ادامه به چند نمونه از این روش‌­ها می­‌پردازیم:

• رعایت رژیم غذایی پرفیبر و پر ویتامین تاثیر به سزایی بر روی رشد مجدد مو خواهد داشت.
• استفاده از روغن­‌های گیاهی مثل روغن سیاه دانه و روغن رزماری می‌­تواند خون رسانی به فولیکول­‌های مو را تقویت کرده و باعث رشد مجدد مو شود‌.
• ماساژ دادن پوست سر از دیگر روش­‌های موثر بر رویش مجدد پوست است.

تغذیه مناسب نقش مهمی در جلوگیری از ریزش مو هنگام شیمی درمانی دارد. مصرف ویتامین‌ها و مکمل‌های غذایی می‌تواند به تقویت ریشه‌های مو کمک کرده و از ریزش آن‌ها جلوگیری کند. مواد غذایی حاوی ویتامین‌های A، C، و E و همچنین پروتئین‌ها و مواد معدنی مهم برای حفظ سلامت موها بسیار ضروری هستند.

بهترین محصولات برای تقویت مو بعد از شیمی درمانی

پس از پایان دوره شیمی درمانی، یکی از دغدغه‌های اصلی بیماران، تقویت موها و بازگشت سلامت پوست سر است. در این مرحله، استفاده از محصولات مناسب و بی‌خطر نقش بسیار مهمی در رشد مجدد موها دارد. برخلاف تصور عموم، انتخاب نادرست محصولات آرایشی و بهداشتی می‌تواند روند بازیابی مو را به تعویق بیندازد و موجب حساسیت یا التهاب پوست سر شود. بنابراین، انتخاب محصولات ملایم، مغذی و فاقد ترکیبات شیمیایی خشن، بهترین گزینه برای این دوره حساس است.

• شامپوهای ملایم و فاقد سولفات

شامپوهای مخصوص موهای حساس یا درمان‌دیده، یکی از مهم‌ترین انتخاب‌ها برای تقویت مو بعد از شیمی درمانی هستند. شامپوهای فاقد سولفات، پارابن و الکل از خشک شدن پوست سر و تحریک فولیکول‌ها جلوگیری می‌کنند و با داشتن ترکیباتی همچون آلوئه‌ورا، روغن آرگان، پروتئین هیدرولیز شده و پانتنول، به تغذیه مو کمک می‌کنند. برندهایی مانند Neofollics، Klorane و Alpecin در این زمینه بسیار مورد توجه قرار گرفته‌اند.

• سرم‌های مخصوص پوست سر

سرم‌های موضعی پوست سر یکی دیگر از گزینه‌های مؤثر برای تسریع روند رشد مو هستند. این سرم‌ها معمولاً حاوی بیوتین، کافئین، نیاسینامید یا عصاره‌های گیاهی مانند جینسینگ هستند که با افزایش گردش خون در پوست سر، تغذیه فولیکول‌ها را بهبود می‌بخشند. سرم Neofollics Scalp Therapy به‌عنوان یک محصول تخصصی برای بیماران پس از شیمی‌درمانی شناخته شده و فاقد مواد تحریک‌کننده است.

• روغن‌های گیاهی مغذی

استفاده منظم از روغن‌های گیاهی نیز می‌تواند نقش مؤثری در تقویت مو داشته باشد. روغن آرگان، روغن نارگیل، روغن رزماری و روغن سیاه‌دانه از پرکاربردترین روغن‌ها در این زمینه هستند. این روغن‌ها سرشار از آنتی‌اکسیدان، ویتامین E و اسیدهای چرب ضروری‌اند که موجب آبرسانی به پوست سر، کاهش التهاب و تحریک رشد مجدد مو می‌شوند. توصیه می‌شود این روغن‌ها را هفته‌ای ۲ تا ۳ بار پیش از خواب روی پوست سر ماساژ دهید.

• ماسک‌های مو با خاصیت احیاکنندگی

برای موهایی که پس از شیمی درمانی نازک، شکننده یا خشک شده‌اند، ماسک مو می‌تواند گزینه‌ای ایده‌آل باشد. این ماسک‌ها معمولاً حاوی پروتئین کراتین، آووکادو، روغن‌های طبیعی و ویتامین B5 هستند که با بازسازی ساختار مو، آن را نرم، درخشان و مقاوم می‌سازند. برندهایی مانند SheaMoisture یا Giovanni ماسک‌هایی کاملاً گیاهی و ایمن ارائه می‌دهند.

• استفاده از محصولات بدون عطر و رنگ مصنوعی

یکی از نکاتی که اغلب نادیده گرفته می‌شود، پرهیز از محصولات دارای عطر و رنگ مصنوعی است. این مواد می‌توانند باعث تحریک پوست سر، خارش یا واکنش‌های آلرژیک شوند. به همین دلیل، استفاده از محصولات بدون رایحه یا با رایحه طبیعی (essential oil-based) به بیماران شیمی‌درمانی توصیه می‌شود.

هزینه‌های استفاده از کلاه‌های خنک‌کننده و سایر روش‌ها برای شیمی درمانی بدون ریزش مو

هزینه‌های استفاده از کلاه‌های خنک‌کننده برای شیمی درمانی بدون ریزش مو یکی از مسائل مهم برای بیماران و خانواده‌های آن‌ها است. این کلاه‌ها معمولاً در مراکز درمانی با تکنولوژی پیشرفته و تحت نظارت پزشکان مورد استفاده قرار می‌گیرند و هزینه آن‌ها می‌تواند بسته به نوع مرکز و طول دوره درمان متفاوت باشد. برخی از بیمه‌ها ممکن است هزینه این روش‌ها را تا حدودی پوشش دهند، اما بسیاری از بیماران باید بخشی از این هزینه‌ها را خودشان بپردازند.

علاوه بر کلاه‌های خنک‌کننده، استفاده از داروهای محافظ فولیکول مو نیز می‌تواند هزینه‌های قابل توجهی به همراه داشته باشد. این داروها ممکن است نیاز به تجویز پزشک و تهیه از مراکز تخصصی دارویی داشته باشند. هزینه‌های مرتبط با این داروها نیز می‌تواند بسته به نوع دارو و مدت زمان استفاده متفاوت باشد. برای شیمی درمانی بدون ریزش مو، بیماران باید با پزشکان خود درباره تمام گزینه‌های ممکن و هزینه‌های آن‌ها مشورت کنند.

در نهایت، هزینه‌های مرتبط با مشاوره‌های روان‌شناسی و گروه‌های حمایتی نیز باید در نظر گرفته شود. این نوع حمایت‌ها می‌تواند برای بیماران مبتلا به سرطان بسیار مفید باشد، اما ممکن است برخی بیماران نگران هزینه‌های اضافی آن باشند. برخی از مراکز درمانی ممکن است این خدمات را به صورت رایگان یا با هزینه کمتر ارائه دهند، اما در هر صورت بیماران باید برنامه‌ریزی مالی دقیقی داشته باشند تا بتوانند شیمی درمانی بدون ریزش مو را به بهترین شکل ممکن تجربه کنند.

بهترین روغن برای رشد مو بعد از شیمی درمانی

انتخاب بهترین روغن برای رشد مو بعد از شیمی‌درمانی بستگی به وضعیت پوست سر و میزان حساسیت فرد دارد، اما برخی روغن‌ها به‌طور عمومی بیشترین تأثیر را در تقویت فولیکول‌ها نشان داده‌اند. از میان این روغن‌ها، روغن رزماری یکی از گزینه‌های محبوب و مؤثر است. این روغن با تحریک جریان خون در پوست سر، رشد موها را افزایش داده و در مطالعات علمی، عملکردی مشابه ماینوکسیدیل (داروی رایج رشد مو) نشان داده است.

روغن نارگیل طبیعی نیز به دلیل خاصیت مرطوب‌کنندگی و ضدالتهابی، به تسکین پوست سر آسیب‌دیده کمک کرده و مانع از شکنندگی موهای تازه رشد کرده می‌شود. برای افرادی که پوست سرشان خشک یا حساس است، روغن بادام شیرین و آرگان انتخاب‌های ملایمی هستند که ویتامین E و اسیدهای چرب ضروری را برای تغذیه فولیکول‌ها فراهم می‌کنند. در کنار این موارد، روغن کرچک با غلظت بالا و خاصیت آنتی‌باکتریال، به ضخیم‌تر شدن تار موها کمک می‌کند، اما بهتر است با روغن‌های سبک‌تر ترکیب شود تا باعث بسته شدن منافذ پوست سر نشود.

باید توجه داشت که استفاده از این روغن‌ها تنها پس از پایان کامل شیمی‌درمانی و با تأیید پزشک انجام شود، زیرا در دوران درمان ممکن است پوست سر بسیار حساس باشد. برای بهترین نتیجه، چند قطره از روغن انتخابی را با روغن حامل مانند جوجوبا یا بادام ترکیب کرده و پوست سر را به‌آرامی ماساژ دهید تا جریان خون افزایش یابد. رعایت تغذیه مناسب، مصرف آب کافی و پرهیز از حرارت مستقیم نیز به همراه این روغن‌ها می‌تواند روند بازسازی مو را تسریع کند.

آیا ژنتیک در شدت ریزش مو هنگام شیمی درمانی تأثیر دارد؟

یکی از سؤالات پرتکرار بیماران در آستانه شیمی درمانی این است که: “آیا زمینه ژنتیکی من باعث می‌شود بیشتر یا زودتر موهایم را از دست بدهم؟” پاسخ این پرسش، هم «بله» و هم «نه» است، زیرا نقش ژنتیک در این موضوع غیرمستقیم ولی قابل‌توجه است.

از دیدگاه علمی، شیمی درمانی اساساً موها را به دلیل هدف قرار دادن سلول‌های با رشد سریع (مانند فولیکول‌های مو) از بین می‌برد. با این حال، برخی افراد استعداد ژنتیکی ریزش مو (مانند طاسی ارثی یا الگوی مردانه و زنانه) را دارند که باعث می‌شود موهایشان نسبت به سایرین ضعیف‌تر، نازک‌تر یا شکننده‌تر باشد. در این افراد، داروهای شیمی درمانی تأثیر شدیدتری بر فولیکول‌ها می‌گذارند و روند ریزش مو ممکن است زودتر یا به‌طور گسترده‌تر رخ دهد.

از طرفی، سن بیمار نیز یکی از فاکتورهای مهم است. افرادی که در سنین بالاتر تحت شیمی درمانی قرار می‌گیرند، معمولاً با کاهش سطح کراتین، کلاژن و مواد مغذی در بدن مواجه هستند و بازسازی فولیکول‌ها بعد از درمان در آن‌ها کندتر انجام می‌شود. در نتیجه، نه‌تنها ریزش مو می‌تواند شدیدتر باشد، بلکه رشد مجدد مو نیز زمان‌برتر خواهد بود.

در مجموع می‌توان گفت که ژنتیک، سن و سابقه خانوادگی ریزش مو از عوامل زمینه‌ساز تأثیرپذیری بیشتر فولیکول‌ها از داروهای شیمی درمانی هستند. اگر در خانواده شما سابقه طاسی زودرس یا نازک شدن موها وجود دارد، بهتر است قبل از شروع درمان با متخصص پوست و مو مشورت کنید تا برنامه‌ای اختصاصی برای مراقبت از سلامت موهایتان تنظیم شود.

سفید شدن مو بعد از شیمی درمانی

سفید شدن مو بعد از شیمی‌درمانی یکی از تغییرات رایج اما معمولاً موقتی است که بسیاری از بیماران تجربه می‌کنند. این پدیده بیشتر به دلیل آسیب موقتی به سلول‌های رنگدانه‌ساز مو (ملانوسیت‌ها) رخ می‌دهد. داروهای شیمی‌درمانی نه‌تنها روی سلول‌های سرطانی بلکه بر سلول‌های سالمی که سرعت تقسیم بالایی دارند نیز تأثیر می‌گذارند. ملانوسیت‌ها نیز از جمله همین سلول‌ها هستند، بنابراین تولید رنگ‌دانه در فولیکول مو متوقف می‌شود و موهایی که پس از درمان شروع به رشد می‌کنند، ممکن است سفید یا خاکستری‌رنگ باشند.

در اغلب موارد، این تغییر رنگ دائمی نیست. پس از بازسازی تدریجی فولیکول‌های مو، فعالیت سلول‌های رنگ‌دانه‌ساز نیز از سر گرفته می‌شود و موها طی چند ماه تا یک سال به رنگ اصلی خود بازمی‌گردند. البته در برخی بیماران، به‌ویژه کسانی که در سنین بالاتر یا با دوز بالای داروهایی مانند تاکسان‌ها یا آنتراسایکلین‌ها درمان می‌شوند، این تغییر رنگ ممکن است ماندگارتر باشد.

عوامل ژنتیکی، نوع دارو و وضعیت عمومی بدن نیز نقش مهمی در سفید شدن مو پس از شیمی‌درمانی دارند. برای مثال، اگر بیمار پیش از شروع درمان در ناحیه‌هایی از موهای خود تارهای سفید داشته باشد، احتمال بازگشت رنگ طبیعی کمتر است. با این حال، رعایت تغذیه مناسب و مصرف ویتامین‌هایی مانند B12، D، و مواد معدنی مثل مس و زینک می‌تواند به احیای رنگ‌دانه‌های مو کمک کند. همچنین ماساژ پوست سر با روغن‌های طبیعی مانند روغن آرگان، نارگیل یا رزماری ضمن بهبود جریان خون، محیط مناسبی برای بازسازی فولیکول‌ها فراهم می‌کند. سفید شدن مو پس از شیمی‌درمانی نشانه‌ای از بهبود وضعیت بدن نیست، اما می‌تواند بخشی از مسیر ترمیم طبیعی بدن پس از یک درمان سنگین باشد.

رشد مژه و ابرو بعد از شیمی درمانی

پس از شیمی‌درمانی، یکی از دغدغه‌های رایج بیماران، رشد مجدد مژه و ابرو است. داروهای شیمی‌درمانی معمولاً به فولیکول‌های مو در سراسر بدن، از جمله مژه‌ها و ابروها، آسیب می‌زنند و باعث ریزش موقتی آن‌ها می‌شوند. این ریزش معمولاً چند هفته پس از شروع درمان آغاز می‌شود و ممکن است تا چند هفته بعد از پایان شیمی‌درمانی نیز ادامه یابد. اما خبر خوب این است که در بیشتر موارد، رشد مجدد مژه و ابرو کاملاً امکان‌پذیر است و معمولاً طی چند ماه پس از اتمام درمان اتفاق می‌افتد.

فرآیند رشد مژه و ابرو پس از شیمی‌درمانی معمولاً کندتر از موی سر است. به‌طور میانگین، مژه‌ها حدود ۶ تا ۸ هفته و ابروها حدود ۳ تا ۴ ماه زمان نیاز دارند تا دوباره ظاهر طبیعی‌تری پیدا کنند. در این مدت ممکن است موهای جدید نازک‌تر، کم‌رنگ‌تر یا با فرم متفاوتی رشد کنند. این تغییرات موقتی است و به مرور با ترمیم فولیکول‌ها، ضخامت و رنگ طبیعی بازمی‌گردد.

برای حمایت از این روند طبیعی، رعایت چند نکته کلیدی ضروری است:
۱. از مالش یا کندن مژه‌ها و ابروها خودداری کنید، زیرا فولیکول‌های جدید بسیار حساس‌اند.
۲. از محصولات مراقبتی ملایم مانند روغن کرچک، روغن نارگیل یا روغن ویتامین E استفاده کنید؛ این مواد با بهبود جریان خون و تغذیه فولیکول‌ها به رشد سریع‌تر کمک می‌کنند.
۳. در صورت حساسیت یا التهاب پوست اطراف چشم، از کرم‌های ضد التهاب تجویزی استفاده کنید.
۴. تا بازگشت کامل مژه‌ها، می‌توانید از مژه مصنوعی سبک یا مداد ابروی ضدحساسیت استفاده کنید تا ظاهر طبیعی حفظ شود.

قرص زلودا باعث ریزش مو میشود؟

قرص زلودا (Xeloda) یا کاپسیتابین معمولاً باعث ریزش موی شدید نمی‌شود. در برخی بیماران ممکن است نازک شدن یا کم‌پشتی موقت موها رخ دهد، اما ریزش کامل بسیار نادر است. عارضه‌های شایع‌تر آن شامل خستگی، تهوع و التهاب دست و پا است و معمولاً پس از پایان درمان، موها دوباره رشد می‌کنند.

تجربه واقعی بیماران از مقابله با ریزش مو در شیمی درمانی

گاهی شنیدن تجربه‌ی کسانی که همین مسیر را رفته‌اند، آرامشی بیش از هر توصیه پزشکی ایجاد می‌کند. در ادامه سه تجربه واقعی از بیماران سرطانی را می‌خوانیم که با روش‌های مختلف توانستند با ریزش مو کنار بیایند و حتی آن را کنترل کنند.

سارا، ۳۵ ساله – استفاده از کلاه خنک‌کننده در جلسات شیمی درمانی

«وقتی متوجه شدم باید شیمی‌درمانی کنم، تنها چیزی که اشکم رو درآورد فکر از دست دادن موهام بود. پزشکم بهم پیشنهاد داد از کلاه خنک‌کننده استفاده کنم. اولش مردد بودم، چون شنیده بودم خیلی سرده، ولی تصمیم گرفتم امتحان کنم. توی هر جلسه درمان، ۳۰ دقیقه قبل از تزریق کلاه رو می‌گذاشتم. حس خوبی نداشت، ولی قابل تحمل بود. نتیجه‌ش؟ بعد از ۶ جلسه فقط کمی از موهام نازک شد ولی مثل بقیه اطرافیانم که کامل موهاشون ریخت، من هنوز مو داشتم. واقعاً خوشحال بودم که امتحانش کردم.»

ناهید، ۵۲ ساله – تراشیدن مو قبل از ریزش

«من از همون اول تصمیم گرفتم موهامو بتراشم. دیدن دونه‌دونه موها که روی بالش و حموم می‌ریخت خیلی واسم دردناک بود. ترجیح دادم اختیارش دست خودم باشه. وقتی موهامو زدم، یه جور سبک شدم. روسری رنگی و توربان قشنگ خریدم و باهاشون کلی ست جدید ساختم. به خودم گفتم: من دارم می‌جنگم، قراره برنده بشم. موهام دوباره درمیاد، ولی قدرت ذهنی‌مو نمی‌ذارم ازم گرفته بشه.»

لیلا، ۴۲ ساله – تقویت مو با بیوتین و روغن‌های گیاهی

«بعد از شیمی درمانی، موهام خیلی نازک شده بود و پوست سرم خارش داشت. دکتر پوست بهم پیشنهاد داد از قرص بیوتین استفاده کنم و شب‌ها با روغن آرگان یا سیاه‌دونه، کف سرم رو ماساژ بدم. جدی گرفتمش. هر شب ده دقیقه ماساژ می‌دادم، صبح‌ها هم شامپوی بدون سولفات استفاده می‌کردم. بعد از ۳ ماه، موهای نازک و کرکی شروع کردن به رشد کردن. حالا موهام با اینکه هنوز کوتاهه، ولی خیلی قوی‌تر و ضخیم‌تر از قبل شده. انگار دارن دوباره جون می‌گیرن.»

سوالات متدوال جلوگیری از ریزش مو هنگام شیمی درمانی

کلام آخر

گاهی درمان مثل عبور از تونلی تاریک است؛ اما یادت باشد تاریکی، تعریفِ نور است. اگر موهایت نریختند، اگر کم‌پُشت شدند، یا اگر دوباره با بافت و رنگی تازه برگشتند—هیچ‌کدام ارزش تو را کم نمی‌کند. تو فقط بیمار نیستی؛ تو انسانی هستی که تصمیم گرفته بماند، بجنگد و ادامه بدهد.

بدن تو، حتی زیر فشار داروها، با تو هم‌دست است؛ استراحت می‌کنی، تغذیه می‌کنی، مهربان می‌مانی و همین مهربانی آرام‌آرام به رشد برمی‌گردد—در مو، در پوست، در نگاهت. زیبایی تو فقط در آینه نیست؛ در قصه‌ای است که تعریف می‌کنی و در معنایی که به هر روزت می‌دهی.

اگر راهت با کلاه سرمایشی، کوتاه‌کردن مو یا روسری‌های رنگی آرام‌تر می‌شود، همان راه بهترین راهِ توست. «بدون ریزش مو» یا «با ریزش مو»، مقصد یکی است: درمانِ مؤثر، امیدِ پایدار، و بازگشت به زندگی‌ای که دوستش داری.

حالا نوبت توست: اگر تجربه‌ای از مدیریت ریزش مو در شیمی‌درمانی، نکته‌ای کاربردی، یا حتی احساسی که به تو کمک کرد آرام بمانی داری، برایمان بنویس. تجربه تو می‌تواند چراغ راهِ نفر بعدی باشد—همان نوری که گفتیم.

منابع:

Dana-Farber Cancer Institute

Mayo Foundation for Medical Education and Research