سرطان کبد چیست؟ آشنایی با علائم سرطان کبد

آیا می‌دانستید سرطان کبد یکی از ۵ علت اصلی مرگ ناشی از سرطان در سراسر جهان است؟
بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، سالانه بیش از ۸۰۰ هزار نفر در جهان به دلیل سرطان کبد جان خود را از دست می‌دهند، و این آمار همچنان رو به افزایش است.

اما سؤال اینجاست:
چرا تشخیص این بیماری معمولاً دیر انجام می‌شود و آیا راهی برای پیشگیری یا درمان مؤثر آن وجود دارد؟

در بای بای سرطان، ما بر این باوریم که آگاهی و پیشگیری دو سلاح قدرتمند در برابر سرطان هستند. در این مقاله، به زبانی ساده و علمی، شما را با علائم سرطان کبد، عوامل خطر، روش‌های تشخیص، درمان‌های نوین و راهکارهای اثبات‌شده برای محافظت از کبد آشنا می‌کنیم.

با ما همراه باشید تا گامی مؤثر در مسیر حفظ سلامت خود و عزیزانتان بردارید.
چرا که آگاهی، آغاز سلامتی است.

تشخیص سرطان با علائم سرطان کبد

علائم بالینی مبنی بر وجود این سرطان، در مراحل اولیه ­ی سرطان ایجاد نمی ­شوند و نمی ­توانند در تشخیص بیماری کمک کننده باشند.

اما در زمانی که بیماری پیشرفت می­ کند، علائم سرطان کبد هم در فرد بیمار نمایان می­ شوند و در کنار تست­ های تشخیصی، به تشخیص صحیح بیماری کمک می­ کنند.

در ادامه مهم­ترین علائم سرطان کبد را بررسی می کنیم:

1. کاهش وزن خود به خودی در مدت زمان کوتاه
2. کاهش اشتها
3. درد در قسمت فوقانی شکم
4. تهوع و استفراغ
5. خستگی و ضعف عمومی بدن
6. ورم‌ شکم
7. زرد شدن پوست بدن و زرد شدن قسمت سفید چشم (یرقان)
8. مدفوع سفید و گچی رنگ

چه مواردی ریسک ابتلا به سرطان کبد را افزایش می­ د­هد؟

می­دانیم که علت ایجاد سرطان نامعلوم است ولی می­ دانیم که مواردی هستند که می ­توانند زمینه­ ی بروز این بیماری را فراهم کنند.

از مهم­ترین این ریسک فاکتورها، می ­توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عفونت­ های مزمن کبدی ایجاد شده به وسیله­HBV و HCV که دو نوع از ویروس هپاتیت هستند.
• سیروز کبدی که بیماری­ای غیرقابل برگشت است.
• بیماری­ های ارثی کبد، می ­توانند زمینه ­ساز ایجاد سرطان باشند.
• دیابت، به طوری که افراد دیابتی در معرض خطر بیشتری نسبت به ابتلا به بیماری قرار دارند تا کسانی که دیابت ندارند.
• تجمع نوعی چربی در اطراف کبد که به چربی غیر الکلی معروف است و می ­تواند سلامتی بیمار را به خطر بیاندازد.
• قرارگیری در معرض آفلاتوکسین ­ها
• مصرف الکل در طولانی مدت باعث آسیب‌های جبران ناپذیر کبدی می­ شود که در پی آن احتمال بروز سرطان بیش از پیش می­ شود.

عدم مصرف الکل و یا حفظ تعادل در مصرف و همچنین حفظ وزن بدن در محدوده نرمال، از بروز بسیاری از مشکلات کبدی همچون سیروز کبدی و سرطان جلوگیری می‌کند.

به نقل از وب‌سایت Mayo Clinic: سرطان کبد سرطانی است که از سلول‌های کبد شروع می‌شود؛ شایع‌ترین نوع آن «هپاتوسلولار کارسینوما» است. افراد معمولاً در مراحل اولیه علائم ندارند؛ با پیشرفت بیماری ممکن است کاهش وزن بی‌دلیل، بی‌اشتهایی، درد یا تورم در ناحیه فوقانی شکم، تهوع و استفراغ، ضعف عمومی و خستگی تجربه شود .

انواع سرطان کبد

با توجه به سلولی که درگیر می‌­کند انواع مختلفی دارد. می ­تواند باعث ایجاد توده بدخیم در یک ناحیه از کبد شود و یا همزمان چندین ناحیه را درگیر کند.

1- سلول های کبدی (Hepatocellular carcinoma):
نام دیگر این سرطان هپاتوم است. از شایع­ ترین نوع سرطان است، که ۸۵ تا ۹۰ درصدافراد، مبتلا به این نوع از سرطان می‌شوند.

بیشتر افرادی که بیماری­ های طولانی مدت و مزمن کبدی دارند و دچار سیروز کبدی هستند، درگیر این نوع از سرطان می‌شوند.

۲- کلانژیو کارسینوما (Cholangiocarcinoma):
که به آن سرطان مجرای صفراوی می گویند. این نوع از سرطان، به طور ویژه سلول­‌های داخلی و خارجی مجرای صفراوی را درگیر می ­کند و بروز آن تقریبا نادر است.

۳- آنژیوسارکومای کبدی ( Angiosarcoma):

بسیار کمیاب است و از عروق کبد شروع می‌شود و در بیشتر موارد با بروز علائم بالینی، می‌توان سرطان را تشخیص داد.

۴- هپاتوبلاستوم (Hepatoblastoma) :
این سرطان بسیار نادر است و در کودکان زیر ۳ سال اتفاق می‌­افتد که با جراحی و شیمی‌درمانی احتمال درمان آن تا ۷۰ درصد است.

روش‌های تشخیص سرطان کبد

آزمایش خون یکی از روش ­های تشخیصی این سرطان است که در آن، متخصصین به دنبال نشانه‌گرهای AFP یا (Alpha-fetoprotein) می­ گردند.

نشانگرهایAFP به وسیله بافت، اندام و سلولی که سرطانی است تولید و مستقیم وارد خون می ­شود.

اگر چه افزایشAFP در خون، می‌تواند ناشی از سرطان باشد ولی، عوامل دیگری مثل سیروز کبدی و یا عفونت‌های کبدی هم باعث بالا رفتن می‌شود.

لذا فقط آزمایش خون را نباید معیار تشخیص این سرطان در نظر گرفت.

روش‌های تشخیصی اکثراً یکسان است، البته برخی از سرطان­‌ها تست­‌های تشخیصی و آزمایشگاهی مخصوص به خود را دارند.

اما در مورد علائم سرطان کبد غالبا متخصصین از روش­ های زیر برای تشخیص این بیماری استفاده می­ کنند:

• آزمایش خون می ­تواند عملکردهای غیر‌طبیعی کبد را مشخص کند.
• عکس­برداری از کبد برای حصول اطمینان از عدم وجود توده ­های سرطانی با روش ­های فراصوت،CT و MRI صورت می­ گیرد.
• برداشتن نمونه ­ای از بافت کبد برای بررسی­ های آزمایشگاهی که اصطلاحا به آن بیوپسی می­ گویند.

سایر آزمایش‌های خون برای بررسی سلامت کبد

علاوه بر سنجش سطح AFP (آلفافیتوپروتئین) که ممکن است در برخی بیماران مبتلا به سرطان کبد افزایش یابد، پزشکان از مجموعه‌ای از آزمایش‌های عملکرد کبد نیز برای بررسی سلامت و عملکرد این عضو حیاتی استفاده می‌کنند. این آزمایش‌ها معمولاً شامل موارد زیر هستند:

1. آلبومین (Albumin)

آلبومین یک نوع پروتئین است که توسط کبد تولید می‌شود. کاهش سطح آلبومین می‌تواند نشان‌دهنده عملکرد نامناسب کبد، آسیب بافتی یا پیشرفت بیماری باشد.

2. بیلی‌روبین (Bilirubin)

بیلی‌روبین محصول تجزیه هموگلوبین در بدن است که به‌طور طبیعی توسط کبد پردازش و دفع می‌شود. افزایش سطح بیلی‌روبین در خون می‌تواند نشانه‌ای از انسداد مجاری صفراوی یا اختلال در عملکرد کبد باشد و در برخی موارد با زردی پوست و چشم همراه است.

3. آنزیم‌های ALT و AST

• ALT (آلانین آمینوترانسفراز) و
• AST (آسپارتات آمینوترانسفراز)
  دو آنزیم مهم هستند که در سلول‌های کبدی یافت می‌شوند. زمانی که این سلول‌ها آسیب می‌بینند، سطح این آنزیم‌ها در خون بالا می‌رود.

افزایش این آنزیم‌ها به‌تنهایی به معنی سرطان نیست، اما می‌تواند زنگ خطری برای بررسی‌های بیشتر باشد.

4. آلکالین فسفاتاز (ALP)

افزایش سطح ALP ممکن است در نتیجه اختلال در مجرای صفراوی یا درگیری با سرطان کلانژیوکارسینوما مشاهده شود.

✅ این آزمایش‌ها به‌همراه تصویربرداری‌ها (مثل سونوگرافی، CT، MRI) و در صورت نیاز بیوپسی کبد، تصویری دقیق‌تر از وضعیت کبد ارائه می‌دهند و به پزشک در تشخیص بهتر نوع و مرحله بیماری کمک می‌کنند.

روش‌های درمان سرطان کبد

درمان سرطان کبد با توجه به اینکه بیماری در چه مرحله ­ای قرار دارد، سن فرد بیمار و سلامت عمومی فرد می ­تواند متفاوت باشد.

جراحی یکی از روش­ های درمانی است که به دو روش تاثیرات درمانی خود را می ­گذارد.

• در روش اول، پزشک تومور سرطانی و مقداری از بافت ­های سالم اطرافش را خارج می­ کند.

• روش دوم که برای درصد کمی پاسخگوست، عمل پیوند کبدی است که کبد سرطانی با جراحی برداشته شده و پیوند کبد انجام می دهند.

از روش‌های دیگر درمان موضعی سرطان است که سلول­‌های بیمار و بافت اطرافش را هدف قرار می ­دهد که از چند طریق صورت می­ گیرد:

• استفاده از الکتریسیته برای گرما دادن به سلول­ های سرطانی و تخریب آن­ها می ­تواند روشی مفید و کم خطر برای درمان بیماری باشد.
• متخصصین با استفاده از سوزنی حاوی نیتروژن مایع، با فریز کردن تومور بدخیم سعی در از بین بردن آن خواهند داشت.
• تزریق الکل خالص به تومور­های سرطانی نیز ممکن است باعث مرگ این سلول­ ها ­شود.
• تزریق مستقیم داروهای شیمی درمانی به کبد برای تاثیرگذاری هرچه بیشتر دارو و موثر بودن درمان.
• کار گذاشتن مهره ­هایی حاوی مواد رادیواکتیو در کبد برای از بین بردن سلول­ های سرطانی ناحیه درگیر.
• رادیوتراپی (Radiation Therapy)، از اشعه­ هایی با انرژی بالا مثل اشعه X و پروتون‌ها استفاده می­ کند تا سلول‌های سرطانی کبد را از بین ببرند.
• دارو درمانی هدفمند که در آن، داروها با تخریب سلول های سرطانی، مرگ آنها را رقم می زنند. این روش بیشتر در مراحل حاد استفاده می شود.
• استفاده از داروهای خاص جهت ارتقای سیستم ایمنی فرد بیمار برای مبارزه با سرطان و تومورهای بدخیم 
• شیمی‌درمانی روشی شناخته شده است، که شخص بیمار با دریافت داروهایی به خصوص از طریق خوراکی یا تزریقی با سلول های سرطانی مبارزه می کند.

جدیدترین روش درمان

روش‌هایی که برای درمان این سرطان استفاده می‌شوند، پاسخگو 20 درصد بیماران بوده و باعث افزایش کنترل سرطان و بقای بیمار می شود.

با توجه به نتایج در ۹۰ درصد بیماران روش درمانی نوینی که در درمان سرطان کبد استفاده می شود موثر بوده است.

در این روش، با استفاده از بالون هایی خون رسانی به کبد را برای یک ساعت منحرف می کنند سپس داروهای شیمی درمانی را به صورت مستقیم وارد کبد می کنند.

پس از تزریق دارو، خون کبد تخلیه و وارد دستگاه فیلتراسیون می شود تا سمیت آن کاهش پیدا کند؛ پس از اینکه خون فیلتر شد، از طریق ورید ژگولار به بدن بازگردادنده می شود.
این روش درمانی، آسیبی به سایر ارگان های بدن وارد نزده و منجر به کاهش سلامت عمومی فرد نیز نمی شود و به طور کلی می توان گفت یک روش ایمن است که منجر به بهبود علائم سرطان کبد می شود.

نوآوری در درمان سرطان کبد با روش شیمی‌درمانی منطقه‌ای (Isolated Liver Perfusion)

روش شیمی‌درمانی منطقه‌ای چیست؟

شیمی‌درمانی منطقه‌ای یا پرفیوژن ایزوله کبدی (Isolated Liver Perfusion – IHP) یک روش درمانی نوین و پیشرفته برای بیمارانی است که تومورهای غیرقابل جراحی یا مقاوم به درمان سیستمیک دارند. در این روش، کبد برای مدت محدودی (حدود یک ساعت) به صورت موقت از جریان خون سیستمیک جدا می‌شود تا امکان تزریق مستقیم دوز بالای داروهای شیمی‌درمانی فراهم گردد.

مراحل اجرای این روش

1. ابتدا با استفاده از یک بالون یا کلمپ مخصوص، خون‌رسانی به کبد از سایر ارگان‌ها جدا می‌شود.
2. داروی شیمی‌درمانی با دوز بالا مستقیماً وارد رگ‌های کبد می‌شود.
3. خون خروجی از کبد، که حاوی مواد شیمی‌درمانی است، از بدن خارج و وارد یک دستگاه فیلتراسیون مخصوص می‌شود.
4. پس از کاهش سمیت دارو، خون پاک‌سازی‌شده از طریق ورید ژوگولار مجدداً به بدن بازگردانده می‌شود.

✅ مزایای این روش

• افزایش اثربخشی داروها: تزریق مستقیم داروی شیمی‌درمانی به کبد باعث تمرکز دارو در محل تومور شده و احتمال پاسخ‌دهی توده سرطانی را افزایش می‌دهد.
• کاهش عوارض جانبی سیستمیک: چون دارو قبل از بازگشت به بدن فیلتر می‌شود، عوارضی مانند ریزش مو، ضعف یا آسیب به مغز استخوان کمتر دیده می‌شود.
• حفظ کیفیت زندگی: این روش معمولاً آسیب کمی به سایر ارگان‌ها وارد می‌کند و وضعیت عمومی بیمار را حفظ می‌نماید.
• امید به افزایش بقا: طبق نتایج منتشر شده در مراکز درمانی اروپا و آمریکا، این روش در بیش از ۹۰٪ موارد موجب کاهش اندازه تومور و کنترل بهتر بیماری شده است.

⚠️ محدودیت‌ها و ملاحظات

• این روش هنوز در بسیاری از کشورها در مرحله پژوهشی یا آزمایشی قرار دارد و ممکن است در همه مراکز درمانی در دسترس نباشد.
• برای اجرای آن نیاز به تیم متخصص، امکانات پیشرفته و اتاق عمل مجهز است.
• در برخی بیماران با عملکرد ضعیف کبد یا بیماری‌های زمینه‌ای شدید، ممکن است این روش مناسب نباشد.

⏳ میزان موفقیت

مطالعات بالینی نشان داده‌اند که:

• در ۷۰ تا ۹۰ درصد بیماران، تومورها به‌طور معنی‌داری کوچک‌تر شده‌اند.
• در برخی بیماران، این روش امکان جراحی یا سایر درمان‌های تکمیلی را فراهم کرده است.
• بیماران تحت IHP در مقایسه با شیمی‌درمانی سیستمیک، میانگین بقای بالاتری (بین ۲ تا ۳ برابر) داشته‌اند.

چگونه از ابتلا به سرطان کبد پیشگیری کنیم؟

پیشگیری از سرطان کبد، به‌ویژه در مراحل اولیه، نه‌تنها ممکن است بلکه بسیار حیاتی است. یکی از مؤثرترین راه‌ها برای پیشگیری، شناسایی زودهنگام مشکلات کبدی از طریق غربالگری و پیگیری‌های منظم پزشکی است، به‌خصوص در افرادی که در معرض ریسک بالاتر هستند.

🧪 اهمیت انجام منظم آزمایشات کبدی

افرادی که در یکی از گروه‌های زیر قرار دارند، باید حداقل هر ۶ تا ۱۲ ماه یک‌بار تحت بررسی‌های کبدی قرار بگیرند:

📌 گروه‌های در معرض خطر بالا:

• مبتلایان به هپاتیت B یا C مزمن
• افراد دارای سابقه خانوادگی سرطان کبد
• بیماران مبتلا به سیروز کبدی (در اثر الکل، هپاتیت یا کبد چرب)
• مبتلایان به دیابت نوع ۲ یا چاقی مفرط
• افراد دارای سابقه قرارگیری در معرض آفلاتوکسین (ماده سمی قارچی موجود در غلات، خشکبار و حبوبات فاسد)

🔍 بررسی‌هایی که باید انجام شود:

• آزمایش خون برای بررسی آنزیم‌های کبدی (ALT، AST، ALP، بیلی‌روبین و آلبومین)
• سنجش AFP (آلفافیتوپروتئین) برای ردیابی تومورهای احتمالی
• تصویربرداری منظم کبد با سونوگرافی، در صورت نیاز MRI یا CT
• در موارد مشکوک، انجام بیوپسی کبدی

این غربالگری‌ها می‌توانند سرطان را در مراحل اولیه و قابل درمان شناسایی کنند و نقش مهمی در نجات جان بیماران دارند.

✅ سایر توصیه‌های مهم برای پیشگیری:

• دریافت واکسن هپاتیت B
• پرهیز از مصرف الکل یا مصرف متعادل آن
• حفظ وزن در محدوده سالم و فعالیت بدنی منظم
• مصرف مواد غذایی سالم، ضد‌التهابی و سرشار از فیبر و آنتی‌اکسیدان
• رعایت بهداشت جنسی و عدم استفاده از سوزن‌های مشترک

❗ یادتان باشد: سرطان کبد، برخلاف تصور رایج، می‌تواند با رعایت ساده‌ترین اصول پیشگیری کنترل شود. بررسی‌های دوره‌ای، به‌ویژه برای افراد پرخطر، یک سرمایه‌گذاری ارزشمند برای حفظ سلامتی در بلندمدت است.

کلام آخر

در بای بای سرطان باور داریم که آگاهی، نخستین قدم برای غلبه بر بیماری است. سرطان کبد اگرچه می‌تواند چالش‌برانگیز و پیچیده باشد، اما با شناخت به‌موقع علائم، پیگیری منظم وضعیت کبد، و بهره‌گیری از روش‌های نوین درمانی، مسیر درمان روشن‌تر و امیدبخش‌تر خواهد بود.

ما اینجاییم تا در این مسیر همراهتان باشیم؛ نه‌فقط با اطلاعات پزشکی، بلکه با امید، انگیزه و باور به بهبودی. فراموش نکنید: سرطان پایان نیست، شروعی دوباره برای قوی‌تر شدن است.

تا زمانی که حتی یک ذره امید در دل‌تان زنده است، ما هم در کنارتان خواهیم بود.

با عشق و همراهی،
تیم بای بای سرطان 💚

سوالات متداول در باره سرطان کبد