در مقالات پیشین گفتیم که بیوپسی انواع مختلفی دارد، یکی از انواع بیوپسی از مایعات بدن و به وسیله‌ی سوزنی بلند تهیه میشود که در واقع آن را پونکسیون کمری می‌نامند. متخصصین از این پروسه در تشخیص اختلالات مغزی-نخاعی استفاده می‌کنند. اما هدف و دلیل انجام این پروسیجر تهاجمی چیست و در تشخیص چه سرطان‌هایی کمک کننده است؟ در ادامه‌ی این مقاله بای بای سرطان به دلایل انجام لامبر پانکچر و شایع‌ترین عوارض آن می‌پردازیم.
پونکسیون کمری برای چه کاری انجام میشود؟
لامبر پانکچر یکی از روش‌های بیوپسی، تستی است که برای تشخیص بیماری‌ها و عوامل غیرطبیعی که در ناحیه کمر و ستون فقرات ایجاد میشود، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این پروسه در ناحیه پایینی ستون فقرات یا همان ناحیه کمری انجام میشود. در طول پروسه پونکسیون کمر، سوزنی نازک از طریق فضای بین دو مهره وارد میشود تا با ایجاد سوراخ کمری، نمونه‌ای کوچک از مایع مغزی- نخاعی تهیه کند.
این مایع مغزی _نخاعی، نخاع و مغز را احاطه می‌کند تا از بروز آسیب به این نواحی حساس جلوگیری شود.
این متود تشخیصی کمک می‌کند تا عفونت‌های جدی و خطرناکی مثل مننژیت و یا سایر اختلالات در سیستم عصبی مرکزی مثل اِم اِس، خون‌ریزی‌هایی در ناحیه کمر و سرطان‌هایی که در ناحیه ستون فقرات و مغز رخ می‌دهد را تشخیص دهد.
در بعضی از موارد از لامبر پانکچر برای تزریق داروهای بیهوشی و یا داروهای شیمی درمانی به داخل مایع مغزی-نخاعی استفاده میشود.
شایع‌ترین دلیل لامبر پانکچر چیست؟
این متود تشخیصی به دلایل مختلفی توسط پزشک متخصص انجام میشود که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
- نمونه گرفتن از مایع مغزی-نخاعی برای بررسی وجود عفونت‌ها، التهابات و سایر بیماری‌های مزمن در نخاع و ستون فقرات.
- استفاده از این پونکسیون کمری جهت اندازه گیری میزان فشار مایع مغزی-نخاعی
- جهت تزریق داروهای بیهوشی و یا بی‌حسی، داروهای شیمی درمانی و یا سایر داروها به صورت مستقیم به مایع مغزی-نخاعی
- تزریق مایع رنگی حاجب و عوامل رادیواکتیو به مایع مغزی-نخاعی برای تصویربرداری‌های تشخیصی که به منظور بررسی میزان جریان این مایع در نخاع انجام میشود.
تشخیص بیماری‌ها با پنچری کمر
نتایجی که از طریق پونکسیون کمری بدست می‌آیند، میتوانند اطلاعات مفیدی در اختیار پزشکان بگذارند. این اطلاعات به تشخیص بعضی بیماری‌ها کمک می‌کنند که این بیماری‌ها شامل:
- عفونت‌های مزمن باکتریایی، قارچی و بیماری‌های مسری مثل مننژیت، آنسفالیت و سیفلیس که میتوانند بیمار به به کام مرگ ببرند.
- خون‌ریزی‌های مغزی بخصوص در ناحیه زیر عنکبوتیه یا ساب آراکنوئید که در صورتی که درمان نشود، منجر به مرگ افراد میشود.
- سرطان‌های خاص که مغز و ستون فقرات را تحت تاثیر قرار می‌دهند که با پیشرفت و عدم درمان، باعث فلجی و یا مرگ افراد مبتلا می‌شوند.
- تشخیص التهاباتی که در سیستم عصبی رخ می‌دهد؛ نظیر بیماری اِم اِس که به مرور زمان باعث کاهش توان عملکردی و حرکتی فرد میشود.
- تشخیص بیماری‌های خود ایمنی که به سیستم عصبی آسیب می‌رسانند و آن را تخریب می‌کنند.
- تشخیص زودهنگام بیماری آلزایمر و سایر انواع بیماری‌هایی که باعث زوال عقل می‌شوند.
آمادگی قبل از انجام لامبر پانکچر
قبل از انجام پروسه پونکسیون کمری، تیم مراقبتی پزشکی شرح حالی از وضعیت پزشکی بیمار گرفته و سپس معاینات فیزیکی و آزمایش خون برای بیمار انجام میشود تا پزشکان از مشکلات زمینه‌ای شخص آگاه شوند.
این تیم پزشکی با تجویز سی تی اسکن و انجام ام آر آی، تورم‌های نواحی مغز و نخاع را بررسی می‌کنند.
همچنین متخصصین مربوطه دستورات خاصی پیرامون رژیم غذایی و داروهای مصرفی بیمار خواهند داد، در صورتی که بیمار از داروهای ضد انعقاد خون استفاده می‌کند، باید تا حداقل یک هفته قبل از انجام پروسه یا دوز آن را کاهش دهد و یا به طور کامل و با نظر پزشک قطع کند تا از بروز خون‌ریزی‌های شدید هنگام انجام پنچری کمر جلوگیری شود.
پس از انجام این اقدامات در روزی که پونکسیون کمری انجام میشود، از بیمار خواسته میشود تا گان مخصوص بپوشد؛ اگر چه در بعضی از کیس‌ها بیمار با لباس خود نیز میتواند پروسه را انجام دهد.
پوزیشن‌هایی کمی برای انجام این پروسه وجود دارد اما یکی از مناسب‌ترین پوزیشن‌هایی که وجود دارد خوابیدن بر روی پهلو و جمع کردن زانو به سمت سینه است.
بهتر است یا فرد به صورت نشسته باشد و بر روی سطحی رو به جلو خم شود و تکیه دهد تا پروسه بر روی او انجام شود.
این پوزیشن‌های ذکر شده باعث کشش بیشتر ستون فقرات شده و فضای بین مهره‌های کمری بیشتر از قبل میشود و همین امر باعث تسهیل ورود سوزن به فضای بین مهره‌ای خواهد شد.
نحوه انجام لامبر پانکچر
در طول پروسه از داروهای بی حسی موضعی برای بی‌حس کردن ناحیه کمر استفاده میشود تا فرد هنگام ورود سوزن به فضای بین مهره‌ای کمترین درد و ناراحتی را تجربه کند.
سوزنی نازک و تو خالی به فضای بین دو مهره‌ی سوراخ کمری وارد میشود و از آن طریق وارد کانال نخاعی میشود تا نمونه‌هایی گرفته شود؛ در این بخش از پروسه، بیمار ممکن است احساس ناراحتی و فشار در ناحیه کمر خود حس کند.
هنگامی که سوزن در محل مورد نظر فیکس میشود، از بیمار خواسته میشود تا به آرامی پوزیشن خود را تغییر دهد؛ سپس میزان جریان و فشار مایع مغزی- نخاعی بررسی میشود و بعد از آن نمونه خواسته شده گرفته میشود و در نهایت مجددا جریان و فشار مایع مغزی -نخاعی بررسی میشود.
پس از اتمام پانکچر لامبر، سوزن خارج شده و محل ورود سوزن با بانداژ پوشانده شده و پانسمان میشود.
به طور معمول این پونکسیون کمری ۴۵ دقیقه طول می‌کشد و تیم پزشکی پس از اتمام لامبر پانکچر به بیمار توصیه می‌کنند تا دراز بکشد و کارهای سنگین انجام ندهد.
این تست تشخیصی در نوزادان و کودکان نیز قابل انجام است که برای انجام این پروسه(lumbar puncture) در این افراد از سونوگرافی نیز در کنار پونکسیون استفاده میشود تا سوزن به درستی و در مسیر صحیح وارد شود و از وارد شدن بیش از حد سوزن به داخل بدن نوزاد و کودک جلوگیری شود.
محل سوراخ کمری
در اکثر مواقع پروسیجر پونکسیون کمر میتواند در فضای بین مهره‌ای هر کدام از ۶ مهره کمری انجام شود اما طبق تجربیات بدست آمده و نتایج حاصله از تحقیقات انجام شده پیرامون این متود تشخیصی، بهترین محل برای انجام این پروسه و نمونه برداری فضای بین مهره‌ای ۳ و ۴ کمری و ۴ و ۵ کمری می‌باشد؛ چرا که نمونه گیری از این نواحی راحت‌تر بوده و عوارض جانبی پس از پونکسیون نیز به حداقل خود می‌رسد.
در کسانی که به علت داشتن سابقه‌ی عمل‌های جراحی کمر قبلی، این مهره‌ها برداشته شده‌اند و دیگر امکان نمونه گیری از آنها وجود ندارد، از نواحی بالاتر این مهره‌ها یعنی مهره‌های ۱ تا ۳ ستون فقرات استفاده خواهد شد.
عوارض سوراخ شدن کمر
درست است که به طور کلی پونکسیون کمر پروسه‌ای ایمن و بیخطر است اما حتی ایمن‌ترین متودهای تشخیصی و درمانی نیز عوارض جانبی از خود بروز می‌دهند .عارضه‌هایی که در این متود ایجاد میشود، میتواند به علت داروهای بیهوشی و یا سوراخ کمری جهت انجام نمونه گیری باشد. در ادامه به چند نمونه از عوارض جانبی پونکسیون یا پنچری کمر اشاره می‌کنیم:
۱. در ۲۵ درصد از کسانی که این پروسه را انجام می‌دهند، سردردهایی پس از اتمام آن به وجود می‌آید که آن هم به دلیل نشت مایعات نخاعی به فضای بافت اطراف است.
این سر دردها به صورت کلی بین چند ساعت تا دو روز پس از اتمام پروسه، به وجود آمده و میتوانند همراه با تهوع، استفراغ و گیجی باشند.
این عارضه در زمانی که بیمار نشسته و یا ایستاده باشد، بیشتر میشود و در هنگام دراز کشیدن، درد تسکین می‌یابد. به طور کلی این عارضه ممکن است از چند ساعت تا چند هفته پس از انجام پروسه ادامه داشته باشد.
۲. بسیاری از بیماران پس از انجام پروسه، احساس درد و ورم در ناحیه کمر و ستون فقرات خود می‌کنند که این درد ممکن است به قسمت‌های پایین‌تر یعنی پاها انتشار یابد.
۳. یکی دیگر از عارضه‌های جانبی پونکسیون کمری، خون‌ریزی‌هایی در محل سوراخ ایجاد شده و در موارد نادر خون‌ریزی اپیدورال می‌باشد.
۴. فتق ساقه مغز یکی از عارضه‌های جدی پونکسیون کمر است و در کسانی که دارای تومورهای مغزی و زائده‌هایی که باعث کاهش فضای جمجمه میشود، هستند رخ می‌دهد؛ چرا که با گرفتن نمونه از مایع مغزی- نخاعی فشار در ناحیه جمجمه افزایش پیدا می‌کند که این فشار بر ناحیه ساقه مغز اعمال میشود و در نهایت باعث فتق ساقه مغز میشود .
برای جلوگیری از بروز این عارضه نادر قبل از انجام پنچری کمر، متودهای تشخیصی مثل سی تی اسکن و ام آر آی انجام میشود تا از نبود تومور و زائده‌های کاهنده فضای داخل جمجمه اطمینان حاصل شود.
کلام آخر
با پیشرفت تکنولوژی و افزایش دانش پزشکی، امید به درمان و مدیریت بهتر بیماری‌ها نیز افزایش یافته است. با توجه به اهمیت تشخیص زودهنگام و مراقبت‌های پزشکی دقیق، لامبر پانکچر یکی از ابزارهای حیاتی در تشخیص بیماری‌ها به شمار می‌آید. با پیشرفت‌های پزشکی، امید به درمان و مدیریت بیماری‌ها افزایش یافته است.
با افزایش آگاهی و دسترسی به اطلاعات صحیح، می‌توانیم در مسیر مقابله با سرطان و دیگر بیماری‌ها، گام‌های مؤثری برداریم.
شاید کلیشه‌ای باشد اما بدانید سرطان پایان مسیر نیست، چیزی که در این مسیر مهم است روحیه‌ی جنگندگی و امید شما به بهبودی است، پس امیدوار و قوی بمانید.
هدف ما در سایت بای بای سرطان این است که شما بتوانید امیدتان را تا زمان بهبودی از بیماری زنده نگه دارید.
منابع:
