آمادگی­‌های لازم قبل از عکسبرداری با اشعه ایکس

آیا اشعه ایکس واقعاً می‌تواند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد؟ این پرسشی است که بسیاری از افراد هنگام مواجهه با نیاز به تصویربرداری پزشکی با آن دست به گریبان می‌شوند. در سایت بای بای سرطان، ما می‌دانیم که اطلاعات دقیق و به‌روز، کلید مدیریت اضطراب و تصمیم‌گیری‌های آگاهانه برای شما و خانواده‌تان است. در این مقاله، نه تنها به این سوال پاسخ می‌دهیم بلکه به بررسی دقیق‌ترین و جدیدترین داده‌های مربوط به تکنولوژی‌های تصویربرداری و تاثیرات آن‌ها بر سلامتی شما می‌پردازیم.

اشعه ایکس چیست؟

اشعه X و سایر تست­‌های رادیوگرافیک، به متخصصین کمک می‌­کنند تا در قسمت­‌های مختلف بدن، به دنبال تشخیص انواع سرطان باشند؛ بخش ­هایی مثل استخوان، معده و کلیه از جمله بخش‌­هایی هستند که با پرتو ایکس مورد بررسی قرار می‌گیرند.

تصویربرداری با اشعه ایکس، معمولا سریع، بدون درد و اغلب بدون نیاز به آمادگی قبلی است.

مطالعات نشان داده است که آمادگی­‌هایی قبل از انجام این اسکن در بعضی کیس‌ها صورت می­‌گیرد، حتی در مواقعی عوارض جانبی نیز بعد از انجام این تست برای بیمار ممکن است به وجود آید.

اسکن­‌های اشعه X تصاویری سایه مانند از استخوان­‌ها، بعضی ارگان‌­ها و بافت ایجاد می‌­کند.

اشعه ایکس، برای بررسی استخوان­‌ها و اختلالات مربوط به آن مانند سرطان­‌ها، تومورها و سایر بیماری‌­ها بسیار مفید و کاربردی است.

البته از ایکس ری جهت بررسی سایر قسمت­‌های بدن و ارگان‌­های مختلف نیز استفاده می­‌شود اما CT اسکن و MRI برای بررسی ارگان­‌ها و بافت­­‌های نرم بدن مناسب­تر است.

با این حال، به دلیل هزینه کم و سریع­­تر بودن این اسکن نسبت به سایر تست‌­های عکسبرداری تشخیصی، استفاده از آن در شرایط اورژانسی رایج‌­تر است.

اسکن­‌های اشعه X با استفاده از دستگاه‌­های خاصی انجام می­‌شود و همچنین افراد متخصص باید این تصویر­برداری­‌ها را انجام‌ دهند تا هم بیمار کمتر آسیب ببیند و هم تصاویر واضح و دقیقی از ارگان یا بافت مورد نظر گرفته شود.

نحوه تصویربرداری با اشعه ایکس

دستگاه­‌های اشعه ایکس، لوله­‌هایی خاص حاوی ذرات رادیواکتیو کنترل شده‌­ای را به سمت بدن بیمار پرتاب می­‌کنند. بافت بدن، ذرات رادیواکتیو را یا جذب می­‌کند و یا با مقادیر متفاوتی دفع می­‌کند.

بافت­‌های متراکم مثل استخوان ذرات را دفع می‌­کنند اما بافت­‌های نرم مانند چربی و عضلات، از قدرت کمتری برای دفع ذرات برخوردارند.

بعد از عبور این ذرات از بدن، ذرات به فیلم یا گیرنده­ای برخورد می­‌کنند. بافت­‌هایی مثل استخوان، که مقدار زیادی از ذرات را دفع می‌کنند به صورت مناطق سفید در پس زمینه­‌ای سیاه دیده شکل می‌گیرد.

بافت­‌های نرم بدن که تعداد ذرات کمتری را دفع می­‌کنند، به صورت طوسی در تصاویر نمایان می‌گردد و ارگان­‌هایی که بیشتر بخش آن از هوا پر است، مثل ریه­‌ها، در تصاویر سفید رنگ نشان داده می­‌شوند.

اما تومورها و غدد سرطانی که در هرکجای بدن می­‌توانند ایجاد شوند، به دلیل تراکم خاصی که دارند به رنگ طوسی روشن مشاهده می­‌شوند به همین علت تشخیص آن­ها به خصوص در نواحی ریه بسیار آسان خواهد بود.

آمادگی­‌های لازم قبل از عکسبرداری با ایکس ری

ممکن است این سوال برای هر شخص پیش بیاید که آیا انجام این اسکن نیاز به انجام اقدامات و آماده‌­سازی خاصی دارد؟

در ادامه چگونگی آمادگی قبل از انجام اسکن اشعه ایکس را بررسی می کنیم.

• درآوردن وسایل فلزی تنها نکته‌­ای است که باید قبل از انجام تصویربرداری به آن توجه شود، چرا که موجب اختلال در تشکیل تصاویر می­‌شود.
• در نوع خاصی از اسکن اشعه X از مایعات و مواد حاجب استفاده می‌­شود که تصاویر واضح‌­تر و با جزئیات بیشتری از ارگان­‌ها تشکیل شود.
• برای آماده­‌سازی بیمار قبل از انجام این نوع از اسکن (با ماده حاجب)، بیمار نباید قبل از این تست چیزی بخورد یا بنوشد.
• همچنین اگر بیمار به ید و مواد حاجب مورد استفاده در اسکن حساسیت دارد، حتما‌ باید قبل از انجام اسکن ایکس ری با پزشک مشاور خود در میان بگذارد تا از روش‌­ها و مواد جایگزین برای عکس‌برداری استفاده شود (غالبا در این موارد حساسیت به ماهی و سایر غذاهای دریایی مطرح است).

انواع اشعه ایکس

اسکن پرتو ایکس انواع مختلفی دارد که هرکدام را به صورت مختصر توضیح می­‌دهیم:

۱- سی تی اسکن (CT Scan)

سی تی اسکن، نوعی اسکن اشعه X است که تصاویر سه بعدی از بخش­ های مختلف بدن همچون استخوان­‌ها، ارگان‌­ها، بافت‌­ها و تومورهای سرطانی و غیرسرطانی تشکیل می­‌دهد.

با حرکت دایره­‌ای به دور بیمار و گرفتن عکس‌­های لایه لایه، دستگاه CT تصاویر سه بعدی ایجاد‌ می­ کند.

سی تی اسکن، تصاویر بسیار بهتری از اسکن­‌های اشعه X دو بعدی ایجاد ‌می­‌کند که برای بررسی بافت‌های نرمی که در اسکن­‌های اشعه ایکس با جزئیات مشخص نمی­‌شوند، بسیار مناسب­‌تر است.
این اسکن­ ها در تشخیص سرطان­ ها، آسیب­ های داخلی بعد از تصادفات و انواع تروماهای غیرنافذ کابرد دارند.

۲- فلوروسکوپی (fluoroscopy)

پروسه تشخیصی است که در آن از نحوه عملکرد و تحرکات ارگان­‌های داخلی بدن با عبور اشعه X یونیزه از بدن برای مدت کوتاه فیلمی تهیه می­‌شود.

از این نوع اسکن ایکس ری، در تشخیص مشکلات قلبی و اختلالات روده استفاده می­ شود. همچنین می­ تواند در انجام فرآیند­های پیوند عضو و جراحی­ های ارتوپدی بسیار مناسب باشد.

این نوع اسکن اشعه ایکس، تصاویر بسیار خوبی از مفاصل، ارگان­ ها و نحوه عملکردشان به متخصصین ارائه می‌دهد.

با قرارگیری بیش از حد در معرض پرتوهای یونیزه، ریسک ابتلا به سرطان در افراد بیش از پیش خواهد شد.

۳- ماموگرافی (Mammography)

ماموگرافی نیز نوعی دیگر از عکسبرداری است که در آن اشعه X نقش پررنگی دارد. در ماموگرافی، از اشعه ایکس با دوز پایین استفاده می­ شود تا بافت سینه مورد بررسی قرار گیرد.

تغییرات بسیار کوچک بافت سینه که در معاینات فیزیکی قابل لمس و تشخیص نیستند در ماموگرافی، مورد بررسی قرار می­‌گیرد.

انجام ماموگرافی، برای غربالگری سرطان سینه و تشخیص آن در مراحل اولیه، بسیار کاربردی و مفید خواهد بود.

۴- آنژیوگرافی (Angiography)

نوعی دیگر از اسکن ایکس ری، آنژیوگرافی است. به تصاویری که از عروق می‌گیرند، آنژیوگرام ‌می‌گویند.

پروسه­‌ای است که در آن مایعی حاجب وارد سیستم عروقی بدن می­‌شود تا این سیستم و عروق در تصویربرداری واضح و قابل تشخیص باشند.

آنژیوگرافی معمولا در بیمارستان انجام‌ می­‌شود و عروق ارگان‌های مختلف مثل قلب، ریه،کلیه، مغز و سایر بخش­‌های بدن را مورد بررسی قرار می‌دهد.
آنژیوگرافی، همانطور که کاربردهای تشخیصی خوبی دارد، می­‌تواند نقش هدایت کننده‌ای نیز در انجام ‌پروسه­‌های درمانی مثل باریک شدن و انسداد عروق نیز داشته باشد.

آمادگی قبل از انجام آنژیوگرافی

با توجه به ‌نوع آنژیوگرافی، انجام ‌یکسری اقدامات مثل نوار قلب، آزمایش خون، اسکن قفسه سینه از اقدامات پیش نیاز آنژیوگرافی هستند.
در بعضی از آنژیوگرافی‌­ها لازم است که بیمار ۴ تا ۶ ساعت قبل ناشتا باشد و آب و غذا نخورد.

همچنین لازم است که قبل از انجام ‌این پروسه، بیمار داروهایی که استفاده می‌­کند، حساسیت­‌هایی که نسبت به مواد مختلف و یا داروها دارد، وجود بیماری­‌های کلیوی و دیابت را با پزشک مشاور در میان بگذارد تا از بروز هرگونه مشکل در انجام‌ آنژیوگرافی جلوگیری شود.

اشعه ایکس در تشخیص سرطان

اشعه ایکس در تشخیص سرطان نقش مهمی دارد، اگرچه معمولاً به عنوان اولین ابزار تشخیصی استفاده نمی‌شود، مگر در موارد خاص مانند تشخیص سرطان ریه. این تکنولوژی به دلیل سرعت و دسترسی آسان، می‌تواند به سرعت بینش‌هایی را در مورد وضعیت بیمار ارائه دهد. در ادامه، به بررسی نحوه کارکرد و کاربردهای اشعه ایکس در تشخیص سرطان می‌پردازیم.

نحوه کارکرد اشعه ایکس در تشخیص سرطان

اشعه ایکس تصاویری از داخل بدن تهیه می‌کند که می‌تواند نشان‌دهنده وجود تومورها یا سایر تغییرات غیرطبیعی در بافت‌ها باشد. این تصاویر با عبور دادن پرتوهای اشعه ایکس از بدن بیمار و ثبت تفاوت‌های جذب پرتو در بافت‌های مختلف ایجاد می‌شوند. استخوان‌ها پرتوها را بیشتر جذب می‌کنند و در تصاویر روشن‌تر نشان داده می‌شوند، در حالی که بافت‌های نرم کمتر جذب می‌کنند و تیره‌تر دیده می‌شوند. تومورها به دلیل تراکم و ترکیب خاص خود، ممکن است به شکل لکه‌هایی در تصاویر نمایان شوند.

کاربردهای اشعه ایکس در تشخیص سرطان

1. سرطان ریه: اشعه ایکس قفسه سینه یکی از معمول‌ترین روش‌های تشخیص سرطان ریه است. این روش می‌تواند تومورها یا توده‌های غیرطبیعی را در ریه‌ها نشان دهد.
2. سرطان استخوان: اشعه ایکس می‌تواند برای شناسایی تغییرات غیرطبیعی در استخوان‌ها که ممکن است ناشی از تومورهای سرطانی یا متاستاتیک باشد، استفاده شود.
3. سرطان پستان: ماموگرافی، که یک نوع خاص از اشعه ایکس است، به طور گسترده‌ای برای غربالگری و تشخیص زودهنگام سرطان پستان استفاده می‌شود.

محدودیت‌ها

اگرچه اشعه ایکس در تشخیص برخی انواع سرطان مفید است، اما دارای محدودیت‌هایی است. برای مثال، این روش نمی‌تواند تمام انواع سرطان‌ها را تشخیص دهد و ممکن است برای تشخیص دقیق‌تر نیاز به تکنیک‌های پیشرفته‌تری مانند سی‌تی اسکن یا MRI باشد. همچنین، تشخیص دقیق تومورهای کوچک یا تومورهایی که در بافت‌های نرم قرار دارند، ممکن است دشوار باشد.

به نقل از سایت Cancer.org: تصویربرداری با اشعه ایکس و سایر آزمایش‌های رادیولوژیکی ابزارهای مهمی در تشخیص و مرحله‌بندی سرطان هستند. این روش‌ها به پزشکان کمک می‌کنند تا توده‌های غیرطبیعی، تغییرات در ساختار اندام‌ها و میزان گسترش سرطان را شناسایی کنند. برخی از رایج‌ترین انواع تصویربرداری شامل اشعه ایکس ساده، سی‌تی اسکن، ام‌آر‌آی و پت اسکن هستند. هر یک از این روش‌ها مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند و بسته به نوع سرطان و محل آن، ممکن است ترکیبی از این آزمایش‌ها انجام شود.

اشعه ایکس چه ضرری دارد؟

به دلیل استفاده از ذرات یونیزه با دوز کم، عوارض جانبی دارد اما سایر انواع اسکن اشعه ایکس مثل CT Scan و آنژیوگرافی، به دلیل استفاده از ذرات یونیزه با دوز بالاتر عوارض جانبی شدید تر و بیشتری خواهند داشت.

مزایای استفاده از این اسکن بیشتر از معایب آن است؛ به همین دلیل در صورت لزوم استفاده از آن توصیه می‌­شود.

در زنان باردار، رحم‌ در معرض ذراتی با طول موج کم قرار می­‌گیرد که نه برای مادر و نه برای جنین خطرساز نخواهد بود. اما بهتر است مادران باردار تا جایی که امکان دارد از قرارگیری در معرض پرتوهای ‌رادیو اکتیو، خودداری کند.

نوع دیگر اسکن پرتو ایکس یا آنژیوگرافی نیز عوارض جانبی مختص به خود را دارد. هنگام تزریق ماده حاجب، احساس گرمی و سوزش در محل تزریق این مایع حس خواهد شد.

این مایع، می‌تواند منجر به بروز تهوع، استفراغ، خارش، گر گرفتگی و ایجاد طعم شور و تلخ در دهان شود.

در موارد خاص، بیمار نسبت به ماده حاجب واکنش آلرژیک نشان می‌دهد که تاثیرات خطرناکی بر تنفس و فشار خون بیمار خواهد گذاشت.

این مایع همچنین باعث بروز مشکلات کلیوی نیز می‌شود که البته در اشخاصی که سابقه بیماری‌های کلیوی دارند، امکان بروز این عارضه بیشتر است.

ریسک خیلی پایینی از لخته شدن خون و انسداد عروق خونی در آنژیوگرافی وجود دارد. علاوه بر این، احتمال بروز هماتوم و کبودی شدید و بروز عفونت‌های مختلف در بیمار‌ وجود خواهد داشت.

اشعه ایکس و خطر ابتلا به سرطان

اشعه ایکس یکی از ابزارهای تشخیصی است که با استفاده از تابش الکترومغناطیسی، تصاویری از داخل بدن ایجاد می‌کند. این تکنیک قادر است ساختارهای داخلی بدن مانند استخوان‌ها و بافت‌های نرم را با جزئیات نمایش دهد. با این حال، استفاده از اشعه ایکس می‌تواند خطراتی نیز به همراه داشته باشد، به ویژه افزایش احتمال ابتلا به انواع مختلف سرطان.

خطرات اشعه ایکس

در حالی که دوزهای کم تابش اشعه ایکس، مانند آن‌هایی که در تصویربرداری‌های استاندارد مورد استفاده قرار می‌گیرند، به طور کلی ایمن هستند، تکرار زیاد و قرار گرفتن در معرض دوزهای بالا می‌تواند ریسک ابتلا به سرطان را افزایش دهد. مطالعات نشان داده‌اند که تابش یونیزه‌کننده، مانند اشعه X، می‌تواند باعث تغییراتی در DNA سلول‌ها شود که ممکن است به تکثیر سلول‌های غیرطبیعی و در نهایت به توسعه سرطان منجر شود.

اقدامات احتیاطی

برای کاهش خطرات ناشی از تابش اشعه ایکس، رویه‌های متعددی وجود دارد که می‌توان از آن‌ها بهره گرفت:

• استفاده از حفاظت‌های سربی: پوشیدن پیش‌بند‌های حفاظتی سربی در حین انجام تصویربرداری می‌تواند از قرار گرفتن بخش‌های حساس بدن در معرض اشعه مستقیم جلوگیری کند.
• کنترل دوز تابش: استفاده از تکنولوژی‌هایی که دوز تابشی را به حداقل رسانده و تنها به اندازه نیاز تابش ارسال می‌کنند، برای کاهش خطرات مفید است.
• بررسی‌های دوره‌ای: انجام بررسی‌های دوره‌ای برای ارزیابی نیاز واقعی به تصویربرداری با اشعه ایکس و اجتناب از استفاده بی‌رویه از این تکنیک.

توصیه‌های کلی

هنگامی که استفاده از اشعه ایکس ضروری است، باید مطمئن شد که فواید تشخیصی آن بیشتر از خطرات احتمالی است. همچنین، استفاده از جایگزین‌های کم خطرتر، مانند تصویربرداری با امواج صوتی (اولتراسوند) یا تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) که تابش یونیزه‌کننده ندارند، می‌تواند در موارد مناسب جایگزین مناسبی باشد.

با توجه به پیشرفت‌های اخیر در تکنولوژی تصویربرداری و افزایش آگاهی نسبت به خطرات اشعه ایکس، انتظار می‌رود که استراتژی‌های بهینه‌سازی دوز و کاربرد اقدامات احتیاطی به طور گسترده‌تری پذیرفته شوند، و در نتیجه سلامت بیماران بهتر حفظ شود.

تفاوت‌های کلیدی بین سه تکنولوژی تصویربرداری پزشکی

در جدول زیر، تفاوت‌های کلیدی بین سه تکنولوژی تصویربرداری پزشکی رایج، یعنی اشعه ایکس، MRI، و CT اسکن، نمایش داده شده است:

این جدول به شما کمک می‌کند تا تفاوت‌های اساسی بین این روش‌های تصویربرداری را درک کنید و بر اساس نیازهای تشخیصی خود بهترین گزینه را انتخاب نمایید.

آینده‌ای روشن با تکنولوژی‌های پیشرفته اشعه X

در عصر حاضر، فناوری تصویربرداری با اشعه X به سرعت در حال تکامل است و با استفاده از تکنیک‌های پیشرفته، توانایی پزشکان در تشخیص و درمان بیماری‌ها را افزایش داده است. یکی از نوآوری‌های برجسته در این زمینه، استفاده از توموگرافی با کنتراست فازی (HiP-CT) است که امکان تصویربرداری سه‌بعدی از اندام‌ها با دقت میکروسکوپی را فراهم می‌کند. این تکنولوژی، که از منبع نور بسیار پرنور استفاده می‌کند، به پزشکان اجازه می‌دهد تا ساختارهای ریز درون اندام‌ها را با جزئیات شگفت‌انگیزی مشاهده کنند.

علاوه بر HiP-CT، فناوری‌های پرتو ایکس قابل حمل نیز تحولات قابل توجهی را تجربه کرده‌اند. این دستگاه‌های سبک و کم‌حجم امکان دسترسی به خدمات تصویربرداری را در مناطق دورافتاده و کمتر توسعه‌یافته ممکن می‌سازند، که این خود پیشرفتی بزرگ در جهت کاهش شکاف‌های بهداشتی محسوب می‌شود.

همچنین، استفاده از هوش مصنوعی در تصویربرداری با اشعه X به طور فزاینده‌ای مورد توجه قرار گرفته است. سیستم‌های هوش مصنوعی که در تجزیه و تحلیل تصاویر تصویربرداری کاربرد دارند، می‌توانند به سرعت تغییرات غیرطبیعی را شناسایی کنند و پزشکان را در اتخاذ تصمیمات سریع‌تر و دقیق‌تر یاری رسانند.

در نهایت، کاهش دوز تابشی یکی دیگر از دستاوردهای مهم در این زمینه است. با استفاده از تکنولوژی‌های جدید مانند پرتوشماری فوتون، امکان کاهش میزان تابش دریافتی توسط بیماران هنگام انجام تصویربرداری فراهم آمده، که این امر به حفظ سلامت بیماران کمک شایانی می‌کند.

این پیشرفت‌ها نه تنها کیفیت تصویربرداری را بهبود بخشیده‌اند بلکه اطمینان از ایمنی و کارایی بیشتر در تشخیص‌های پزشکی را نیز افزایش داده‌اند. با توجه به تحولات مستمر در این حوزه، آینده تصویربرداری پزشکی وعده‌دهنده به نظر می‌رسد و انتظار می‌رود که این تکنولوژی‌ها به طور گسترده‌تری در سراسر جهان به کار گرفته شوند.

تکنولوژی توموگرافی با کنتراست فازی (HiP-CT): این تکنولوژی امکان تصویربرداری از اندام‌ها با وضوحی معادل یک میکرون را فراهم می‌کند. این روش تصویربرداری به شناسایی و مشاهده ساختارهای ریز درون اندام‌ها و حتی تشخیص سلول‌های خاص را ممکن ساخته و می‌تواند درک ما از تغییرات بیولوژیکی ناشی از بیماری‌ها را بهبود بخشد.

فناوری‌های پرتو ایکس قابل حمل: با پیشرفت‌هایی در فناوری‌های پرتو ایکس قابل حمل، تصویربرداری در مناطق دورافتاده و تسهیلات پزشکی در حال توسعه امکان‌پذیر شده، که این امر دسترسی به خدمات تشخیصی را برای جمعیت‌های کمتر برخوردار افزایش می‌دهد.

استفاده از هوش مصنوعی: دستگاه‌های هوش مصنوعی تجهیز شده به اشعه X و دیگر فناوری‌های تصویربرداری قادر به ارائه تجزیه و تحلیل‌های سریع‌تر و دقیق‌تری هستند، که این امر به پزشکان کمک می‌کند تا تصمیم‌های درمانی بهتری اتخاذ کنند.

کاهش دوز پرتوی اشعه X: با استفاده از تکنولوژی‌های جدید مانند پرتوشماری فوتون، کاهش دوز تابشی در حین حفظ کیفیت تصویر بالا ممکن شده است. این تکنولوژی‌ها می‌توانند کمک کنند تا خطرات مرتبط با تابش در بلندمدت کاهش یابد.

پرسش‌های متداول در مورد اشعه ایکس

کلام آخر

در نهایت، ضروری است که ما به عنوان اعضای جامعه پزشکی و بیماران، به فناوری‌های جدید و پیشرفت‌هایی که هر روزه در حوزه پزشکی رخ می‌دهد، اطمینان داشته باشیم. با این حال، همیشه مهم است که نسبت به انتخاب‌های درمانی خود آگاه باشیم و تمام جنبه‌ها را در نظر بگیریم. سایت بای بای سرطان همواره در کنار شما است تا با ارائه اطلاعات صحیح و علمی، راهنمای شما در این مسیر چالش‌برانگیز باشد. به یاد داشته باشید که هر پرتو امیدی می‌تواند فرداها را روشن‌تر سازد و ما همراه شما هستیم تا بهترین تصمیم‌ها را برای سلامتی‌تان بگیرید.

شاید کلیشه‌ای باشد اما بدانید سرطان پایان مسیر نیست، چیزی که در این مسیر مهم است روحیه‌ی جنگندگی و امید شما به بهبودی است، پس امیدوار و قوی بمانید.

هدف ما در سایت بای بای سرطان این است که شما بتوانید امیدتان را تا زمان بهبودی از بیماری زنده نگه دارید.