در اکثر مواقع برای تشخیص سرطان‌ها و مشکلات کلیوی و مجاری ادراری، از تست‌های سریع و در دسترسی همچون سونوگرافی یا سی تی اسکن استفاده می‌شود. اما زمانی که تشخیص اختلال به وسیله‌ی این تست‌ها مقدور نباشد و یا نیاز به انجام اقدامات درمانی در حین انجام فرآیند تشخیصی باشد، از یورتروسکوپی که یک روش تشخیصی – درمانی با دقت زیاد است، کمک گرفته می‌شود. در این مقاله بای بای سرطان هدف ما بررسی فرآیند جراحی یورتروسکوپی و تمامی نکات عمل یورتروسکوپی است که دانستن آنها باعث کاهش نگرانی شما در خصوص انجام این پروسه خواهد شد.
یورتروسکوپی چیست؟
جراحی یورتروسکوپی پروسه‌ای است که در آن مجاری ادراری مورد بررسی و درمان قرار می‌گیرد. دو نوع یورتروسکوپی در درمان سنگهای مجاری ادراری استفاده می‌شود اما نوع درمان انتخابی به اندازه و محل سنگ در مجرای ادراری بستگی خواهد داشت.
این پروسه در اتاق عمل و تحت بیهوشی کامل انجام خواهد شد و در طول عمل یورتروسکوپی، پزشک متخصص استنتی در مجرای ادراری کار می‌گذارد تا مجرا باز بماند.
سپس پزشک با وارد کردن یورتروسکوپ که لوله‌ای نازک و منعطف است، به درون مجرای ادراری، پروسه را آغاز می‌کند. این فرآیند با استفاده از ابزاری سبد مانند برای خارج کردن سنگ از مجرای ادراری، ادامه می‌یابد.
مزایای استفاده از جراحی یورتروسکوپی
مزایایی دارد که باعث افزایش استفاده از این متود در درمان سنگهای کلیه و مجاری ادراری می‌شود. این مزایا شامل:
- جراحی یورتروسکوپی میتواند سنگ‌هایی که در تست‌های تصویربرداری تشخیصی قابل رویت نیستند را شناسایی و درمان کند.
- میتواند سنگهای موجود در هر قسمت سیستم ادراری از جمله کلیه و مثانه را درمان کند و از بین ببرد.
- عمل یورتروسکوپی در درمان بیماران باردار، اشخاصی که روش‌های درمانی دیگر برایشان موثر نبوده است و کسانی که نمی‌توانند استفاده از داروهای رقیق کننده خون را متوقف کنند نیز، کاربرد دارد.
عمل یورتروسکوپی برای چه کسانی مناسب است؟
پزشک متخصص ممکن است با توجه به وضعیت سلامت عمومی بیمار و بعضی عوامل دیگر، انجام جراحی یورتروسکوپی را برای بیمار مناسب بداند و یا به عبارت دیگر بیمار کاندید مناسبی برای انجام این پروسه درمانی تلقی شود.
ویژگی‌هایی که موجب می‌شود بیمار کاندید مناسبی برای این پروسه باشد:
- سنگهای کلیوی
- تومورهای کلیه
- تومورهای مجاری ادراری
- سنگهای مجاری ادراری
- خون در ادرار
- حاملگی
- چاقی
- مشکلات انعقادی خون
چه زمانی نباید از یورتروسکوپی استفاده شود؟
در بعضی شرایط پزشک ممکن است روش درمانی متفاوتی را به جای عمل یورتروسکوپی برای بیمار تجویز کند که ممکن است به دلایل زیر باشد:
- انجام جراحی‌های مجرای ادراری در گذشته که باعث تغییر شکل آناتومیک مجرای ادراری شده و همین امر باعث می‌شود تا یورتروسکوپ نتواند از این مجاری عبور کند.
- اگر بیمار دچار سنگهای کلیوی و مجاری ادراری بزرگ، غیرطبیعی و به شدت سفت باشد، پزشک متخصص روش‌های درمانی دیگری را برای بیمار در نظر می‌گیرد.
به نقل از سایت clevelandclinic یورتروسکوپی یک روش کم‌تهاجمی برای تشخیص و درمان مشکلات مجاری ادراری، به‌ویژه سنگهای حالب و کلیه، است. در این روش، پزشک از طریق مجرای ادرار و مثانه، یک لوله باریک و انعطاف‌پذیر به نام اورتروسکوپ را وارد حالب می‌کند تا سنگ‌ها را مشاهده و درمان کند. اگر سنگ کوچک باشد، ممکن است با استفاده از یک سبد کوچک از طریق اورتروسکوپ برداشته شود؛ اما اگر سنگ بزرگ‌تر باشد، پزشک از لیزر برای شکستن آن به قطعات کوچکتر استفاده می‌کند تا به‌طور طبیعی از بدن دفع شوند.
یورتروسکوپی سنگ کلیه و حالب
علاوه بر تشخیص و درمان سنگهای کلیوی و مجاری ادراری، یکی از روش‌های قابل اطمینان در تشخیص سرطان حالب نیز می‌باشد.
در طول این پروسه، پزشک متخصص با وارد کردن یورتروسکوپ از طریق مجرای ادراری پروسه را آغاز می‌کند، سپس یورتروسکوپ وارد مثانه شده و با عبور از آن ناحیه وارد حالب می‌شود تا با دوربینی که در بالای یورتروسکوپ تعبیه شده است، تصاویری از محیط داخلی آن تهیه شود.
این متود علاوه بر بررسی بافت داخلی حالب، این امکان را به پزشک متخصص می‌دهد تا نمونه‌هایی از بافت غیرطبیعی آن ناحیه تهیه کند تا در آزمایشگاه مورد بررسی قرار گیرد.
در آزمایشگاه، پاتولوژیست که متخصص بررسی و آنالیز بافت و خون می‌باشد، نمونه گرفته شده را بررسی می‌کند تا از وجود و یا عدم وجود سرطان در بافت موردنظر مطمئن شود.
توصیه‌های لازم قبل از انجام یورتروسکوپی
پزشک متخصص برای آمادگی قبل از انجام پروسه یورتروسکوپی نکاتی را به بیمار گوشزد می‌کند که رعایت این نکات به بهتر انجام شدن این فرآیند کمک زیادی می‌کند.
توصیه‌های معمول به شرح زیر است:
- پزشک متخصص توصیه می‌کند که بیمار ۲۴ ساعت قبل از انجام پروسه، هیچ غذایی و نوشیدنی را مصرف نکند تا اختلالی در جراحی یورتروسکوپی پیش رو ایجاد نشود.
- شخصی که قرار است پروسه یورتروسکوپی را انجام دهد، باید لیستی از تمامی داروها و مکمل‌های غذایی که مصرف می‌کند به پزشک ارائه دهد.
همچنین اشخاصی که قرار است تحت عمل جراحی قرار گیرند و یا این پروسه رو با هدف درمانی انجام دهند، بهتر است تا چند روز قبل از عمل یورتروسکوپی مصرف رقیق کننده‌های خون مانند آسپیرین را با نظر پزشک قطع کنند.
- پزشک متخصص قبل از انجام یورتروسکوپی، آزمایش ادراری از بیمار می‌گیرد تا فرد از لحاظ وجود عفونت و سایر مشکلات ادراری بررسی شود.
یورتروسکوپی چگونه انجام می‌شود؟
پروسه جراحی یورتروسکوپی معمولا در بیمارستان و تحت بیهوشی کامل انجام خواهد شد. غالبا این جراحی بین ۱ الی ۲ ساعت طول خواهد کشید و بیمار پس از عمل، بین ۲۴ الی ۴۸ ساعت در بیمارستان بستری خواهد بود.
زمانی که بیمار بیهوش می‌شود، پزشک متخصص با وارد کرد یورتروسکوپ به مجاری ادراری پروسه را آغاز می‌کند تا مجاری ادراری و همچنین کلیه را از لحاظ وجود هرگونه سنگ و انسداد مورد بررسی و ارزیابی قرار دهد.
در صورتی که در طول پروسه پزشک متخصص متوجه سنگی کوچک در نواحی ذکر شده شود، اسکوپی خاص را وارد مجرای بیمار می‌کند تا سنگ را خارج کند.
این نوع از اسکوپ در بخش انتهایی خود بخشی سبد مانند دارد که به وسیله میتواند سنگهای کوچک ذکر شده را خارج کند.
در کیسه‌ایی که سنگ کلیه و مجاری ادراری بیمار بزرگ باشد، پزشک فیبری منعطف را از طریق یورتروسکوپ به سنگ می‌رساند.
این فیبرها با تاباندن لیزر به سنگ‌ها باعث شکسته شدن آنها و دفع قطعات سنگ از طریق ادرار فرد می‌شوند.
در صورتی که در طول پروسه عمل یورتروسکوپی، پزشک نمونه‌گیری و بیوپسی را نیز تجویز کند، نتیجه آن ممکن است بین چند روز الی چند هفته بعد از پروسه، به بیمار ابلاغ شود.
ریکاوری بعد از یورتروسکوپی
بعد از جراحی یورتروسکوپی، بیمار به اتاق ریکاوری انتقال داده می‌شود. سپس با توجه به پروسه‌ای که بیمار پشت سر گذاشته است، با تشخیص پزشک یا باید در بیمارستان بستری شود و یا همان روز ترخیص می‌شود.
از آن جایی که بیمار تحت بیهوشی کامل بوده است، در صورت ترخیص در همان روز بهتر است که یکی از نزدیکان و یا افراد خانواده برای انجام اقدامات لازم همراه بیمار حضور داشته باشد.
پزشک متخصص برای ۲ روز اول بعد از انجام پروسه، داروهای آنتی بیوتیک برای بیمار تجویز می‌کند تا از بروز عفونت جلوگیری شود.
در صورت بروز عفونت بیمار علائمی همچون تب، لرز و دردهایی که در طول زمان بدتر خواهد شد را تجربه خواهد کرد که بهتر است بعد از بروز هرکدام از علائم ذکر شده، به پزشک مراجعه شود.
روش‌های کاهش درد پس از یورتروسکوپی
بیشتر بیمارانی که عمل یورتروسکوپی انجام می‌دهند، بسته به نوع عمل انجام شده، دردهای ملایم تا شدیدی را تجربه خواهند کرد.
برای کاهش درد می‌توان از روش‌های زیر کمک گرفت:
- بیمار بهتر است بین ۲ الی ۴ لیوان در ساعت اول پس از جراحی آب بنوشد و این روال تا حداکثر ۳ ساعت پس از پروسه ادامه دهد.
- با مشورت پزشک و رعایت نکات ذکر شده توسط او، می‌توان با حمام دوش آب گرم درد را تا مقدار قابل توجهی کاهش داد.
- شخصی که جراحی یورتروسکوپی انجام داده است، میتواند با گذاشتن دستمال مرطوب گرم بر روی محل انجام پروسه مقدار قابل توجهی از درد خود را کاهش دهد.
- پک‌های یخ و پدهای نرم کننده برای دردهای ناحیه کلیه میتواند مفید باشد.
علائم هشدار پس از یورتروسکوپی
بیمار همچنین ممکن است پس از گذشت چند روز از عمل یورتروسکوپی، عوارض جانبی دیگری را نیز تجربه کند که در صورت برطرف نشدن هرکدام از علائم زیر پس از چند روز، مراجعه به پزشک ضروری می‌باشد.
این علائم شامل:
- ادرار صورتی و یا قرمز رنگ
- دفع ادرار دردناک
- گرفتگی‌های کلیه
- گرفتگی‌های مثانه
- آسیب رسیدن به مجاری ادراری در طول پروسه یورتروسکوپی
- باریک شدن مجاری ادراری
که به دلیل آسیب‌های دیواره مجرای ادراری رخ می‌دهد. این آسیب‌ها میتواند به دلیل عبور سنگهای کلیه و مجاری ادراری باشد و یا یورتروسکوپ با عبور از مجاری ادراری، موجب آسیب رسانی به دیواره آن می‌شود.
- انسداد مجاری ادراری توسط قطعه سنگهای شکسته شده توسط لیزهای یورتروسکوپ
نکات تکمیلی
در مواقعی ممکن است به دلیل مشکلات آناتومیک و یا ابتلا به بیماری‌های خاص، مجاری ادراری شکلی غیرطبیعی داشته باشند و پزشک متخصص نتواند یورتروسکوپ را وارد مجرای ادراری فرد کند. در این شرایط، روش تشخیصی درمانی دیگری برای فرد انتخاب می‌شود.
همچنین این امکان وجود دارد که پزشک پس از بررسی‌های متعدد نیز نتواند انسداد و سنگهای موجود در کلیه و مجاری ادراری را مشاهده و موقعیت‌یابی کند.
مقایسه یورتروسکوپی با ESWL و PCNL: کدام روش درمانی برای سنگ کلیه مناسب‌تر است؟
درمان سنگهای کلیه و مجاری ادراری تنها یک راه ندارد. بسته به اندازه، محل قرارگیری، نوع سنگ و شرایط جسمی بیمار، پزشکان از روش‌های مختلفی مانند یورتروسکوپی، سنگ‌شکنی برون‌اندامی (ESWL) و نفرولیتوتومی از راه پوست (PCNL) استفاده می‌کنند. اما انتخاب بین این روش‌ها میتواند برای بسیاری از بیماران چالش‌برانگیز باشد.
در جدول زیر به مقایسه جامع این سه روش درمانی پرداخته‌ایم تا درک بهتری از تفاوت‌ها، مزایا و معایب هرکدام داشته باشید. این مقایسه به شما کمک می‌کند با آمادگی ذهنی بیشتری به مشورت با پزشک خود بپردازید و با اطمینان مسیر درمانی مناسب‌تان را انتخاب کنید.
| ویژگی‌ها | یورتروسکوپی (URS) | سنگ‌شکنی برون‌اندامی (ESWL) | نفرولیتوتومی از راه پوست (PCNL) |
|---|---|---|---|
| نوع روش | تهاجمی حداقلی با ورود ابزار به داخل مجرای ادراری | غیر تهاجمی (بدون نیاز به برش یا ورود ابزار به بدن) | نیمه‌تهاجمی (با ایجاد سوراخ کوچک در پوست) |
| نوع بیهوشی | بیهوشی عمومی یا نخاعی | بی‌حسی موضعی یا بیهوشی سبک | بیهوشی عمومی |
| محل هدف اصلی | حالب، مثانه، گاهی کلیه | کلیه، حالب | سنگهای بزرگ در کلیه یا لگنچه کلیه |
| اندازه مناسب سنگ | کمتر از ۲ سانتی‌متر | کمتر از ۲ سانتی‌متر | بیشتر از ۲ سانتی‌متر یا سنگهای متعدد |
| درمان سنگهای سخت و متراکم | بله، با لیزر | معمولاً مؤثر نیست | بله، بسیار مؤثر |
| نیاز به ابزار اضافی (استنت) | اغلب نیاز دارد | خیر | گاهی نیاز دارد |
| دوره بستری | معمولاً ۱ تا ۲ روز | بدون نیاز به بستری یا فقط چند ساعت | ۲ تا ۳ روز |
| مدت زمان ریکاوری | ۳ تا ۷ روز | ۱ تا ۳ روز | ۷ تا ۱۰ روز |
| احتمال نیاز به تکرار درمان | متوسط (در صورت سنگهای متعدد) | زیاد (گاهی چند جلسه لازم است) | کم |
| ریسک خونریزی و عفونت | کم تا متوسط | بسیار کم | متوسط تا بالا |
| تشخیص همزمان با درمان | بله – مناسب برای نمونه‌برداری و تشخیص سرطان‌ها | خیر | خیر |
| مناسب برای بارداری | بله | گاهی بسته به شرایط | خیر |
یورتروسکوپی و سرطان: تشخیص دقیق در لحظه
یورتروسکوپی فقط برای خارج کردن سنگهای کلیه یا بررسی انسداد مجاری ادراری استفاده نمی‌شود؛ بلکه یکی از دقیق‌ترین روش‌ها برای بررسی بافت‌های مشکوک به سرطان در دستگاه ادراری فوقانی (شامل حالب و کلیه) نیز به حساب می‌آید.
در روش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن یا ام‌آر‌آی، ممکن است توده‌ها یا ضایعاتی دیده شوند که نیاز به بررسی دقیق‌تری داشته باشند. در این شرایط، پزشک با انجام یورتروسکوپی میتواند مستقیماً به داخل حالب یا لگنچه کلیه نگاه کند. این “دید مستقیم” به پزشک اجازه می‌دهد:
- مشخص کند توده دیده‌شده خوش‌خیم است یا مشکوک به سرطان؛
- بیوپسی یا نمونه‌برداری دقیق از ناحیه غیرطبیعی انجام دهد؛
- میزان گسترش ضایعه را در محل تشخیص دهد؛
- در صورت لزوم اقدام به درمان اولیه مانند برداشت ضایعه کوچک کند.
📌 اهمیت نمونه‌برداری در تشخیص سرطان‌های ادراری
نمونه‌برداری (بیوپسی) که در طول یورتروسکوپی انجام می‌شود، به آزمایشگاه آسیب‌شناسی (پاتولوژی) ارسال می‌شود تا سلول‌های برداشت‌شده با دقت میکروسکوپی بررسی شوند. پاتولوژیست‌ها می‌توانند نوع سلول‌ها، میزان سرطانی بودن، و مرحله‌ی احتمالی سرطان را تشخیص دهند. این اطلاعات نقش کلیدی در برنامه‌ریزی درمانی ایفا می‌کند.
💡 چه سرطان‌هایی با یورتروسکوپی قابل تشخیص‌اند؟
- سرطان حالب (Ureteral cancer)
- سرطان لگنچه کلیه (Renal pelvis cancer)
- سرطان‌هایی که از مثانه یا کلیه به مجاری ادراری گسترش پیدا کرده‌اند
🎯 مزیت بزرگ یورتروسکوپی در مقابل سایر روش‌ها
برخلاف بسیاری از روش‌های تصویربرداری که غیرمستقیم هستند، یورتروسکوپی اطلاعاتی همزمان و دقیق از ساختار بافت‌ها ارائه می‌دهد و در برخی موارد، حتی میتواند به برداشت توده‌ها در مراحل اولیه کمک کند. به همین دلیل، این روش هم در تشخیص و هم در ارزیابی پیشرفت سرطان‌های ادراری نقش بسیار مؤثری دارد.
سوالات متدوال در خصوص یورتروسکوپی
آیا یورتروسکوپی درد دارد؟
در حین عمل به دلیل بیهوشی دردی احساس نمی‌شود، اما پس از آن ممکن است درد یا سوزش هنگام ادرار تجربه شود که معمولاً با دارو کنترل می‌شود.
بعد از یورتروسکوپی چه مدت باید استراحت کرد؟
اکثر بیماران به ۲ تا ۳ روز استراحت نیاز دارند، اما زمان دقیق به شدت عمل و شرایط عمومی فرد بستگی دارد.
آیا یورتروسکوپی برای همه بیماران قابل انجام است؟
خیر. در بیماران با مجاری ادراری تغییر شکل‌یافته یا سنگهای بسیار بزرگ، ممکن است روش‌های دیگری مناسب‌تر باشد.
بعد از این عمل، چه زمانی می‌توان رانندگی یا کار را از سر گرفت؟
معمولاً ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از عمل در صورت نبود درد یا علائم غیرعادی می‌توان به فعالیت‌های سبک مثل رانندگی یا کارهای دفتری بازگشت.
اگر در ادرار خون دیدم، چه کار کنم؟
ادرار کمی خونی تا چند روز طبیعی است، اما اگر خونریزی زیاد شد یا با درد و تب همراه بود، باید فوراً به پزشک مراجعه کرد.
کلام آخر
در مسیر درمان، دانستن و آگاهی داشتن از روش‌هایی مثل یورتروسکوپی میتواند ترس و تردید را به اطمینان و آمادگی تبدیل کند. این پروسه اگرچه شاید در ابتدا کمی نگران‌کننده به نظر برسد، اما یکی از دقیق‌ترین و مؤثرترین روش‌ها برای تشخیص و درمان مشکلات ادراری و حتی شناسایی به‌موقع سرطان‌هاست.
ما در بای بای سرطان، همیشه کنار شما هستیم تا این مسیر را با آگاهی، امید و آرامش طی کنید.
اگر در این راه پرسشی داشتید یا نیاز به راهنمایی بیشتر بود، تیم ما آماده پاسخگویی به شماست.
یادتان نرود: سرطان پایان راه نیست—با امید، آگاهی و درمان درست، زندگی دوباره آغاز می‌شود. 🌱
شاید کلیشه‌ای باشد اما بدانید سرطان پایان مسیر نیست، چیزی که در این مسیر مهم است روحیه‌ی جنگندگی و امید شما به بهبودی است، پس امیدوار و قوی بمانید.
هدف ما در سایت بای بای سرطان این است که شما بتوانید امیدتان را تا زمان بهبودی از بیماری زنده نگه دارید.
