پس از تشخیص سرطان، بررسی نوع و مرحله ی آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به همین جهت در این بین، پاتولوژی سرطان یا آسیب شناسی به وجود آمده، مطرح است. در این مقاله بای بای سرطان قصد داریم به فرآیندهایی که یک پاتولوژیست در آزمایشگاه پاتولوژی برای تشخیص نوع و مرحله ی سرطان طی می کند تا در نهایت به جوابی مشخص برسد، بپردازیم.
پاتولوژی چیست؟
پاتولوژی (Pathology) یا آسیب شناسی یکی از رشته های پزشکی است که به مطالعه بیماری ها می پردازد، همچنین اطلاعات تشخیصی را برای بیماران و کلینیک ها فراهم می کند.
این شاخه از پزشکی، پل ارتباطی بین علم و پزشکی است، به این دلیل که با بررسی ، تاثیرات بسیار زیادی بر زندگی مبتلایان سرطان گذاشته است.
در حقیقت، شروع بهترین درمان برای یک فرد سرطانی، وابسته به نتیجه ی آزمایشگاه پاتولوژی خواهد بود. در واقع، پاتولوژیست‌ها یا آسیب شناسان، نقش اساسی در مراقبت و درمان بیماران ایفا می کنند.
پاتولوژیست ها با استفاده از روش های مولکولی، ژنتیکی و ایمیونولوژیک، بیماری های مختلف را تشخیص می دهند و همچنین همکاری نزدیکی با جراحان، رادیولوژیست ها و انکولوژیست ها دارند.
پاتولوژیست ها اثرات و عوارض جانبی داروهای مورد استفاده در روند درمان را نیز مورد مطالعه و بررسی قرار می دهند.
اعضای تشکیل دهنده آزمایشگاه پاتولوژی
در آزمایشگاه پاتولوژی، پاتولوژیست ها به عنوان یک تیم در کنار یکدیگر فعالیت می کنند و هرکدام از اعضای این تیم، تخصص یک ناحیه از بدن انسان را دارد، به عنوان مثال این تیم می تواند متشکل از متخصصینی همچون:
- متخصص گوارش (gastroenterology)
- متخصص زنان و زایمان (gynecologic)
- متخصص بیماریهای خونی (blood diseases)
- متخصص اختلالات انعقادی (clotting disorders)
- متخصص میکروبیولوژی
- متخصص ریه و سرطان سینه (lung and breast cancer)
این تیم از متخصصین، در کنار هم و برای یک هدف مشترک کار می کنند که آن هم، تشخیص و درمان بیماری ها به خصوص سرطان است.
تعریف آزمایشگاه پاتولوژی
اعضای آزمایشگاه پاتولوژی هم مثل دیگر آزمایشگاه ها، به عنوان یک تیم در کنار یکدیگر وظایف خود را انجام می دهند، در ادامه هرکدام از اعضا و وظایفشان را مورد بررسی قرار می دهیم.
1- پاتولوژیست (Pathologist)
پزشکی که با مطالعات و انجام تحقیقات خاص، وجود بیماری را در بافت یا ارگان تشخیص می دهد. زمینه فعالیت پاتولوژیست ها با توجه به تخصصشان متفاوت است.
عده ای با توجه به علمی که دارند یک تشخیص کلی نسبت به بیماری ارائه می دهند اما بعضی پزشکان با گذراندن دوره‌های تخصصی در مراکز علمی و دانشگاه ها، به صورت دقیق تر و تخصصی تر بافت و نمونه ها را مورد بررسی قرار می‌دهند.
به عنوان مثال درماتوپاتولوژیست، تخصص خاصی در زمینه پوست دارد؛ بنابراین تشخیص پاتولوژی انواع بیماری های پوستی و یا پاتولوژی سرطان های پوست توسط این شخص، دقیق تر و قابل استنادتر است.
همچنین در آزمایشگاه های پاتولوژی، متخصص های دیگری همچون سایتوپاتولوژیست، هماتوپاتولوژیست و نوروپاتولوژیست فعالیت می‌کنند.
2- دستیارهای پاتولوژیست (Pathologist’s Assistants)
این افراد در جمع آوری نمونه های بیمار، تشریح و برداشتن نمونه از بافت مورد نظر در بیوپسی ها و عمل های‌جراحی نقش دارند.
این افراد در بررسی پاتولوژی نمونه ها و تحقیقات با نظارت مستقیم پاتولوژیست نیز نقش دارند.
3- سایتوتکنولوژیست (Cytotechnologist)
این اشخاص به جای بررسی نمونه های قابل مشاهده با چشم غیرمسلح، از نمونه هایی که بسیار کوچک و میکروسکوپی هستند، استفاده می کنند؛ مانند پاپ اسمیر که یک روش نمونه گیری سرطان دهانه رحم است.
این افراد پس از نمونه گیری بیمار و انجام بررسی های اولیه، به پاتولوژیست نمونه را برای تشخیص نهایی سرطان، ارجاع می‌دهد.
4- هیستوتنکولوژیست (Histotechnologist)
این اشخاص بافت نمونه برداری را برش می دهند و اسلایدهای مناسب و نمونه را در پارافین فیکس می کنند تا پاتولوژیست بتواند در زیر میکروسکوپ، نمونه را از نوع بیماری و مشکلات موجود در بافت بررسی کند.
5-فلبوتومیست (Phelebotomist)
این اشخاص، آموزش‌های لازم برای خون‌گیری از بیمار، انتقال و اهدا خون و یا نمونه‌گیری برای تحقیقات را گذرانده‌اند.
با ارسال نمونه‌های مناسب، در روند تشخیص پاتولوژی سرطان و درمان بیماریهای مختلف به پاتولوژیست کمک می‌کنند.
پاتولوژی برای تشخیص چیست؟
هدف از پاتولوژی سرطان، شناخت و استفاده از بهترین روش جهت تشخیص و درمان این بیماری است. هزاران نوع تومور سرطانی ممکن است در بدن ایجاد شوند که بیشتر آنها منشاء زیست شناختی دارند و توسط پاتولوژیست ها مورد مطالعه و درمان قرار می گیرند.
بررسی علائم و نشانه هایی که تومور مارکرها از خود بروز می دهند، می تواند در درمان های پیشگیرنده موثر باشد.
در بررسی هایی که آزمایش های پاتولوژی بر روی بیماران سرطانی و تومورهای آنها، انجام می دهند، نمونه گیری تنها برای تشخیص میزان وخامت سرطان کافی نیست چرا که نمونه گیری های بیشتر، تنها برای مطالعات فرعی و روش های پیشگیری کننده کاربرد دارد.
انواع آزمایشگاه پاتولوژی
انواع مختلفی از آزمایشگاه های پاتولوژی وجود دارد که در ادامه به آن می پردازیم:
آزمایشگاه‌های بیمارستان:
همه ی بیمارستان ها، آزمایشگاه پاتولوژی در خود بیمارستان دارند تا تمامی خدمات پزشکی لازم را برای بیماران در سریع‌ترین زمان ممکن انجام دهند.
خدمات پاتولوژی که این آزمایشگاه ارائه می دهند هم به صورت آناتومیک پاتولوژی جراحی، سیتوپاتولوژی، آتوپسی و هم به صورت پاتولوژی بالینی است که در اکثر بیمارستان ها این خدمات ارائه می شوند.
آزمایشگاه های مرجع:
معمولا خصوصی بوده و آزمایش هایی در سطح وسیع و همچنین تخصصی را انجام می دهند.
بیشتر تست‌ها را بر روی نمونه‌هایی که از مطب پزشکان، بعضی بیمارستان‌ها و سایر مراکز ارائه دهنده خدمات درمانی ارسال می گردد، آزمایشگاه‌های پاتولوژی انجام می‌دهند.
تست‌هایی تخصصی هستند، یعنی یا باید در مقطع خاصی از بیماری انجام شوند و یا نیازمند تجهیزات خاصی برای بررسی نمونه ها می باشند.
آزمایشگاه های بهداشت عمومی:
معمولا توسط دولت و ارگان‌های دولتی اداره می‌شوند و وظیفه دارند تا از جامعه در مقابل تهدیدات سلامتی مثل شیوع انواع عفونت‌ها، محافطت کنند.
تست‌های مختلفی انجام می‌دهند و شیوع بیماریهای واگیر در جامعه را مورد مطالعه و بررسی قرار می‌دهند؛ مانند بیماری‌هایی که از طریق غذا یا آب بروز پیدا می‌کنند.
پاتولوژی سرطان
بعد از انجام آزمایشات برای تشخیص پاتولوژی سرطان، پاتولوژیست نتیجه نهایی از تومور را برای پزشک معالج بیمار ارسال می‌کند.
با بررسی نمونه‌ها از تومور بیمار، پاتولوژیست می‌تواند تشخیص دهد که آیا تومور یا بافت نمونه‌گیری، سرطانی است یا خیر.
در صورتی که بافت سرطانی باشد، بسیار بدخیم است و به سرعت رشد و در بدن پخش می‌شود اما در صورتی که بافت سرطانی نباشد، نتیجه کاملا برعکس خواهد بود.
پاتولوژیست در خصوص پاتولوژی سرطان با دادن اطلاعات دقیق، به پزشک بیمار در انتخاب روش درمانی مناسب کمک می‌کند.
نتایج آزمایش پاتولوژی
نتایج پاتولوژی، بخش‌های مختلفی دارد که هر کدام نشان دهنده مسائل خاصی است که در ادامه به صورت مختصر هرکدام را توضیح خواهیم داد:
تجمع:
در این بخش، نتیجه پاتولوژی نمونه گرفته شده با چشم غیرمسلح قابل دیدن است و توضیحاتی در خصوص رنگ نمونه، اندازه و وزن آن در اختیار پزشک قرار خواهد داد.
توضیحات میکروسکوپی:
این بخش مهم‌ترین و تکنیکی‌ترین بخش نتیجه پاتولوژی است. به طوری که پاتولوژیست نمونه را در زیر میکروسکوپ بررسی خواهد کرد.
فاکتورهایی وجود دارد که در روند درمان و تشخیص پاتولوژی سرطان تاثیرگذار خواهد بود:
1- تهاجمی یا غیرتهاجمی بودن بافت سرطانی :
در این بخش، اگر تومور تهاجمی باشد با سرعت بالایی رشد می‌کند و ممکن است به سایر بخش‌های بدن متاستاز کند.
اما اگر غیرتهاجمی باشد، اندازه تومور و میزان درگیری بافت‌های اطراف آن، حائز اهمیت خواهد بود.
2- درجه (Grade):
درجه بیانگر میزان تفاوت سلولهای سرطانی با سلولهای سالم است. پاتولوژیست‌ها سلول‌ها را از لحاظ اندازه و شکل ظاهری مورد مقایسه قرار می‌دهند.
سلولهای سرطانی که شباهت بیشتری به سلولهای سالم داشته باشند، درجه پایین (low grade) و سلولهای سرطانی که کمتر به سلولهای طبیعی مشابهت دارند را درجه بالا (high grade) می‌نامند.
3- سرعت میتوز (Tumor margin):
در این قسمت، پاتولوژیست تعداد سلولهای تومور سرطانی را میشمارد، هرچه تعداد سلولهای سرطانی بیشتر باشد High Grade و هرچه تعداد این سلول‌ها کمتر باشد، Low Grade خواهد بود.
4- حاشیه تومور (Tumor margin):
یکی دیگر از فاکتورهای مهم نتیجه آزمایش پاتولوژی، وجود یا عدم وجود سلولهای سرطانی در لبه نمونه گرفته شده به روش بیوپسی است.
5- گره‌های لنفاوی (Lymph nodes):
پاتولوژیست با بررسی نمونه مشخص می‌کند که آیا سرطان به گره‌های لنفاوی منتشر شده است یا خیر.
6- مرحله (Stage):
در این مرحله، پاتولوژیست با استفاده از سیستم TNM مشخصات و پاتولوژی سرطان و تومور را مشخص می‌کند.
کلام آخر
در این مقاله تلاش شد تا تمامی نکات مهم آزمایشگاه پاتولوژی و نقش آن در تعیین آسیب وارد شده به سلول‌ها در اثر ابتلا به سرطان خلاصه‌وار بیان شود، امیدوارم مطالب گفته شده برای شما کارآمد باشد.
شاید کلیشه‌ای باشد اما بدانید سرطان پایان مسیر نیست، چیزی که در این مسیر مهم است روحیه‌ی جنگندگی و امید شما به بهبودی است، پس امیدوار و قوی بمانید.
هدف ما در سایت بای بای سرطان این است که شما بتوانید امیدتان را تا زمان بهبودی از بیماری زنده نگه دارید.
منابع:
