سرطان یکی از نگرانی‌های اصلی در سلامت عمومی است و انواع مختلفی دارد که هرکدام با ویژگی‌ها و علائم خاص خود شناخته می‌شوند. سارکوم یکی از این انواع سرطان‌هاست که کمتر شناخته‌شده اما اهمیت زیادی دارد. بسیاری از افراد ممکن است هنگام شنیدن نام سارکوم از خود بپرسند: “آیا سارکوم همان سرطان معمولی است؟ چه علائمی دارد و چگونه میتوان آن را درمان کرد؟” در این مقاله از بای بای سرطان به این سوالات پاسخ خواهیم داد و با بررسی همه‌جانبه سارکوم، به شما کمک خواهیم کرد تا با این بیماری بیشتر آشنا شوید و راه‌های تشخیص، درمان و پیشگیری از آن را بهتر درک کنید.
سارکوم چیست؟
سارکوم چیست؟ سارکوم یک نوع نادر از سرطان است که از بافت‌های همبند یا بافت‌های حمایتی بدن، مانند استخوان، عضلات، چربی، عروق خونی، اعصاب و غضروف منشاء می‌گیرد. برخلاف بسیاری از سرطان‌های دیگر که از بافت‌های سطحی بدن مانند پوست یا بافت‌های اپیتلیال آغاز می‌شوند، سارکوم‌ها در عمق بدن و در بافت‌های حمایت‌کننده و همبند رشد می‌کنند.
سارکوم به دو دسته کلی تقسیم می‌شود: سارکوم استخوانی و سارکوم بافت نرم. هر کدام از این انواع ویژگی‌ها، روش‌های تشخیص و درمان متفاوتی دارند که در ادامه به تفصیل به آنها خواهیم پرداخت. تشخیص زودهنگام این بیماری و مدیریت صحیح آن میتواند به بهبود کیفیت زندگی و افزایش شانس بقا کمک کند.
سارکوما زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌ها به طور غیرقابل توقفی رشد می‌کنند. تقریبا تمامی سلول‌های بدن توانایی سرطانی شدن را دارند و پس از سرطانی شدن نیز می‌توانند به سایر قسمت‌های بدن پخش شوند.
در این بین انواع مختلفی از تومور بافت نرم وجود دارد که همه‌ی آنها سرطانی نیستند و تومورهای خوش‌خیم زیادی در بافت نرم دیده می‌شود که توانایی پخش شدن و متاستاز به سایر قسمت‌های بدن را ندارند.
حتی بعضی از تومورهایی که در بافت نرم ایجاد می‌شوند، رفتاری بین سرطانی و غیرسرطانی دارند که به آنها تومورهای میانی بافت نرم می‌گویند اما وقتی اسم سرطان سارکوم به میان می‌آید به آن معنی است که تومور و بیماری مورد نظر سرطانی و بدخیم است.
در حقیقت، سارکوم نوعی سرطان است که در بافت‌هایی مثل استخوان و عضله ایجاد می‌شود و سارکومای استخوان و بافت نرم جزو گروه‌های اولیه این نوع بیماری هستند.
این بیماری میتواند در هر جایی از بدن ایجاد شود، اگر چه بیشتر آنها در دست و پاها بروز پیدا می‌کنند؛ مثلا میتوانیم بگوییم سرطان دست اگر بدخیم باشد، نوعی سارکوما محسوب می‌شود.
در نهایت باید گفت که علت بروز این بیماری هنوز به صورت قطعی مشخص نشده است و تقریبا ناشناخته است.
انواع سارکوم: استخوانی و بافت نرم
درست است که سرطان دست و پا از شایع‌ترین انواع سرطان سارکوم است اما در این بین بیش از ۷۰ نوع از سرطان سارکوم وجود دارد که درمان هرکدام با توجه به نوع، محل و سایر فاکتورها میتواند متفاوت باشد.
سارکوم‌ها بر اساس نوع بافتی که از آن منشأ می‌گیرند به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: سارکوم استخوانی و سارکوم بافت نرم. هرکدام از این انواع ویژگی‌ها و خصوصیات خاص خود را دارند که در زیر به آنها اشاره خواهیم کرد.
1. سارکوم استخوانی چیست؟
این نوع سارکوم از سلول‌های استخوانی منشاء می‌گیرد و در کودکان و نوجوانان بیشتر دیده می‌شود. برخی از شایع‌ترین انواع سارکوم استخوانی عبارتند از:
- استئوسارکوم: یکی از شایع‌ترین انواع سارکوم استخوانی است که بیشتر در استخوان‌های بلند مانند استخوان ران و بازو ایجاد می‌شود. این نوع سارکوم در نوجوانان و جوانان بین 10 تا 30 سالگی شایع‌تر است.
- کوندروسارکوم: کندروسارکوم نوعی نادر از سرطان است که معمولا در استخوان‌ها ایجاد می‌شود اما قادر است در بافت‌های نرم اطراف استخوان نیز بروز پیدا کند. از بافت‌های غضروفی منشأ می‌گیرد و بیشتر در بزرگسالان بالای 40 سال دیده می‌شود. این نوع سارکوم معمولاً در لگن، شانه‌ها و دنده‌ها ایجاد می‌شود. بیشتر کندروسارکوم‌ها به آرامی رشد می‌کنند و ممکن است هیچ علائمی ایجاد نکنند اما بعضی دیگر رشد سریعی داشته و احتمال متاستاز آنها بسیار بالا خواهد بود که همین امر باعث دشواری پروسه درمان می‌شود.
- سارکوم یوئینگ: یک نوع نادرتر از سارکوم استخوانی است که بیشتر در کودکان و نوجوانان رخ می‌دهد. این نوع سارکوم میتواند هم در استخوان‌ها و هم در بافت‌های نرم اطراف استخوان‌ها ایجاد شود.
2. سارکوم بافت نرم چیست؟
سارکوم بافت نرم در بافت‌های نرم بدن مانند عضلات، عروق خونی، چربی، اعصاب و تاندون‌ها ایجاد می‌شود. برخی از انواع شایع سارکوم بافت نرم شامل موارد زیر هستند:
- لیپوسارکوم: لیپوسارکوما از سلول‌های چربی منشاء می‌گیرد و در نواحی مختلف بدن مانند ران‌ها و شکم ایجاد می‌شود.
- فیبروسارکوم: در بافت‌های فیبری و همبند بدن تشکیل می‌شود. این نوع سارکوم بیشتر در بازوها و پاها رخ می‌دهد.
- لیومیوسارکوم: در عضلات صاف بدن (مانند عضلات عروق خونی و دیواره‌های داخلی اندام‌ها) رشد می‌کند.
- آنگیوسارکوم: از عروق خونی یا عروق لنفاوی منشأ می‌گیرد و ممکن است در هر نقطه‌ای از بدن رخ دهد، از جمله پوست و بافت‌های داخلی.
تفاوت بین انواع سارکوم استخوانی و بافت نرم
| ویژگی‌ها | سارکوم استخوانی | سارکوم بافت نرم |
|---|---|---|
| محل تشکیل | استخوان‌ها | بافت‌های نرم مانند عضلات، چربی، عروق خونی |
| سن شایع | کودکان و نوجوانان | بزرگسالان |
| علائم اولیه | درد استخوان، شکستگی | توده یا تورم بدون درد |
| روش‌های درمان | جراحی، شیمی‌درمانی | جراحی، پرتودرمانی |
| انواع شایع | استئوسارکوم، سارکوم یوئینگ | لیپوسارکوم، لیومیوسارکوم |
تفاوت سارکوم با سایر سرطان‌ها
سارکوم با سایر انواع سرطان‌ها تفاوت‌های مهمی دارد که درک آنها به تشخیص و درمان بهتر کمک می‌کند. برخلاف سرطان‌های معمولی که از بافت‌های سطحی مانند پوست، غدد و لایه‌های مخاطی منشاء می‌گیرند (مانند کارسینوم‌ها)، سارکوم‌ها از بافت‌های عمقی بدن، مانند استخوان‌ها، عضلات، چربی‌ها و عروق خونی، منشأ می‌گیرند. همچنین، سارکوم‌ها بیشتر در بافت‌های حمایتی و همبند ایجاد می‌شوند، در حالی که اکثر سرطان‌های دیگر در بافت‌های اپیتلیال رخ می‌دهند.
به دلیل همین تفاوت‌ها، روش‌های درمان و پیش‌آگهی سارکوم‌ها معمولاً با سایر سرطان‌ها متفاوت است. برای مثال، در بسیاری از موارد، جراحی و درمان‌های هدفمند نقش اساسی در مدیریت سارکوم دارند.
علائم سرطان سارکوم
علائم سارکوم بسته به نوع، محل و اندازه تومور متفاوت است. با این حال، برخی از علائم رایج که می‌توانند نشان‌دهنده وجود سارکوم باشند عبارتند از:
- وجود توده: توده‌ای غیرطبیعی یا برآمدگی در ناحیه‌ای از بدن (مانند دست، پا، شکم یا لگن) که به تدریج بزرگ می‌شود. توده‌ای که از زیر پوست کاملا قابل لمس است و گاها میتواند دردناک نیز باشد.
- درد: درد مداوم یا متناوب در ناحیه توده. در سارکوم‌های استخوانی، این درد ممکن است در شب یا هنگام حرکت شدیدتر شود.
- تورم: تورم یا تغییر شکل اندام‌ها که بدون دلیل مشخص رخ می‌دهد.
- کاهش وزن ناگهانی: کاهش وزن غیرمنتظره و بدون علت مشخص میتواند نشانه‌ای از سرطان باشد.
- بی‌حسی و ضعف: در برخی موارد، توده‌های سارکوم می‌توانند به اعصاب فشار آورده و باعث بی‌حسی یا ضعف در ناحیه‌ای از بدن شوند.
- شکستگی: شکستگی استخوان که به صورت غیرقابل پیش بینی رخ می‌دهد یعنی در مواقعی بر اثر ایجاد آسیب‌های جزئی و یا بدون ایجاد آسیب خاصی استخوان دچار شکستگی می‌شود.
علت سرطان سارکوم چیست
سارکوم چیست و چه عواملی ممکن است خطر ابتلا به آن را افزایش دهند؟ عوامل مختلفی می‌توانند در ایجاد سارکوم نقش داشته باشند، از جمله:
- ژنتیک: وجود برخی سندرم‌های ژنتیکی مانند سندرم Li-Fraumeni و نوروفیبروماتوز میتواند خطر ابتلا به سارکوم را افزایش دهد.
- قرار گرفتن در معرض اشعه: سابقه قرار گرفتن در معرض اشعه‌های رادیواکتیو (مانند پرتودرمانی) خطر ابتلا به سارکوم را افزایش می‌دهد.
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی: تماس طولانی‌مدت با برخی مواد شیمیایی مانند آرسنیک و برخی حلال‌ها ممکن است با افزایش خطر سارکوم همراه باشد.
- سیستم ایمنی ضعیف: افراد با سیستم ایمنی ضعیف (مانند بیماران مبتلا به ایدز) در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به انواع خاصی از سارکوم هستند.
سارکوم‌های رایج: استئوسارکوم و لیپوسارکوم
دو نوع شایع سارکوم، استئوسارکوم و لیپوسارکوم هستند که در زیر به توضیح آنها می‌پردازیم:
- استئوسارکوم: این نوع سارکوم در استخوان‌ها رخ می‌دهد و بیشتر در استخوان‌های بلند مانند بازو و ران مشاهده می‌شود. استئوسارکوم معمولاً در کودکان و نوجوانان دیده می‌شود و علائم آن شامل درد، تورم و شکستگی استخوان‌ها است.
- لیپوسارکوم: لیپوسارکوم در سلول‌های چربی بدن ایجاد می‌شود. این نوع سارکوم معمولاً در بزرگسالان رخ می‌دهد و به آرامی رشد می‌کند. توده‌های لیپوسارکوم ممکن است در شکم، ران و یا بازو ظاهر شوند. درمان لیپوسارکوم‌ها اغلب شامل جراحی و گاهی پرتودرمانی است.
مراحل مختلف سارکوم و اهمیت مرحله‌بندی
مرحله‌بندی سرطان، فرآیندی است که در آن مشخص می‌شود سرطان تا چه حد گسترش یافته است. مرحله‌بندی سارکوم بر اساس اندازه تومور، گسترش به غدد لنفاوی و متاستاز به نقاط دیگر بدن انجام می‌شود. این مراحل به پزشکان کمک می‌کند تا مناسب‌ترین روش درمانی را انتخاب کنند. چهار مرحله اصلی برای سارکوم وجود دارد:
- مرحله 1: تومور کوچک است و به بافت‌های اطراف گسترش نیافته است.
- مرحله 2: تومور بزرگ‌تر شده ولی همچنان به غدد لنفاوی و سایر اعضا نرسیده است.
- مرحله 3: تومور به بافت‌های اطراف و غدد لنفاوی نزدیک گسترش یافته است.
- مرحله 4: سرطان به سایر اعضای بدن (متاستاز) مانند ریه‌ها، کبد یا مغز استخوان گسترش یافته است.
مراحل تشخیص سارکوم
برای تشخیص سرطان دست یا سارکوما از روش‌ها و متودهای تشخیصی متفاوتی استفاده می‌شود تا با تشخیص نوع و وخامت بیماری، بهترین متود درمانی توسط پزشک متخصص برای بیمار اتخاذ شود.
متودها و روش‌های تشخیص سرطان سارکوم شامل:
۱- معاینه فیزیکی و شرح حال:
روشی برای بررسی سلامت عمومی بیمار که شامل چک کردن علائم بیماری و معاینه فیزیکی مثل لمس توده‌ها و یا وجود هر مشکل غیرطبیعی دیگر است.
همچنین بررسی سابقه پزشکی بیمار مبنی بر وجود بیماری‌های قبلی و درمان‌های صورت گرفته نیز میتواند مفید باشد.
۲- اسکن اشعه X قفسه سینه:
با استفاده از این روش، از فضای داخلی قفسه سینه و ارگان‌های داخلی بدن تصاویری تهیه می‌شود تا با بررسی آنها از وجود یا عدم وجود بیماری اطمینان حاصل شود.
۳- آزمایش خون:
در این تست با گرفتن نمونه خونی از بیمار مقدار مواد شیمیایی تولید شده توسط ارگان‌ها و بافت‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد.
بالاتر بودن یا پایینتر بودن مقدار این مواد شیمیایی نسبت به حالت استاندارد، نشان از وجود بیماری در بدن فرد دارد.
۴- شمارش کامل خون:
در این روش نمونه خون گرفته شده از بیمار از لحاظ تعداد گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها بررسی می‌شود و هرگونه تغییر در هرکدام از فاکتورهای ذکر شده، نشان از وجود بیماری است.
۵- سی تی اسکن:
در این متود تشخیصی تصاویری از قسمت‌های مختلف بدن بخصوص ریه، شکم و لگن تهیه می‌شود.
در طول این پروسه، مایعی حاجب از طریق ورید به بیمار تزریق می‌شود تا تصاویر گرفته شده با وضوح بیشتری تهیه شود و جزئیات بیشتری از بافت‌ها در اختیار پزشک متخصص قرار گیرد.
۶- اِم آر آی:
از اِم آر آی نیز برای تهیه تصاویر از بافت‌های پرتراکم و بافت‌های نرم بدن استفاده می‌شود. در طول این پروسه، از امواج مغناطیسی برای بررسی ارگان‌های داخلی بدن استفاده می‌شود.
7- بیوپسی
بیوپسی یکی از اصلی‌ترین روش‌های تشخیص است. در این روش، نمونه‌ای از توده برداشته و تحت بررسی‌های میکروسکوپی قرار می‌گیرد تا نوع و درجه سارکوم مشخص شود.
علل زمینه‌ساز سرطان سارکوم
فاکتورهایی که ممکن است باعث افزایش ریسک بروز سرطان دست یا سارکوم شوند:
- بعضی از سندروم‌ها ممکن است باعث افزایش ریسک بروز سارکوما و همچنین انتقال این نوع بیماری از والدین به فرزندان شود.
- رادیوتراپی که برای درمان سایر سرطان‌ها استفاده می‌شود هم میتواند باعث افزایش ریسک بروز سرطان سارکوم در آینده شود.
- ادم لنفاوی، تورمی است که به واسطه تجمع زیاد مایع لنفاوی که به دلیل انسداد مجاری لنفاوی رخ می‌دهد، ایجاد می‌شود. این مشکل باعث افزایش ریسک بروز سرطان سارکوم، بخصوص از نوع آنژیوسارکوم، خواهد شد.
- مواد شیمیایی خاص مانند مواد شیمیایی صنعتی باعث افزایش بروز سارکومایی می‌شود که بر کبد تاثیرات منفی می‌گذارد.
- ابتلا به بیماری HPV نیز موجب افزایش احتمال بروز سرطان‌های سارکوم خواهد شد.
روش‌های درمان سارکوم
سرطان دست و سارکوم معمولا به واسطه عمل جراحی درمان می‌شود. سایر متودهای درمانی ممکن است قبل و یا بعد از عمل جراحی انجام شوند.
این که پزشک متخصص چه روش درمانی را برای بیمار در نظر بگیرد، ارتباط مستقیمی با نوع سرطان سارکوم، محل و میزان وخامت آن دارد.
درمان‌هایی که برای این نوع بیماری میتوان در نظر گرفت، شامل:
- عمل جراحی:
هدف از انجام عمل جراحی، برداشتن قسمت اعظم و یا کل بافت سرطانی است. در مواقعی ممکن است لازم باشد یک دست و یا یک پای بیمار به طور کامل قطع شود تا سلول‌های سرطانی برداشته شوند یا در مواقع دیگر که برداشتن کل بافت سرطانی عملکرد ارگان را مختل می‌کند، پزشک متخصص تا جایی که میتواند بافت سرطانی را تخلیه می‌کند و در ادامه از سایر روش‌های درمانی استفاده می‌کند.
- رادیوتراپی:
در رادیوتراپی از ذرات پرانرژی مثل اشعه X برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود .از رادیوتراپی میتوان قبل، حین و یا بعد از عمل جراحی برای درمان سرطان استفاده کرد.
شیمی‌درمانی نوعی درمان دارویی است که به واسطه مصرف دارو، سلول‌های سرطانی از بین می‌روند. بعضی از سرطان‌های سارکوم ممکن است نسبت به سایر سرطان‌ها بهتر به این متود درمانی پاسخ دهد.
ایمونوتراپی و درمان‌های هدفمند برای سارکوم
ایمونوتراپی یکی از روش‌های نوین درمان سرطان است که در آن از سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. در برخی انواع سارکوم، ایمونوتراپی به‌عنوان یک گزینه درمانی مطرح می‌شود. درمان‌های هدفمند نیز داروهایی هستند که بر مولکول‌ها و مسیرهای خاصی که در رشد و تکثیر سلول‌های سرطانی نقش دارند، اثر می‌گذارند. این داروها معمولاً عوارض کمتری نسبت به شیمی‌درمانی دارند و به‌طور خاص بر روی سلول‌های سرطانی عمل می‌کنند.
پیش‌آگهی و عوامل مؤثر بر بهبود بیماران مبتلا به سارکوم
پیش‌آگهی بیماران مبتلا به سارکوم به عوامل مختلفی بستگی دارد:
- مرحله سرطان: بیماران در مراحل اولیه، پیش‌آگهی بهتری نسبت به افرادی که در مراحل پیشرفته‌تر هستند، دارند.
- نوع سارکوم: برخی انواع سارکوم‌ها به درمان‌ها بهتر پاسخ می‌دهند و شانس بهبود بیشتری دارند.
- اندازه و محل تومور: تومورهای کوچک و قابل دسترس برای جراحی معمولاً پیش‌آگهی بهتری دارند.
- سلامت کلی بیمار: وضعیت سلامت عمومی بیمار، سن و عملکرد سیستم ایمنی نیز در پیش‌آگهی نقش دارند.
تاثیر سارکوم بر زندگی روزمره بیماران
سارکوم میتواند تأثیرات قابل‌توجهی بر زندگی روزمره بیماران بگذارد. این بیماری ممکن است با درد، محدودیت حرکت، خستگی و اضطراب همراه باشد. برای بیمارانی که تحت درمان‌های سنگین مانند شیمی‌درمانی یا جراحی قرار می‌گیرند، دوران نقاهت ممکن است طولانی و نیازمند مراقبت‌های ویژه باشد.
به همین دلیل، بیماران مبتلا به سارکوم به پشتیبانی خانواده، دوستان و تیم پزشکی نیاز دارند تا بتوانند با چالش‌های جسمی و روانی ناشی از بیماری مقابله کنند. برخی از بیماران ممکن است به درمان‌های روان‌شناختی و مشاوره‌های تخصصی نیز نیاز داشته باشند.
راه‌های پیشگیری و کاهش خطر ابتلا به سارکوم
اگرچه علت دقیق بروز سارکوم همچنان ناشناخته است، اما با رعایت برخی نکات میتوان خطر ابتلا به این بیماری را کاهش داد:
- پرهیز از قرارگیری در معرض مواد شیمیایی: اجتناب از تماس طولانی‌مدت با مواد شیمیایی مانند آرسنیک، بنزن و حلال‌های شیمیایی که ممکن است با خطر افزایش ابتلا به سارکوم همراه باشند.
- استفاده از محافظ در برابر اشعه: در مشاغلی که احتمال تماس با اشعه‌های رادیواکتیو وجود دارد، استفاده از تجهیزات محافظ و کاهش زمان قرارگیری در معرض اشعه میتواند از خطر بروز سرطان جلوگیری کند.
- سبک زندگی سالم: تغذیه مناسب، ورزش منظم، حفظ وزن سالم و دوری از مصرف دخانیات از جمله عواملی هستند که می‌توانند در کاهش خطر ابتلا به انواع سرطان‌ها مؤثر باشند.
- آگاهی از علائم و معاینه‌های منظم: بررسی دوره‌ای بدن و اطلاع از علائم اولیه سرطان، میتواند به تشخیص زودهنگام و درمان موفق‌تر سارکوم کمک کند.
ممکن است سیستم ایمنی به دلیل شباهت پروتئین‌های سلول‌های سرطانی با سلول‌های سالم نتواند این سلول‌ها را از بین ببرد اما با تقویت سیستم ایمنی به واسطه این داروها، شناسایی و مبارزه با آنها برای سیستم ایمنی تسهیل می‌شود.
کلام آخر
سارکوم چیست؟ سوالی است که بسیاری از افراد هنگام مواجهه با این نوع نادر از سرطان از خود می‌پرسند. درک صحیح این بیماری، علائم، عوامل خطر و روش‌های درمان آن میتواند به تشخیص زودهنگام و مدیریت بهتر این بیماری کمک کند. با توجه به اینکه سارکوم‌ها معمولاً در بافت‌های عمقی بدن ایجاد می‌شوند، تشخیص آنها در مراحل اولیه دشوار است. اما آگاهی از علائم و پیگیری معاینات منظم میتواند به بهبود پیش‌آگهی و افزایش شانس درمان موفق منجر شود.
مراقبت‌های پس از درمان، نقش تغذیه مناسب، حفظ سبک زندگی سالم و دریافت حمایت‌های روانی از اهمیت بسیاری برخوردارند. در این مسیر، همراهی خانواده، تیم درمانی و مراکزی مانند بای بای سرطان میتواند نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی بیماران داشته باشد. برای دریافت اطلاعات بیشتر، مشاوره و پشتیبانی، با متخصصان بای بای سرطان در ارتباط باشید.
شاید کلیشه‌ای باشد اما بدانید سرطان پایان مسیر نیست، چیزی که در این مسیر مهم است روحیه‌ی جنگندگی و امید شما به بهبودی است، پس امیدوار و قوی بمانید.
هدف ما در سایت بای بای سرطان این است که شما بتوانید امیدتان را تا زمان بهبودی از بیماری زنده نگه دارید.
منابع:
