میدانیم که شیمی درمانی در اکثر سرطان‌ها، با هر مرحله و گریدی که باشند، به عنوان درمان تکی یا مکمل به کار می‌رود. در مقالات پیشین نیز کاربرد شیمی درمانی و نقش اساسی آن در درمان سرطان‌های زنان‌های همچون سرطان تخمدان را بررسی کرده‌ایم. حال قصد داریم در این مقاله بای بای سرطان یکی از داروهای مهم مورد استفاده در شیمی درمانی سرطان تخمدان، تحت عنوان آلترتامین یا آلترامین (Altretamine) را به طور مفصل مورد بحث و مطالعه قرار دهیم.
آلترتامین برای چه مواردی استفاده می‌شود؟
آلترامین‌ها جزو دسته داروهای ضد نئوپلاستیک هستند. از این داروها برای درمان سرطان‌های تخمدان در طی روند شیمی درمانی استفاده می‌شود. البته که آلترتامین در درمان سایر سرطان‌ها نیز کاربرد دارد اما لزوم استفاده از آن بسته به صلاحدید و تجویز پزشک دارد.
آلترامین چیست؟
به طور کلی آلترامین در رشد سلول‌های سرطانی که در نهایت از بین می‌روند، تداخل ایجاد می‌کند. از آن جایی که آلترتامین و سایر داروهای شیمی درمانی، بر رشد سلول‌های سالم بدن نیز تاثیر می‌گذارند، عوارض جانبی نیز برای فرد مصرف کننده رخ می‌دهد که بعضی از عوارض بسیار جدی و بعضی دیگر به مرور زمان برطرف می‌شوند اما لازم است که برای پیگیری این عوارض به پزشک مراجعه شود .
در بین این عارضه‌ها و نشانه‌هایی که به دلیل مصرف این دارو ایجاد می‌شود، بعضی از عارضه‌ها چندین ماه و یا چند سال بعد از مصرف دارو و بعضی دیگر بلافاصله بعد از مصرف ایجاد می‌شوند.
به همین علت قبل از شروع مصرف این دارو بهتر است بیمار و پزشک تمامی جوانب درمان را سنجیده و با توجه به وجود ریسک‌ها و فوایدی که برای شخص با مصرف این دارو وجود خواهد داشت، آلترامین برای شخص تجویز شود.
مواردی که باید پیش از مصرف آلترامین بدانید
همانطور که گفته شد، قبل از مصرف این دارو باید همه‌ی جوانب مصرف آن مورد ارزیابی قرار گیرد تا مشخص شود که آیا فواید آن بیشتر است یا مضرات آن و با توجه به نتیجه حاصله، در خصوص تجویز دارو برای فرد مبتلا تصمیم گیری شود؛ مواردی که باید قبل از مصرف Altretamine به آن توجه شود شامل:
- آلرژی‌ها:
در صورتی که شخص هرگونه حساسیت و آلرژی نسبت به این دارو و یا سایر داروهای همرده دیگر دارد، باید حتما با پزشک معالج خود در میان بگذارد. همچنین بهتر است در صورت وجود حساسیت‌های دیگر مثل حساسیت غذایی، حیوانات و مواد شیمیایی نیز در نظر گرفته شود تا ریسک بروز مشکلات و عوارض جانبی آن تا حد بسیار زیادی کاهش پیدا کند.
- تجویز دارو برای کودکان:
طبق تحقیقات صورت گرفته، هیچ مدرک موثقی مبنی بر وجود تفاوت در طریقه مصرف آلترتامین در بین کودکان و بزرگسالان وجود ندارد. بنابراین ممکن است پزشک علاوه بر درمان سرطان با تجویز داروی آلترتامین برای بزرگسالان، برای کودکان نیز مصرف این دارو را ضروری بداند.
- تجویز دارو برای سالمندان:
فواید و مضرات بسیاری از Altretamine در سالمندان مورد بررسی قرار نگرفته است که این موضوع میتواند امری مشکل ساز باشد؛ چرا که مشخص نیست که تاثیرات این دارو دقیقا مثل تاثیراتی است که بر روی بالغین و کودکان می‌گذارد یا متفاوت خواهد بود.
اگر چه از طرف دیگر اطلاعات دقیقی از وجود تفاوت تاثیر این داروها در رده‌های سنی متفاوت وجود ندارد، بنابراین تاثیر این داروها هم در بالغین و هم در افراد مسن یکسان پیش‌بینی شده است و برای درمان بسیاری از بیماری‌ها از جمله سرطان، قابل استفاده خواهد بود.
به نقل از وب‌سایت Mayo Clinic: آلترامین یک داروی ضد سرطان است که برای درمان سرطان تخمدان استفاده می‌شود. این دارو ممکن است برای درمان انواع دیگر سرطان‌ها نیز توسط پزشک تجویز شود.
مصرف آلترتامین در دوران شیردهی و تداخلات دارویی آن
- دوران شیردهی:
بسیاری از داروها در هنگام شیردهی و بارداری منع مصرف دارند، چرا که ممکن است تاثیرات منفی بر روی نوزاد و یا مادر داشته باشند. اگر چه هیچ منبع موثقی مبنی بر وجود مشکلات و ریسکی برای استفاده این دارو توسط مادران باردار و کسانی که در دوران شیردهی خود قرار دارند، وجود ندارد اما با این حال بهتر است قبل از تجویز و مصرف این دارو، فواید و مضرات آن در نظر گرفته شود و سپس برای مصرف آن تصمیم گیری شود.
- تداخلات دارویی:
بعضی از داروها ممکن است با داروهای دیگر تداخل دارویی داشته باشند و باعث بروز مشکلات و عوارضی ناخواسته در بدن فرد شوند و در موارد دیگر چند دارو ممکن است با یکدیگر مصرف شوند و هیچ مشکلی نیز برای فرد مصرف کننده ایجاد نکنند.
در صورتی که احتمال تداخل دارویی با مصرف آلترامین وجود داشته باشد، پزشک دوز دارو و طریقه مصرف را در صورت نیاز تغییر می‌دهد؛ بنابراین بسیار مهم است که پزشک متخصص از تمامی داروهایی که بیمار مصرف می‌کند، مطلع باشد تا از بروز تداخلات دارویی ناخواسته جلوگیری شود.
مکانیسم اثر آلتراتامین چیست؟
آلترتامین دارویی مصنوعی است که به صورت خوراکی مصرف می‌شود. این داروها که از عوامل متیل آمینی در ساختار خود استفاده می‌کنند که باعث اصطلاح پیوندهای DNA بین سلول‌های بدخیم می‌شوند .
آلترتامین با مهار سنتز پروتئینهای RNA و DNA باعث کاهش سرعت تقسیم سلول‌های بیماری‌زا و در نهایت مرگ آنها می‌شود. Altretamine اولین بار در سال ۱۹۹۰ در آمریکا مورد تایید سازمان بهداشت جهانی قرار گرفت و به صورت انبوه وارد بازار شد.
استفاده‌های امروزی از این داروها در کسانی بیشتر است که درمان‌های اولیه برای بهبود و درمان سرطان تخمدان پاسخگو نبوده است .
آلترامین به صورت کپسول‌های ۵۰ میلی گرمی تحت اسم تجاری هگزالن، به بازار عرضه می‌شود. دوز دارویی مورد استفاده با توجه به نوع بیماری و سطح پیشرفت آن میتواند متفاوت باشد. به صورت کلی این کپسول‌ها برای ۱۴ تا ۲۱ روز مورد استفاده قرار می‌گیرند و در بعضی مواقع نیز ممکن است تا ۲۸ روز دوره درمان طول بکشد.
عوارض جانبی آلترتامین
در کنار تاثیرات مثبتی که هر دارو خواهد داشت، قطعا عوارض جانبی ناخواسته‌ای نیز برای هر دارو وجود دارد البته شدت بروز عوارض جانبی در همه‌ی افراد یکسان نیست و ممکن است در بعضی افراد هیچ عارضه‌ای بروز پیدا نکند.
علائم و عوارض استفاده از آلترامین میتواند ممکن است در بعضی سرطان‌ها بخصوص سرطان خون با تاخیر بروز پیدا کند. در ادامه به چند نمونه از شایع‌ترین علائم مصرف این دارو اشاره می‌کنیم:
- اضطراب
- گیجی
- افسردگی روحی
- ضعف و خستگی
- تشنج
بعضی عوارض جانبی نیز وجود دارند که احتمال بروز آن بسیار کمتر از مواردی است که پیشتر به آنها اشاره کردیم. این عوارض شامل:
- مدفوع سیاه و تیره
- خون در ادرار و مدفوع
- تب و لرز
- خستگی غیرمعمول
- درد و خونریزی در هنگام دفع ادرار
آلترتامین موارد احتیاط نیز دارد که باید این موارد را دانسته و در رعایت آنها کوشا بود. بسیار مهم است که پزشک متخصص از موثر بودن دارو و روند بهبودی بیمار اطمینان حاصل کند تا در صورت بروز عوارض جانبی ناخواسته اقدامات لازم برای رفع آن انجام دهد.
هنگامی که آلترتامین برای بیماری تجویز می‌شود، بیمار نباید قبل از شروع متود درمانی و بعد از اتمام درمان، بدون مشورت با پزشک واکسنی تزریق کند؛ چرا که ممکن است تداخلات دارویی ایجاد شود.
Altretamine باعث کاهش مقاومت بدن شده و با مصرف این دارو، ایمنی بدن شخص به شدت کاهش پیدا می‌کند و در این شرایط عفونت‌های مختلفی ارگان‌های متفاوت بدن را درگیر می‌کنند، بنابراین باید با تقویت سیستم ایمنی از بروز این عفونت‌ها تا حد امکان جلوگیری شود.
همانطور که گفته شد، آلترامین به واسطه کاهش تعداد گلبول‌های سفید، باعث تضعیف سیستم ایمنی می‌شود، از طرف دیگر این دارو ممکن است تعداد پلاکت‌های خون را نیز به طرز چشمگیری کاهش دهد که همین امر موجب بروز خون‌ریزی‌های غیرقابل کنترل در فرد مصرف کننده خواهد شد.
آلترتامین برای چه نوع سرطان‌هایی تجویز می‌شود؟
آلترتامین (Altretamine) عمدتاً برای درمان سرطان تخمدان به‌ویژه در مراحل پیشرفته یا در مواردی که درمان‌های اولیه مانند جراحی و شیمی‌درمانی استاندارد (مثل ترکیبات پلاتینیوم) موفقیت‌آمیز نبوده‌اند، تجویز می‌شود. با این حال، بررسی‌ها و برخی مطالعات نشان داده‌اند که این دارو ممکن است در درمان سایر سرطان‌ها نیز نقش داشته باشد، هرچند مصرف آن در این موارد معمول و رایج نیست و نیاز به تصمیم‌گیری دقیق پزشک دارد.
🔹 موارد اصلی تجویز آلترتامین:
1. سرطان تخمدان مقاوم به درمان‌های اولیه
- بیشترین کاربرد آلترتامین در بیماران مبتلا به سرطان تخمدان پیشرفته یا عودکننده است، به‌ویژه زمانی که پاسخ مناسبی به داروهایی مثل سیس‌پلاتین یا کربوپلاتین نداده‌اند.
- معمولاً به عنوان درمان خط دوم یا سوم استفاده می‌شود.
2. ترکیب با سایر داروها
- گاهی اوقات آلترتامین در ترکیب با سایر داروهای شیمی‌درمانی برای افزایش اثربخشی درمان در برخی سرطان‌ها استفاده می‌شود، البته به ندرت و در موارد خاص.
3. استفاده آزمایشی یا در کارآزمایی‌های بالینی
- در برخی از کارآزمایی‌ها، این دارو برای سرطان‌های دیگر مانند سرطان پستان یا سرطان خون به‌صورت آزمایشی مورد مطالعه قرار گرفته، اما هنوز به‌عنوان درمان استاندارد برای این موارد تأیید نشده است.
📌 نکته مهم:
درمان با آلترتامین باید با نظر و نظارت دقیق متخصص انکولوژی انجام شود، زیرا انتخاب آن بستگی به عوامل متعددی دارد، از جمله:
- نوع و مرحله سرطان
- سابقه درمان‌های قبلی
- وضعیت عمومی و سیستم ایمنی بیمار
- عوارض جانبی داروها در گذشته
در نهایت، سرطان تخمدان مهم‌ترین و اصلی‌ترین مورد مصرف آلترتامین در حال حاضر است و استفاده از آن برای سایر سرطان‌ها معمول نیست مگر در موارد خاص یا شرایط مقاوم به درمان.
اقداماتی که در صورت داشتن عوارض جانبی باید انجام دهید
در صورتی که این مشکلات ذکر شده به واسطه مصرف دارو ایجاد شد، میتوان با انجام موارد احتیاط خاص تاثیرات منفی این دارو را کاهش داد که در ادامه چند نمونه از این موارد احتیاط را بیان می‌کنیم:
۱. لازم است فرد تحت درمان با آلترامین از کسانی که بیماری دارند و دچار عفونت شده‌اند، دوری کرده و در صورتی که فرد احساس کرد دچار بیماری و عفونت شده و عوارضی مثل تب، لرز، سرفه و یا صدایی شبیه به اسب در وی بروز پیدا کرد، در اسرع وقت به پزشک متخصص خود مراجعه کند.
۲. در صورت بروز هرگونه خونریزی و کبودی‌های غیرطبیعی و همچنین مشاهده خون در ادرار و مدفوع فرد باید بلافاصله به پزشک مراجعه کند.
۳. بیماران باید در هنگام استفاده از مسواک و نخ دندان باید احتیاط کنند و با مشاوره گرفتن از تیم پزشکی و مراقبتی خود روشی دیگر برای تمیز کردن دندان‌ها و محیط دهان خود استفاده کنند؛ چرا که اگر این افراد مانند افراد عادی از مسواک و نخ دندان استفاده کنند، ممکن است دچار خون‌ریزی‌های شدید در ناحیه دهان خود شوند.
۴. این افراد نباید به هیچ عنوان به چشم‌های خود دست بزنند و دست در بینی خود فرو برند، مگر آن که دست خود را تازه شسته باشند؛ چرا که اگر دستان فرد آلوده باشد، ممکن است باعث ایجاد بیماری‌های مختلف و عفونت در فرد شود.
۵. مبتلایان سرطان باید در هنگام استفاده از ابزارهای تیز و برنده، احتیاط لازم را به عمل بیاورند؛ چرا که به دلیل کمبود پلاکت‌های خون در این افراد، در صورت آسیب دیدگی دچار خون‌ریزی‌های شدید می‌شوند.
۶. این افراد لازم است تا از انجام فعالیت‌های فیزیکی و ورزش‌هایی که ممکن است باعث ایجاد کبودی و آسیب بدنی شوند، خودداری کنند.
برندهای تجاری آلترتامین در ایران و جهان
داروی آلترتامین (Altretamine) با نام‌های تجاری مختلفی در بازار دارویی جهانی عرضه می‌شود. معروف‌ترین برند بین‌المللی این دارو:
- Hexalen®
تولید شرکت US Bioscience / Pfizer – به صورت کپسول خوراکی ۵۰ میلی‌گرمی
این دارو در برخی کشورها از جمله ایالات متحده آمریکا، کانادا، و برخی کشورهای اروپایی در دسترس بیماران است و برای درمان سرطان تخمدان مقاوم به درمان استفاده می‌شود.
💊 وضعیت موجود در ایران:
در حال حاضر (تا تاریخ آخرین بررسی در سال ۲۰۲۵)، آلترتامین به‌صورت رسمی در فهرست داروهای پرمصرف و رایج در داروخانه‌های ایران موجود نیست و بیشتر به‌صورت سفارشی یا وارداتی توسط شرکت‌های دارویی خصوصی یا مراکز درمانی خاص وارد می‌شود.
برخی از برندهای مشابه یا جایگزین‌های شیمی‌درمانی که در ایران استفاده می‌شوند شامل داروهای زیر هستند:
- پلاتین‌درمانی‌ها مانند کربوپلاتین و سیس‌پلاتین
- پاکلیتاکسل (Paclitaxel)
- دوکستاکسل (Docetaxel)
- جم‌سیتابین (Gemcitabine)
این داروها نیز در درمان سرطان تخمدان کاربرد دارند و در برخی موارد جایگزین آلترتامین می‌شوند، به‌ویژه زمانی که آلترتامین در دسترس نیست یا بیمار نسبت به آن واکنش نشان می‌دهد.
مقایسه آلترتامین با سایر داروهای شیمی‌درمانی مشابه
آلترتامین یکی از داروهای کمتر استفاده‌شده در درمان سرطان تخمدان است که معمولاً برای بیمارانی تجویز می‌شود که به درمان‌های خط اول پاسخ مناسبی نداده‌اند. برخلاف داروهایی مانند پاکلیتاکسل یا کربوپلاتین که تزریقی و معمولاً در مراحل ابتدایی درمان به‌کار می‌روند، آلترتامین به‌صورت خوراکی مصرف می‌شود و همین موضوع آن را از نظر راحتی مصرف برای بیماران خاص‌تر کرده است.
با اینکه قدرت اثربخشی آن معمولاً کمتر از داروهای خط اول در نظر گرفته می‌شود، اما در موارد مقاوم به درمان یا عودکننده میتواند گزینه‌ای کاربردی و مفید باشد.
📊 جدول مقایسه آلترتامین با پاکلیتاکسل و کربوپلاتین
| ویژگی | آلترتامین (Altretamine) | پاکلیتاکسل (Paclitaxel) | کربوپلاتین (Carboplatin) |
|---|---|---|---|
| شکل دارویی | خوراکی (کپسول) | تزریقی (داخل وریدی) | تزریقی (داخل وریدی) |
| مرحله درمانی | درمان خط دوم یا سوم | درمان خط اول یا ترکیبی | درمان خط اول یا ترکیبی |
| کاربرد اصلی | سرطان تخمدان مقاوم به درمان | سرطان تخمدان، پستان، ریه | سرطان تخمدان، ریه، مثانه |
| مکانسیم اثر | مهار سنتز DNA و RNA | توقف چرخه سلولی (میوز) | مهار DNA با پیوند پلاتین |
| عوارض شایع | تهوع، افسردگی، خونریزی | نوروپاتی محیطی، ریزش مو | کاهش گلبول‌ها، تهوع |
| مزیت خاص | مصرف خوراکی، آسان‌تر | اثربخشی بالا در خط اول | سمیت کمتر نسبت به سیس‌پلاتین |
| محدودیت‌ها | اثربخشی کمتر، فقط در موارد خاص کاربرد دارد | نیاز به تزریق و مانیتورینگ دقیق | عوارض کلیوی و خونی ممکن است نیاز به تنظیم دوز داشته باشد |
نکات تغذیه‌ای و سبک زندگی برای بیماران مصرف‌کننده آلترتامین
در دوران مصرف داروی شیمی‌درمانی آلترتامین، بدن با چالش‌های مختلفی مانند کاهش اشتها، ضعف سیستم ایمنی، تهوع و کم‌خونی مواجه می‌شود. رعایت یک رژیم غذایی مناسب و سبک زندگی سالم، نقش مهمی در کاهش عوارض جانبی و افزایش تحمل درمان دارد.
🥦 تغذیه مناسب در دوران مصرف آلترتامین
- تقویت سیستم ایمنی بدن:
- مصرف مواد غذایی غنی از ویتامین C (مرکبات، فلفل دلمه‌ای، کیوی)، ویتامین A (هویج، اسفناج) و روی (Zinc) (تخم‌مرغ، عدس، گوشت بدون چربی) برای حفظ عملکرد دفاعی بدن توصیه می‌شود.
- استفاده از مواد غذایی پروبیوتیک مانند ماست یا کفیر برای حمایت از سلامت روده و کاهش مشکلات گوارشی مفید است.
- کاهش حالت تهوع:
- خوردن وعده‌های غذایی کوچک و مکرر به‌جای وعده‌های بزرگ
- پرهیز از غذاهای چرب، تند، سنگین و سرخ‌شده
- نوشیدن چای زنجبیل یا آب‌لیمو به میزان کم میتواند به کاهش تهوع کمک کند.
- پیشگیری از کم‌خونی و خستگی:
- مصرف منابع آهن مانند گوشت قرمز، جگر، اسفناج
- دریافت ویتامین B12 و اسیدفولیک (از طریق مکمل یا غذاهایی مثل تخم‌مرغ، شیر، حبوبات)
- هیدراته نگه داشتن بدن:
- نوشیدن ۸ تا ۱۰ لیوان آب در روز برای کمک به دفع سموم ناشی از دارو
- مصرف آب‌میوه‌های طبیعی (بدون شکر اضافه) و سوپ‌های رقیق نیز توصیه می‌شود
سبک زندگی توصیه‌شده برای بیماران تحت درمان با آلترتامین
- استراحت کافی و خواب منظم:
بدن برای بازسازی و مقابله با عوارض جانبی نیاز به خواب با کیفیت دارد (۷–۹ ساعت در شبانه‌روز) - اجتناب از محیط‌های آلوده یا شلوغ:
چون دارو باعث تضعیف سیستم ایمنی می‌شود، باید از حضور در مکان‌هایی که امکان انتقال عفونت وجود دارد خودداری شود. - فعالیت بدنی سبک:
پیاده‌روی آرام، حرکات کششی یا یوگا سبک، به شرط تأیید پزشک، میتواند انرژی بیمار را حفظ کرده و از احساس افسردگی جلوگیری کند. - حمایت روانی:
حفظ ارتباط با خانواده، دوستان یا گروه‌های حمایتی سرطان، نقش مهمی در حفظ روحیه‌ی بیمار ایفا می‌کند.
❓ پرسش متداول درباره داروی آلترتامین:
آلترتامین برای چه نوع سرطان‌هایی تجویز می‌شود؟
داروی آلترتامین عمدتاً برای درمان سرطان تخمدان، به‌ویژه در موارد مقاوم به درمان‌های اولیه شیمی‌درمانی، استفاده می‌شود.
آیا مصرف آلترتامین در بارداری یا شیردهی ایمن است؟
خیر. مصرف این دارو در دوران بارداری یا شیردهی توصیه نمی‌شود مگر با تجویز و نظارت دقیق پزشک، زیرا ممکن است برای جنین یا نوزاد مضر باشد.
در صورت فراموشی یک دوز از دارو چه باید کرد؟
اگر مصرف یک دوز را فراموش کردید، به‌محض یادآوری آن را مصرف کنید، مگر اینکه نزدیک به زمان دوز بعدی باشد. در این صورت، فقط دوز بعدی را طبق برنامه مصرف کرده و از دو برابر کردن دوز خودداری کنید.
آیا امکان جایگزینی داروی دیگر به جای آلترتامین وجود دارد؟
بله. در صورت بروز عوارض شدید یا عدم پاسخ به درمان، پزشک ممکن است داروهای شیمی‌درمانی دیگری مانند ترکیبات پلاتینیوم یا پاکلیتاکسل را جایگزین کند.
مصرف این دارو تا چند دوره ادامه دارد؟
مدت زمان درمان معمولاً بین ۱۴ تا ۲۸ روز است و ممکن است در چندین چرخه تکرار شود. تعداد دوره‌ها بستگی به پاسخ بدن بیمار و نظر پزشک دارد.
کلام آخر
آلترامین به عنوان یکی از داروهای مهم در درمان سرطان تخمدان، نقش بسزایی در کنترل رشد سلول‌های سرطانی دارد. این دارو با تداخل در سنتز DNA و RNA، از تقسیم سلول‌های بدخیم جلوگیری می‌کند. با این حال، مصرف آن نیازمند ارزیابی دقیق فواید و مضرات توسط پزشک است. عوارض جانبی مختلفی ممکن است در بیماران رخ دهد که نیاز به پیگیری و مدیریت دقیق دارد. مهم‌ترین نکته، همراهی مداوم بیمار با پزشک معالج برای مدیریت عوارض جانبی و تنظیم دوز دارو بر اساس واکنش‌های بیمار است. امید و مقاومت، کلیدهای موفقیت در این مسیر دشوار هستند.
شاید کلیشه‌ای باشد اما بدانید سرطان پایان مسیر نیست، چیزی که در این مسیر مهم است روحیه‌ی جنگندگی و امید شما به بهبودی است، پس امیدوار و قوی بمانید.
هدف ما در سایت بای بای سرطان این است که شما بتوانید امیدتان را تا زمان بهبودی از بیماری زنده نگه دارید.
