حتما از عوارض قرار گرفتن در معرض آفتاب به مدت طولانی زیاد شنیده‌اید. یکی از عوارض و آسیب‌های جدی که این مسئله میتواند ایجاد کند، ایجاد ملانوما یا سرطان ملانوم است. این نوع سرطان که در دسته‌ی سرطان‌های پوستی قرار می‌گیرد، سلول‌ها دارای رنگدانه را مورد هدف قرار می‌دهد و به این دلیل که رشد سریعی دارد، به سرعت پیشرفته و بدخیم میشود. در این مقاله بای بای سرطان به سایر علل به وجود آورنده‌ی ملانوم و روش‌های پیشگیری و درمان این سرطان می‌پردازیم.
ملانوما چیست؟
جدیترین نوع از سرطان پوست است، در سلول‌های ملانوسیت پوست که وظیفه تولید ملانین یا رنگدانه را بر عهده دارند، ایجاد میشود.
ملانین باعث ایجاد رنگ در پوست انسان شده و در حقیقت علت متفاوت بودن رنگ پوست انسان‌ها، ملانین‌های متفاوت آنها می‌باشد.
ملانوم در شرایطی ممکن است در چشم ایجاد شود و در مواقع نادر نیز امکان دارد نواحی داخل بدن و نقاطی مثل حلق و بینی را درگیر کند.
در واقع سرطان ملانوم زمانی ایجاد میشود که اختلالی در سلول‌های تولید کننده ملانین که به پوست رنگ می‌دهند، ایجاد شود.
به طور نرمال تولیدات سلول‌های پوستی کنترل شده و به مقدار لازم می‌باشد و با رشد سلول‌های جدید و سالم، سلول‌های آسیب دیده و پیر پوستی به سمت سطح پوست رانده می‌شوند که به تدریح می‌میرند و از بین می‌روند.
اما هنگامی که جهش‌ها و آسیب‌هایی در DNA سلول‌های پوستی ایجاد میشود، منجر به رشد غیرقابل کنترل سلول‌های پوستی و ایجاد توده‌هایی از سلول‌های سرطانی میشود.
اینکه چه عاملی باعث ایجاد جهش و آسیب DNA سلول‌های پوستی میشود، مشخص و واضح نیست اما فاکتورهای مختلفی میتوانند با یکدیگر ترکیب شده و باعث بروز ملانوما شود.
لازم به ذکر است که پرتو فرابنفش همیشه باعث بروز این بیماری نمی‌شود، بخصوص در قسمت‌هایی از بدن که در معرض تابش نور خورشید قرار نمی‌گیرند، در این شرایط فاکتورهای دیگری میتوانند در بروز این بیماری تاثیرگذار باشد.
علت بروز سرطان ملانوم
علت دقیق بروز در افراد مشخص نیست اما قرارگیری در معرض مستقیم اشعه فرابنفش به صورت طولانی مدت، میتواند ریسک بروز ملانوم را افزایش دهد.
ریسک بروز سرطان ملانوم در افراد زیر ۴۰ سال، بخصوص خانوم‌ها، رفته رفته بیشتر میشود و با بالا رفتن آگاهی عمومی، شناخت علائم سرطان و تشخیص تغییراتی که به واسطه این سرطان ممکن است در پوست ایجاد شود، تشخیص به موقع را راحت‌تر می‌کند که همین امر موجب درمان زودرس سرطان ملانوم شده و از پخش شدن آن در سایر نقاط بدن جلوگیری می‌کند.
عوامل زمینه ساز ملانوما
فاکتورهایی که باعث افزایش ریسک بروز این نوع سرطان پوست می‌شوند شامل:
۱. پوست رنگ پریده:
کسانی که ملانین کمتری در بدن خود دارند از ایمنی و حفاظت کمتری در برابر اشعه فرابنفش برخوردارند.
اگر فرد پوست روشن و بلوند و چشمانی رنگی داشته باشد، به راحتی آفتاب سوخته میشود که همین امر باعث میشود ریسک بروز سرطان پوست در آنها بیشتر از سایرین باشد.
البته این به آن معنا نیست که ملانوما در افراد سیاه پوست و کسانی که پوست تیره دارند بروز پیدا نمی‌کند.
۲. سابقه آفتاب سوختگی:
کسانی که یک و یا چند بار دچار آفتاب سوختگی شدید شده‌اند، ریسک بروز این سرطان در آنها افزایش خواهد یافت.
۳. وجود خال‌های زیاد و یا خال‌های غیرمعمول:
فردی که بیش از ۵۰ خال در سطح بدن خود داشته باشد و یا دارای خال‌های غیرمعمولی باشد، احتمال بروز بیماری در او بیشتر خواهد بود.
۴. سابقه خانوادگی ملانوما:
اگر یکی از نزدیکان مانند پدر، مادر، فرزندان و یا خواهر و برادر فردی به این بیماری مبتلا شده باشند، ریسک بروز این بیماری در آن شخص نیز بالا خواهد بود.
۵. ضعف سیستم ایمنی:
کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، بیشتر از سایرین مبتلا به ملانوما می‌شوند. ضعف سیستم ایمنی در افرادی رخ می‌دهد که به واسطه بیماری‌ها و عفونت‌های مزمن و یا مصرف داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی به هر دلیلی، دچار این مشکل شده‌اند.
علائم سرطان پوست ملانوما
اولین علامت و نشانه آن معمولا بروز یک خال جدید و ایجاد تغییرات در ظاهر خالی است که قبلا وجود داشته است.
خال‌های طبیعی به طور کلی گرد و یا بیضی شکل هستند و اندازه آنها بزرگتر از ۶ میلی‌متر نخواهد بود اما اندازه خال، معیار قطعی برای تشخیص ملانوما نیست؛ چرا که اندازه خال طبیعی ممکن است بزرگتر از ۶ میلی‌متر باشد و در عین حال خال سرطانی نیز میتواند کوچکتر باشد.
علائم و نشانه‌هایی که اگر در خال به وجود بیاید نشان از بروز ملانوما دارد شامل:
- بزرگتر شدن اندازه خال
- تغییر شکل و ظاهر خال
- تغییر رنگ خال
- بروز خون‌ریزی و سخت شدن بافت خال
- خارش و درد
همانطور که پیش‌تر گفته شد، ملانوم میتواند در هر نقطه‌ای از بدن ایجاد شود اما احتمال بروز آن در نواحی پشت آقایان و در پای خانوم‌ها بیش از سایر قسمت‌های بدن است.
همچنین ملانوما ممکن است زیر ناخن،کف پا، داخل دهان و یا در نواحی تناسلی نیز بروز پیدا کند اما احتمال آن بسیار کم است.
در کیس‌های بسیار نادر، ملانوما در چشم نیز به وجود می‌آید به طوری که این بیماری معمولا قسمت پشتی چشم را درگیر می‌کند.
علاوه بر آن، امکان دارد سرطان ملانوم در عنبیه و یا زلالیه چشم نیز بروز پیدا کند و بروز نقاط تیره و یا تغییرات واضح در دید فرد، میتواند از علائم شاخص ملانومای چشم باشد.
پیشگیری از بروز ملانوما
مانند سایر بیماری‌ها که میتوان از بروز آنها پیشگیری کرد، در برابر بروز بیماری ملانوما نیز میتوان از روش‌ها و متودهای پیشگیری استفاده کرد.
این روش‌ها شامل:
۱. دوری از خورشید در وسط روز:
تابش نور خورشید بین ساعت ۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر در قوی‌ترین حالت خود قرار دارد، بنابراین دوری از تابش مستقیم نور خورشید باعث کاهش آفتاب سوختگی و آسیب‌های پوستی میشود که در این شرایط احتمال بروز ملانوما و سایر انواع سرطان‌های پوستی نیز کاهش می‌یابد .
۲. مصرف کرم ضد آفتاب :
در افرادی که مدت زیادی را در فضای باز قرار می‌گیرند و در معرض تابش مستقیم نور خورشید هستند، استفاده از کرم ضد آفتاب میتواند بسیار مفید و سودمند باشد؛ چرا که این کرم از پوست در برابر اشعه‌های مضر فرابنفش محافظت کرده و ریسک بروز بیماری‌های پوستی و آفتاب سوختگی را به حداقل می‌رساند.
۳. پوشیدن لباس‌های محافظت کننده:
استفاده از لباس‌های پوشیده برای پوشاندن دست‌ها و پاها در برابر تشعشعات خورشید، از دیگر راه‌های جلوگیری و پیشگیری از بروز سرطان ملانوم می‌باشد.
۴. دوری از لامپ‌های برنزه کننده:
کسانی که احتمال بروز بیماری‌های پوستی در آنها بالاست و رنگ پوست روشنی دارند، نباید از دستگاه‌های برنزه کننده استفاده کنند؛ چرا که استفاده از این دستگاه‌ها، منجر به بروز سوختگی‌ها و آسیب‌های پوستی جبران ناپذیری خواهد شد.
۵. بررسی پوست:
بهتر است هرچند وقت یکبار پوست خود را از لحاظ تغییرات رنگ و یا ایجاد توده‌ها و لکه‌های پوستی مورد بررسی قرار دهید.
این عمل باعث میشود تا از بروز بیماری‌های مختلف پوستی پیشگیری شده و یا با تشخیص سریع و به موقع، درمان مناسبی برای آن ارائه شود.
تشخیص سرطان ملانوم
آزمایشات و پروسه‌هایی که برای تشخیص ملانوما به کار گرفته می‌شوند، شامل:
- معاینه فیزیکی:
پزشک در طول معاینه، سوالاتی در مورد سابقه بیماری قبلی از فرد می‌پرسد و با بررسی پوست بیمار به دنبال علائم و نشانه‌های بروز ملانوم می‌گردد.
- نمونه برداری از بافت مشکوک:
برای بررسی اینکه آیا قسمتی از پوست سرطانی است یا خیر، پزشک توصیه می‌کند تا نمونه‌ای از بافت موردنظر گرفته و برای بررسی بیشتر به آزمایشگاه فرستاده شود.
اینکه نوع نمونه برداری و میزان نمونه گرفته شده چقدر باشد با وضعیت بیماری فرد ارتباط مستقیم دارد.
درمان ملانوما
بهترین روش درمانی برای درمان، ارتباط مستقیمی با اندازه، وخامت سرطان، میزان سلامت عمومی بیمار و ترجیح خود شخص دارد.
برای درمان ملانوماهایی که در مراحل اولیه قرار دارند، از عمل جراحی برای برداشتن کل سطح درگیر استفاده میشود البته در مواقعی، در حین انجام پروسه بایوپسی، کل بافت بیمار توسط متخصص برداشته میشود که در این صورت دیگر نیازی به انجام عمل جراحی نخواهد بود.
اگر سرطان ملانوم سایر قسمت‌های بدن را نیز درگیر کند، اقدامات درمانی زیر میتوانند کمک کننده باشند:
۱. اگر بیماری به گرههای لنفاوی مجاور متاستاز کند، جراح گرههای لنفاوی درگیر را خارج می‌کند. متودهای درمانی تکمیلی نیز در ادامه مورد نیاز خواهند بود.
۲. ایمونوتراپی:
این درمان معمولا بعد از اتمام عمل جراحی، برای ملانومایی که متاستاز داده‌اند و گرههای لنفاوی اطراف را درگیر کرده‌اند، توصیه میشود. زمانی که بافت ملانوم را نمیتوان به وسیله جراحی به طور کامل از خارج کرد، از ایمونوتراپی به صورت تزریق مستقیم به ملانوما استفاده میشود.
۳. درمان هدفمند:
پیش از شروع درمان، تست‌هایی بر روی سلول‌های ملانوما انجام میشود تا مشخص شود که این درمان موثر خواهد بود یا خیر. این متود درمانی در مواقعی استفاده میشود که سرطان به گرههای لنفاوی و سایر قسمت‌های بدن منتشر شده باشد.
۴. رادیوتراپی:
از رادیوتراپی برای درمان ملانومایی که متاستاز داده است و یا سرطانی که با انجام عمل جراحی همچنان باقی مانده است، استفاده میشود تا به این وسیله بیماری کاملا از بین برود. از این متود میتوان برای کاهش علائم سرطان پوستی که متاستاز داده است نیز استفاده کرد.
۵. شیمی درمانی:
شیمی درمانی متودی است که داروهای ضد سرطانی به صورت خوراکی و یا تزریقی برای بیمار تجویز میشود. در این شرایط، داروهای شیمی درمانی به صورت مستقیم به محل ملانوم حرکت کرده و باعث نابودی سلول‌های سرطانی می‌شوند.
شاید کلیشه‌ای باشد اما بدانید سرطان پایان مسیر نیست، چیزی که در این مسیر مهم است روحیه‌ی جنگندگی و امید شما به بهبودی است، پس امیدوار و قوی بمانید.
هدف ما در سایت بای بای سرطان این است که شما بتوانید امیدتان را تا زمان بهبودی از بیماری زنده نگه دارید.
منابع:
