در مسیر درمان سرطان، یکی از مهم‌ترین عواملی که می‌تواند به موفقیت روند درمان کمک کند، انتخاب روش‌های درمانی مناسب و به‌روز است. جراحی سرطان یکی از قدیمی‌ترین و مؤثرترین روش‌ها برای درمان انواع مختلف این بیماری است، اما انتخاب نوع عمل و زمان‌بندی دقیق آن به عواملی چون مرحله بیماری، نوع سرطان و شرایط کلی بیمار بستگی دارد. در این مقاله از سایت بای بای سرطان، سعی داریم تا شما را با جراحی‌های مختلف، از جمله جراحی‌های باز، لاپاروسکوپی و روباتیک آشنا کنیم و مزایا و معایب هرکدام را بررسی کنیم.
هدف ما این است که با فراهم کردن اطلاعات علمی و قابل اعتماد، به شما کمک کنیم تا درک بهتری از روند و تأثیر آن بر روند درمان خود داشته باشید. یادآوری می‌کنیم که سرطان تنها یک چالش موقتی است و با امید، صبر و اراده می‌توانید بر آن غلبه کنید. به همراهی پزشکان متخصص و استفاده از بهترین روش‌های درمانی، گام به گام به سمت بهبودی حرکت خواهید کرد.
جراحی چیست؟
پروسه‌ای است که در آن تومور و بافت‌های سرطانی اطراف آن به واسطه انجام عمل جراحی از بدن بیمار خارج می‌شود.
با وجود این که این متود درمانی یکی از قدیمی‌ترین روش‌های درمان سرطان است اما با این حال همچنان روشی پرکاربرد و مفید در درمان انواع سرطان‌ها است.
ممکن است با هدف خارج سازی تومورها به منظور بازگشت بدن به عملکرد سابق و یا کاهش علائم بیماری در فرد و به عنوان درمان حمایتی-تسکینی انجام شود.
علاوه بر این موارد، عمل ممکن است به دلایل زیر نیز انجام شود:
- در صورتی که بیمار سرطان داشته باشد.
- در محلی که سرطان بروز و عود پیدا کرده است.
- سرطان پخش شده باشد و یا ارگان‌های نواحی دیگری از بدن را درگیر کرده است.
عمل‌های جراحی می‌توانند در مطب پزشک، کلینیک‌های تخصصی و یا در اغلب اوقات در بیمارستان‌ها انجام شوند.
بسته به شدت و وسعت مورد نظر، عمل‌ها معمولا با استفاده از داروهای بیهوشی و یا بی‌حس کننده‌های موضعی انجام می‌شوند.
عمل جراحی در درمان سرطان
یکی از مهم‌ترین روش‌های درمان سرطان است که با هدف برداشتن تومور یا کاهش حجم آن انجام می‌شود. بسته به نوع سرطان، محل قرارگیری آن و وضعیت کلی بیمار، روش‌های مختلف جراحی مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی از این روش‌ها کم‌تهاجمی هستند و از ابزارهای دقیق و فناوری‌های پیشرفته مانند لاپاروسکوپی یا عمل روباتیک بهره می‌برند، در حالی که برخی دیگر به صورت جراحی باز انجام می‌شوند که نیاز به برش‌های بزرگ‌تری دارد. انتخاب روش به تشخیص پزشک متخصص و نیازهای درمانی بیمار بستگی دارد.
یکی از مهم‌ترین معیارهای انتخاب روش مناسب، میزان دخالت در بافت‌های سالم اطراف تومور است. جراحی‌های باز معمولاً به برش‌های بزرگتر نیاز دارند که می‌تواند منجر به دوره نقاهت طولانی‌تر و افزایش ریسک عفونت شود، اما در عوض، کنترل بیشتری برای برداشتن کامل تومور فراهم می‌کنند. از سوی دیگر، روش‌های کم‌تهاجمی مانند لاپاروسکوپی، لیزر یا عمل روباتیک، امکان کاهش آسیب به بافت‌های سالم، کاهش خونریزی و کوتاه‌تر شدن زمان بهبودی را فراهم می‌کنند.
علاوه بر این، برخی از روش‌ها برای اهداف خاصی مانند تشخیص یا کاهش علائم بیماری به کار می‌روند. برای مثال، بیوپسی نوعی عمل کوچک است که برای نمونه‌برداری از تومور جهت بررسی پاتولوژیکی انجام می‌شود. همچنین در مواردی که تومور به طور کامل قابل برداشت نیست، عمل حجم‌زدایی (Debulking Surgery) انجام می‌شود که در آن بخش بزرگی از تومور برداشته می‌شود تا سایر درمان‌ها مانند شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی اثربخشی بیشتری داشته باشند.
در نهایت، پیشرفت‌های اخیر در فناوری پزشکی باعث شده است که روش‌های جراحی نوینی مانند لیزر، کرایوسرجری (فریز کردن تومور) و جراحی با هدایت تصویربرداری مورد استفاده قرار گیرند. این روش‌ها به پزشکان کمک می‌کنند تا دقت بالاتری در برداشتن تومور داشته باشند و عوارض ناشی از این روش را به حداقل برسانند. انتخاب روش مناسب، علاوه بر تخصص پزشک، به نوع و مرحله سرطان، وضعیت سلامت عمومی بیمار و اهداف درمانی بستگی دارد.
به نقل از سایت American Cancer Society : جراحی سرطان، مانند هر جراحی دیگری، با خطراتی همراه است. این خطرات می‌توانند شامل واکنش‌های آلرژیک به بیهوشی، خونریزی، لخته‌های خونی، آسیب به بافت‌های مجاور، درد و عفونت باشند. علاوه بر این، ممکن است عوارض خاصی بسته به نوع و محل جراحی رخ دهد. بیماران باید قبل از انجام با تیم پزشکی خود درباره این خطرات و مزایای جراحی صحبت کنند.
تشخیص:
بیوپسی، روش اصلی و قابل اطمینانی برای تشخیص انواع سرطان‌ها است. انواع متفاوتی از بیوپسی وجود دارد که در همه‌ی آنها برشی کوچک در سطح بدن بیمار ایجاد شده تا ابزارهای نمونه‌گیری از طریق آن وارد بدن بیمار شده و فرآیند بیوپسی انجام شود.
نمونه گرفته شده می‌تواند از بافت‌های کوچک تا کل تومور سرطانی بیمار باشد. بعد از انجام بیوپسی، پاتولوژیست نمونه گرفته شده را در زیر میکروسکوپ مورد بررسی‌های آزمایشگاهی قرار می‌دهد.
سطح بندی:
به این جهت انجام می‌شود که مشخص شود اندازه تومور چقدر است، آیا سرطان پخش شده است و اگر پخش شده است کدام ارگان‌ها را درگیر کرده است.
در این نوع، از لنف‌ها و گره‌های لنفاوی اطراف بافت سرطانی نمونه‌گیری می‌شود تا وجود یا عدم وجود متاستاز سرطان در فرد ارزیابی شود.
گره‌های لنفاوی، ارگانی لوبیایی شکل هستند که در مبارزه با عفونت‌ها شرکت می‌کنند و اولین جایی از بدن هستند که مورد حمله‌ی سرطان قرار می‌گیرند.
برداشتن تومور:
یک عمل شایع برای درمان سرطان است که توسط جراح سرطان قابل انجام است. در این نوع، تومور سرطانی و بافت‌های اطراف آن از بدن بیمار خارج می‌شوند.
برش‌هایی که ایجاد می‌شود، بزرگتر و عمیق‌تر از برش‌های ایجاد شده در پروسه‌ی بیوپسی هستند.
سایر کاربردهای درمان جراحی
حجم زدایی:
جراح سرطان در شرایطی نمی‌تواند کل تومور بدخیم را با عمل خارج کند، چرا که ممکن است منجر به آسیب رسیدن به ارگان‌ها و بافت‌های حیاتی بیمار شود.
در این شرایط، از این نوع استفاده می‌شود که در آن بافت تومور تا جایی که امکان دارد توسط جراح خارج می‌شود.
در ادامه از شیمی درمانی، رادیوتراپی و سایر درمان‌های جانبی برای کوچک کردن تومور پس از انجام استفاده می‌شود.
تسکینی:
هدف از انجام این عمل، کاهش عوارض جانبی ایجاد شده توسط تومور سرطانی است که در شرایطی که بیمار به سرطان پیشرفته مبتلا شده باشد، انجام این عمل باعث افزایش طول عمر بیمار خواهد شد.
ترمیمی:
عمل ترمیمی می‌تواند در رفع اثرات و عوارض جانبی ناشی از درمان سرطان موثر باشد. در بعضی مواقع این عمل همزمان با برداشتن تومور انجام می‌شود.
پیشگیری:
بیمار ممکن است عمل را به منظور کاهش ریسک بروز سرطان انجام دهد. برای مثال توده‌ای کوچک که به آن پولیپ می‌گویند ممکن است باعث بروز سرطان در فرد شود که برای پیشگیری از این مسئله این نوع عمل انجام می‌شود.
باید به این نکته توجه داشت که نوع عملی که جراح سرطان برای بیمار مناسب می‌داند، با نوع سرطان و محل ایجاد آن ارتباط مستقیم دارد.
جراحی سرطان برای انواع سرطان
جراح سرطانی که عمل‌های جراحی مختص به بیماران سرطانی را انجام می‌دهد را انکولوژیست جراحی می‌نامند.
با هدف درمان سرطان، معمولا جراحی بزرگ و پردردسر خواهد بود به همین دلیل است که محققین به دنبال راهی هستند تا اثرات منفی ناشی از جراحی را در افراد کاهش دهند.
در جراحی‌های باز معمولا شکافی بزرگ ایجاد می‌شود که مدت زمان ریکاوری را طولانی‌تر می‌کند بنابراین بهتر است تا بیمار قبل از انجام توسط پزشک خود از مدت زمان و اقدامات لازم در ریکاوری مطلع شود.
در برخی مواقع، جراح سرطان می‌تواند از روشهایی استفاده کند که از تهاجم کمتری برخوردار است که در طول این نوع، از برش‌های کوچکتری نسبت به انواع عمل باز استفاده می‌شود.
در این نوع عمل، از دوربین و ابزارهای کوچک جهت برداشتن تومور استفاده می‌شود. از مزیت‌های این روش کوتاه بودن زمان ریکاوری می‌باشد.
برای حصول نتیجه بهتر، انتخاب جراح سرطان مناسب برای انجام صحیح و اثربخش این پروسه نکته‌ای حائز اهمیت خواهد بود.
انواع روش‌های جراحی
در ادامه چند نمونه از روشهایی را که کمتر تهاجمی هستند، بیان می‌کنیم:
۱- لاپاروسکوپی:
در طول لاپاروسکوپی، پزشک برش‌های کوچک متعددی در سطح بدن بیمار ایجاد می‌کند و از طریق یکی از این برش‌ها لوله‌ای نازک که در بالای آن دوربینی قرار دارد، وارد می‌شود و از طریق برش‌های دیگر ابزار جراحی وارد بدن بیمار شده تا پروسه عمل انجام شود.
نوع لاپاروسکوپی با توجه به محل متفاوت خواهد بود. همچنین امروزه این عمل جراحی از طریق بازوهای روباتیک و از راه دور نیز امکانپذیر خواهد بود.
۲- عمل با لیزر:
در این نوع از، از پرتوی نازک و پرانرژی برای از بین بردن بافت سرطانی استفاده می‌شود.
۳- کریو:
در کریو از نیتروژن مایع برای فریز کردن بافت بدخیم و تومور سرطانی استفاده خواهد شد.
۴- موس:
این نوع از عمل به طور تخصصی برای درمان سرطان پوست به کار می‌رود. جراح سرطان لایه‌ای نازک از پوست را برداشته تا در زیر میکروسکوپ بررسی شود و این نمونه گیری‌ها و لایه برداری‌ها تا جایی ادامه پیدا می‌کند که پزشک به بافت سالم بدن بیمار برسد.
۵- آندوسکوپی:
اهمیت آندوسکوپی در نمونه‌گیری از بافت سرطانی فرد است تا این نمونه توسط پاتولوژیست در آزمایشگاه مورد بررسی قرار گیرد.
همچنین از آندوسکوپی برای بررسی بافت داخلی روده، معده و مثانه نیز استفاده می‌شود. ابزار مورد استفاده در این متود، لوله‌های باریکی هستند که در بالای آن دوربینی تعبیه شده است و از طریق دهان و مقعد وارد بدن بیمار می‌شود که می‌تواند علاوه بر بررسی این نواحی، نمونه‌گیری نیز انجام دهد.
ریکاوری پس از جراحی
روند و سرعت پروسه ریکاوری ارتباط مستقیمی با نوع عمل جراحی که بر روی بیمار انجام شده است، دارد. در هر صورت مطمئن شوید که اطلاعات کافی در مورد فرآیند ریکاوری را از پزشکتان دریافت کرده باشید.
اگر جراحی طولانی باشد، بیمار ممکن است در طول جراحی برای داشتن تنفس موثر اینتوبه و لوله‌گذاری شود، به همین دلیل پس از عمل جراحی بیمار احساس درد و سوزشی در گلو خواهد داشت.
همچنین سوندهایی برای خارج کردن ادرار از مثانه به داخل کیسه ادراری برای بیمار تعبیه می‌شود که پس از اتمام عمل، تمامی این موارد از بدن فرد خارج می‌شوند تا از بروز عفونت جلوگیری شود.
ممکن است بیمار در محل عمل خود، لوله یا لوله‌هایی به نام درن داشته باشد تا مایعاتی که توسط بافتی که روی آن جراحی صورت گرفته ایجاد شده است، توسط درن از بدن بیمار خارج شود. این درن‌ها بعد از بهبود بیمار و قطع شدن تخلیه‌ی مایعات اضافی، از بدن بیمار خارج می‌شوند.
پس از انجام عمل جراحی، بیمار میلی به خوردن و نوشیدن ندارد و با کاهش اشتها رو به رو است. معده و سیستم گوارشی آخرین بخش‌هایی از بدن هستند که تاثیرات منفی داروهای بیهوشی بر روی آنها از بین می‌رود و همچنین آخرین ارگان‌هایی هستند که روند ریکاوری را طی می‌کنند.
در این شرایط بیمار تا زمانی که صداهای دستگاه گوارشی توسط پزشک شنیده نشود، اجازه غذا خوردن نخواهد داشت.
عوارض عمل جراحی
این روش مانند سایر متودهای درمانی، عوارض جانبی از خود بروز خواهد داد. این عوارض ممکن است به دلیل انجام پروسه جراحی باشد و یا به دلیل داروهای مورد استفاده در طول پروسه ایجاد می‌شود. بنابراین هر چه عمل بزرگتر و‌سنگین‌تر باشد، عارضههای جانبی ناشی از آن نیز شدیدتر خواهد بود. البته معمولا عوارض ایجاد شده تهدید کننده حیات فرد نیستند.
این عوارض شامل:
- خون‌ریزی‌های حین و بعد از عمل
- تشکیل لخته‌های خون در ارگان‌های حیاتی
- ایجاد آسیب‌های متعدد به بافت اطراف محل جراحی که به واسطه استفاده از ابزارهای مختلف ایجاد می‌شود.
- حساسیت‌های دارویی و آلرژی
- آسیب به سایر ارگان‌ها
- کند بودن روند ریکاوری
- عفونت‌های مزمنی که به واسطه تضعیف سیستم ایمنی برای بیمار ایجاد می‌شوند.
- دردهای مزمن در محل جراحی
توصیه‌های تغذیه‌ای و سبک زندگی قبل و بعد از جراحی
قبل از جراحی سرطان، رعایت یک رژیم غذایی متعادل و سرشار از مواد مغذی می‌تواند به بهبود سیستم ایمنی و آماده‌سازی بدن برای تحمل عمل کمک کند. مصرف مواد غذایی سرشار از پروتئین مانند گوشت سفید، تخم‌مرغ، حبوبات و لبنیات کم‌چرب، برای حفظ توده عضلانی و تقویت ترمیم بافت‌ها ضروری است. همچنین، فیبرهای غذایی موجود در میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل به بهبود عملکرد دستگاه گوارش کمک می‌کنند.
آبرسانی مناسب به بدن با مصرف مقدار کافی آب و مایعات بدون قند، در کاهش عوارض بیهوشی و جلوگیری از یبوست بعد از عمل مؤثر است. پزشکان توصیه می‌کنند از مصرف غذاهای سنگین، پرچرب و فرآوری‌شده قبل از عمل پرهیز شود تا عملکرد دستگاه گوارش در بهترین حالت خود قرار گیرد.
پس از این روش، اولویت تغذیه بر تسریع روند بهبودی و جلوگیری از عوارض گوارشی است. در روزهای اول پس از عمل، بیماران ممکن است بی‌اشتهایی، تهوع یا مشکلات گوارشی را تجربه کنند، بنابراین توصیه می‌شود با رژیم غذایی مایع شفاف مانند آب گوشت، آب میوه طبیعی و چای کم‌رنگ شروع کنند و به‌تدریج غذاهای نرم و سبک مانند سوپ، پوره سبزیجات و ماست پروبیوتیک را اضافه کنند.
پرهیز از غذاهای نفاخ، سرخ‌شده و پرادویه برای جلوگیری از التهاب دستگاه گوارش ضروری است. همچنین، سبک زندگی سالم مانند پیاده‌روی سبک برای بهبود گردش خون، خواب کافی و پرهیز از استرس به تسریع ریکاوری کمک می‌کند. رعایت این نکات در کنار پیروی از توصیه‌های پزشک، می‌تواند روند بهبود را بهبود بخشیده و احتمال عوارض پس از جراحی را کاهش دهد.
مقایسه روش‌های جراحی سنتی و مدرن
جراحی سرطان در طول سال‌ها تکامل یافته است و از روش‌های سنتی باز به سمت تکنیک‌های مدرن و کم‌تهاجمی مانند لاپاروسکوپی و عمل روباتیک حرکت کرده است. جراحی‌های باز شامل برش‌های بزرگ برای دسترسی مستقیم به تومور و برداشتن آن است. این روش معمولاً برای سرطان‌های پیشرفته و تومورهای بزرگ استفاده می‌شود، زیرا پزشک دید بهتری نسبت به بافت‌های سرطانی و نواحی اطراف آن دارد. اما عوارضی مانند دوره نقاهت طولانی‌تر، افزایش ریسک عفونت، خونریزی بیشتر و درد پس از جراحی از معایب اصلی این روش است.
در مقابل، روش‌های کم‌تهاجمی مانند لاپاروسکوپی و جراحی روباتیک با استفاده از برش‌های کوچک‌تر و ابزارهای دقیق انجام می‌شوند. این تکنیک‌ها به کاهش مدت بستری در بیمارستان، درد کمتر، کاهش خطر عفونت و بهبودی سریع‌تر کمک می‌کنند. روش روباتیک حتی دقت بیشتری نسبت به لاپاروسکوپی دارد و به پزشک امکان حرکات ظریف‌تر و کنترل دقیق‌تر ابزارهای جراحی را می‌دهد. با این حال، هزینه بالاتر، نیاز به تجهیزات پیشرفته و زمان یادگیری بیشتر برای جراحان از جمله چالش‌های این روش‌های نوین است. در جدول زیر، مقایسه‌ای میان این روش‌ها ارائه شده است:
مقایسه جراحی باز، لاپاروسکوپی و جراحی روباتیک
| ویژگی‌ها | جراحی باز | لاپاروسکوپی | جراحی روباتیک |
|---|---|---|---|
| نوع برش | بزرگ و عمیق | کوچک و کم‌عمق | کوچک و دقیق‌تر |
| مدت زمان بهبودی | طولانی (چند هفته تا ماه‌ها) | کوتاه‌تر (چند روز تا چند هفته) | کوتاه‌تر از لاپاروسکوپی |
| دقت جراحی | متوسط | بالا | بسیار بالا |
| ریسک عفونت | زیاد | کمتر از جراحی باز | کمترین میزان |
| خونریزی حین عمل | بیشتر | کمتر | بسیار کم |
| هزینه | کمتر نسبت به روش‌های مدرن | متوسط | بالا |
| کنترل جراح | کامل ولی با محدودیت حرکتی | محدود به ابزارهای جراحی | حداکثر دقت و انعطاف‌پذیری بالا |
| کاربردها | تومورهای بزرگ، سرطان‌های پیشرفته | بسیاری از سرطان‌های قابل جراحی | جراحی‌های دقیق مانند سرطان پروستات |
تحقیقات و دیدگاه‌های علمی درباره جراحی سرطان
در سال‌های اخیر، تحقیقات گسترده‌ای در زمینه روش‌های جراحی سرطان انجام شده که تأثیر فناوری‌های نوین را در بهبود نتایج درمانی نشان می‌دهد. استفاده از روش‌های کم‌تهاجمی، جراحی‌های هدایت‌شده با تصویربرداری، و تکنیک‌های نوین مانند جراحی روباتیک نقش مهمی در افزایش اثربخشی درمان و کاهش عوارض جراحی ایفا کرده‌اند. در ادامه، به برخی از جدیدترین مطالعات و نظرات متخصصان درباره جراحی سرطان اشاره می‌کنیم:
- مطالعه‌ای در مجله Lancet Oncology (2023) نشان داده است که جراحی روباتیک برای سرطان‌های دستگاه گوارش، مانند سرطان روده بزرگ، میزان عوارض پس از عمل را تا ۳۰٪ کاهش داده و مدت بستری در بیمارستان را به طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهد. این پژوهش تأکید می‌کند که استفاده از این روش می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند.
- بررسی انجام‌شده توسط انجمن جراحی سرطان آمریکا (SSO) در سال 2022 نشان داده است که جراحی کم‌تهاجمی لاپاروسکوپی و توراکوسکوپی برای برداشتن برخی تومورها، مانند سرطان ریه و سرطان تخمدان، در مقایسه با جراحی باز، موجب کاهش خونریزی، کوتاه‌تر شدن زمان ریکاوری و کاهش عفونت‌های بعد از عمل می‌شود.
- پروفسور دیوید جِی. بریجمن، متخصص جراحی سرطان در کلینیک مایو، در مقاله‌ای که در سال 2023 منتشر شده است، اشاره می‌کند که ترکیب جراحی با درمان‌های مکمل مانند ایمونوتراپی و شیمی‌درمانی هدفمند، میزان عود سرطان را در برخی از انواع تومورها (مانند ملانومای پیشرفته و سرطان پستان سه‌گانه منفی) تا ۴۰٪ کاهش داده است.
- تحقیقات منتشرشده در مجله Nature Reviews Clinical Oncology (2024) نشان می‌دهد که بیوپسی مایع و تصویربرداری مولکولی می‌توانند در تعیین زمان مناسب جراحی و شناسایی بیماران مناسب برای جراحی کم‌تهاجمی نقش مهمی ایفا کنند. این تکنیک‌ها به پزشکان کمک می‌کنند که بدون نیاز به جراحی‌های پرریسک، ارزیابی دقیق‌تری از وضعیت بیماری داشته باشند.
- مطالعه‌ای از مؤسسه ملی سرطان آمریکا (NCI) در سال 2023 گزارش داده است که روش‌های نوین مانند کرایوسرجری (فریز کردن سلول‌های سرطانی با نیتروژن مایع) و استفاده از نانوذرات برای تخریب سلول‌های سرطانی در حین جراحی، میزان آسیب به بافت‌های سالم را کاهش داده و اثرات جانبی درمان را کمتر می‌کند. این روش‌ها به‌ویژه در سرطان‌های پوست و کبد کاربرد دارند.
کلام آخر
در پایان، باید بدانید که سرطان تنها یک فصل از داستان زندگی شماست، نه پایان آن. هر قدمی که به سمت درمان برمی‌دارید، گامی است در مسیر بهبودی و بازگشت به زندگی‌ای که شایسته شماست. جراحی، درمان‌های مکمل و تغییرات سبک زندگی تنها ابزارهایی هستند که به شما کمک می‌کنند تا این مسیر دشوار را با قدرت و امید طی کنید. هر روز که از آن عبور می‌کنید، نشان‌دهندهٔ اراده، شجاعت و توانمندی شماست.
پیاد بگیرید که در هر لحظه از این مسیر، امید خود را حفظ کنید و به توانایی بدنتان برای بهبودی ایمان داشته باشید. تیم سایت بای بای سرطان همیشه در کنار شماست تا با ارائه اطلاعات معتبر و حمایت‌های لازم، شما را در این سفر دشوار یاری کند. شما قوی‌تر از هر مشکلی هستید، و پایان این داستان، نه تنها بهبودی، بلکه زندگی‌ای پر از امید و سلامتی است.
