مقابله با سوختگی‌های پرتودرمانی می‌تواند یک جنبه پیچیده در درمان سرطان باشد. این سوختگی‌ها که با نام درماتیت پرتویی نیز شناخته می‌شوند می‌توانند باعث درد شده و بر کیفیت زندگی افرادی که تحت پرتودرمانی هستند تأثیر بگذارد. آشنایی با نحوه مدیریت و درمان خانگی سوختگی پرتودرمانی در خانه برای کاهش علائم آن ضروری است پس با این مقاله از بای بای سرطان همراه باشید.
آشنایی با سوختگی پرتودرمانی
پرتودرمانی یک درمان رایج برای سرطان است که از پرتوهای پر انرژی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. این درمان می‌تواند در هدف قرار دادن و از بین بردن سلول‌های سرطانی بسیار موثر باشد اما می‌تواند عوارض جانبی نیز ایجاد کند از جمله سوختگی‌های پوستی به نام سوختگی ناشی از تشعشع یا درماتیت پرتویی. این سوختگی‌ها بسته به شدت و مدت درمان و همچنین حساسیت پوستی فرد تحت درمان می‌تواند از قرمزی خفیف تا آسیب شدیدتر پوست متغیر باشد.
چرا سوختگی ناشی از تشعشع رخ می‌دهد؟
پرتودرمانی با هدایت پرتوهای ایکس پرانرژی به بافت‌های سرطانی عمل می‌کند. این اشعه‌ها قدرتمند هستند و می‌توانند به اعماق بدن نفوذ کرده و به سلول‌های سرطانی برسند و آن را از بین ببرند. همانطور که پرتوها از پوست عبور می‌کنند تا سلول‌های سرطانی را هدف قرار دهند می‌توانند به سلول‌های سالم پوست نیز آسیب برسانند. این آسیب منجر به سوختگی ناشی از تشعشع می‌شود که مشابه آفتاب سوختگی‌های شدید است.
سوختگی ناشی از تشعشع بلافاصله ظاهر نمی شود و معمولاً یک تا دو هفته پس از شروع درمان خودش را نشان می‌دهد. این تاخیر به این دلیل اتفاق می‌افتد که زمان می‌برد تا سلول‌های پوست به آسیب ناشی از تابش واکنش نشان دهند. در برخی موارد، سوختگی‌ها می‌توانند حتی پس از پایان جلسات پرتودرمانی ادامه پیدا کنند زیرا پوست همچنان به اثر تجمعی درمان پاسخ می‌دهد.
شدت سوختگی شیمی درمانی می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد و به ناحیه تحت درمان بستگی دارد. نواحی دارای چین خوردگی پوست مانند زیر سینه یا زیر بغل یا نواحی‌ای که مکررا در معرض نور خورشید بوده‌اند بیشتر مستعد سوختگی هستند. به عنوان مثال افرادی که تحت درمان برای سرطان سینه، سرطان‌های سر و گردن یا سرطان‌های نزدیک به سطح پوست مانند سرطان پوست یا رکتوم قرار می‌گیرند بیشتر دچار سوختگی شیمی درمانی می‌شوند.
علائم سوختگی پرتودرمانی
سوختگی ناشی از تشعشع می‌تواند به روش‌های مختلفی ظاهر شود و شدت آن می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. علائم این سوختگی معمولاً عبارتند از:
- قرمزی پوست: ناحیه تحت درمان ممکن است قرمز و ملتهب شود، شبیه به آفتاب سوختگی.
- تیره شدن پوست: ممکن است به دلیل افزایش رنگدانه، رنگ پوست تیره‌تر شود.
- خشکی: پوست می‌تواند خشک و پوسته پوسته شود که گاهی منجر به برداشته شدن لایه پوست می‌شود.
- تاول زدن: در موارد شدیدتر، تاول روی سطح پوست ایجاد می‌شود.
- متورم شدن: ناحیه آسیب دیده ممکن است متورم شده و باعث درد شود.
- خارش: پوست ممکن است دچار خارش شود که ممکن است شما را به خاراندن آن ناحیه وادار کند اما برای جلوگیری از آسیب بیشتر باید از این کار اجتناب کرد.
- احساس سوزش: ممکن است پوست احساس سوزش داشته باشد و درد را بیشتر کند.
کمک‌های اولیه برای سوختگی پرتودرمانی
مراقبت از پوست در طول و بعد از پرتودرمانی برای به حداقل رساندن درد ضروری است. مراقبت مناسب از پوست نیز می‌تواند از عوارض بعدی جلوگیری کند. در این بخش مقاله چند مرحله عملی برای کمک‌های اولیه و مراقبت روزانه از سوختگی شیمی درمانی را بررسی کردیم:
شستشوی ملایم: هر روز پوست درمان شده را به آرامی تمیز کنید. از آب ولرم و یک پاک کننده ملایم با pH پایین استفاده کنید. از استفاده از آب داغ که باعث تحریک بیشتر پوست می‌شود خودداری کنید. روی پوست را با دستمال، لیف یا مواد زبر نکشید و از دستان خود برای شستن ملایم ناحیه استفاده کنید و مطمئن شوید که تمیز و عاری از باکتری است.
مرطوب کردن مرتب: مرطوب نگه داشتن پوست بسیار مهم است. چند بار در روز یک مرطوب کننده ملایم و بدون عطر را روی ناحیه آسیب دیده بمالید. مرطوب کننده‌ها به حفظ رطوبت پوست کمک می‌کنند و می‌توانند خشکی و لایه برداری پوست را کاهش دهند. مهم است که محصولات توصیه شده توسط پزشک را انتخاب کنید تا مطمئن شوید که آنها با پرتودرمانی شما تداخل ندارند.
محافظت از پوست: ناحیه تحت درمان را در معرض دمای شدید قرار ندهید. از استفاده از پد حرارتی، کیسه یخ یا هر چسب زخمی روی پوست آسیب دیده خودداری کنید. دمای زیاد می‌تواند سوختگی را بدتر کند و چسب زخم می‌توانند پوست شکننده شما را پاره کنند.
عدم اصلاح: از اصلاح ناحیه تحت درمان خودداری کنید. اصلاح می‌تواند پوست را تحریک کند و خطر عفونت را افزایش دهد. اگر اصلاح لازم است از تیغ برقی استفاده کنید و بسیار ملایم این کار را انجام بدهید.
محافظت در برابر آفتاب: اگر نیاز به بیرون رفتن دارید از پوست تحت درمان در برابر نور خورشید محافظت کنید. از کرم ضد آفتاب با SPF بالا استفاده کنید و لباس‌های محافظ مانند آستین بلند و کلاه لبه پهن بپوشید. برای جلوگیری از آسیب بیشتر به پوست بهتر است تا حد امکان از قرار گرفتن مستقیم در معرض آفتاب خودداری کنید.
درمان خانگی سوختگی پرتودرمانی
هنگام مواجهه با سوختگی پرتودرمانی، چندین درمان خانگی در دسترس شماست که می‌تواند به تسکین پوست‌تان کمک کند. در این بخش مقاله به بررسی چند گزینه معمول می‌پردازیم که استفاده از آنها آسان و به طور کلی در صورت استفاده طبق دستورالعمل بی خطر است. همیشه قبل از شروع هر درمان جدید با پزشک خود مشورت کنید.
- آلوئه ورا
آلوئه ورا یک درمان طبیعی شناخته شده برای بیماری‌های مختلف پوستی از جمله سوختگی است. این ماده دارای خواص ضد التهابی قوی است که می‌تواند به کاهش قرمزی و تورم ناشی از سوختگی ناشی از اشعه کمک کند. بهترین راه برای استفاده از آلوئه ورا استفاده مستقیم از ژل از روی گیاه است. اگر گیاه آلوئه ورا دارید، یک برگ را نزدیک به پایه ببرید، آن را باز کنید و ژل داخل آن را بردارید.
ژل تازه آلوئه ورا را به آرامی روی ناحیه آسیب دیده بمالید. می‌توانید این کار را چند بار در روز به خصوص پس از شستن و خشک کردن پوست انجام دهید. اطمینان حاصل کنید که ژل تمام ناحیه سوخته را پوشش می‌دهد. اگر به گیاه تازه دسترسی ندارید می‌توانید از ژل آلوئه ورای خریداری شده از فروشگاه استفاده کنید. اطمینان حاصل کنید که محصول خالص و عاری از عطر، الکل یا رنگ‌های اضافه شده باشد که می‌تواند پوست را تحریک کند.
- کرم کالاندولا
کالاندولا که از گل همیشه بهار به دست می‌آید یکی دیگر از داروهای موثر برای درمان سوختگی ناشی از تشعشعات است. این گیاه به دلیل خواص ضد باکتری، ضد التهابی و آنتی اکسیدانی خود شناخته شده است که آن را به گزینه‌ای عالی برای تسکین و التیام پوست تبدیل می‌کند. به دنبال کرم کالاندولایی باشید که به طور خاص برای پوست‌های حساس یا آسیب دیده فرموله شده است. این کرم باید عاری از عطرهای مصنوعی و مواد شیمیایی خشن باشد.
یک لایه نازک از کرم گل همیشه بهار را دو تا سه بار در روز روی ناحیه آسیب دیده بمالید. قبل از استفاده از تمیز و خشک بودن پوست اطمینان حاصل کنید تا جذب کرم به حداکثر برسد. کرم را به آرامی روی پوست ماساژ دهید. این امر می‌تواند به بهبود گردش خون در ناحیه و افزایش اثربخشی کرم کمک کند. کرم کالاندولا علاوه بر تسکین پوست یک سد محافظ نیز ایجاد می‌کند که می‌تواند از عفونت جلوگیری کند.
- کرم هیدروکورتیزون
کرم هیدروکورتیزون یک کورتیکواستروئید خفیف است که می‌تواند برای کاهش خارش و التهاب ناشی از سوختگی شیمی درمانی استفاده شود. این گزینه بدون نسخه به راحتی در دسترس است اما باید با احتیاط از آن استفاده کرد. یک لایه نازک از کرم هیدروکورتیزون را بیش از سه بار در روز روی ناحیه آسیب دیده بمالید. مطمئن شوید که از استفاده از این کرم در یک ساعت قبل یا بعد از پرتودرمانی خودداری کنید زیرا می‌تواند در درمان اختلال ایجاد کند.
از کرم هیدروکورتیزون به طور مداوم و برای دوره‌های طولانی استفاده نکنید. استفاده بیش از حد از این کرم می‌تواند منجر به نازک شدن پوست و سایر عوارض جانبی شود. دستورالعمل‌های روی بسته بندی را دنبال کنید و در صورت نیاز به استفاده بیش از یک هفته از آن با پزشک خود مشورت کنید.
به نحوه واکنش پوست خود به این کرم توجه کنید. در صورت مشاهده هر گونه واکنش نامطلوب مانند افزایش قرمزی، تحریک یا واکنش آلرژیک، استفاده از کرم را متوقف کرده و با پزشک خود تماس بگیرید. کرم هیدروکورتیزون می‌تواند در مدیریت خارش و التهاب خفیف بسیار موثر باشد اما برای جلوگیری از عوارض احتمالی باید با احتیاط از آن استفاده کرد. همیشه دستورالعمل‌های توصیه شده را برای استفاده ایمن دنبال کنید.
- کرم‌های تجویزی
پزشک می‌تواند برای سوختگی‌های شدیدتر کرم یا پمادهای قوی‌تری را تجویز کند. این درمان‌های تجویزی برای رسیدگی بهتر به علائم سوختگی فرموله شده‌اند.
کرم‌های کورتیکواستروئیدی: این کرم‌ها نسخه قوی تر از کرم‌های هیدروکورتیزون بدون نسخه هستند و برای کاهش التهاب و خارش شدید استفاده می‌شوند. پزشک دستورالعمل‌های خاصی را در مورد نحوه استفاده از این کرم‌ها ارائه می‌دهد. رعایت دقیق این دستورالعمل‌ها برای جلوگیری از عوارض جانبی ضروری است.
کرم‌های آنتی بیوتیک: اگر خطر عفونت وجود داشته باشد، پزشک می‌تواند کرم آنتی بیوتیک تجویز کند. این کرم‌ها به پیشگیری یا درمان عفونت‌های باکتریایی کمک می‌کنند که می‌تواند روند بهبودی را پیچیده کند. بعضی از کرم‌های تجویزی بر حفظ رطوبت و محافظت از پوست تمرکز دارند. این کرم‌ها اغلب حاوی موادی مانند اوره یا لانولین هستند که به حفظ سد رطوبتی پوست کمک می‌کنند.
همیشه از کرم‌های تجویزی دقیقاً طبق دستور پزشک خود استفاده کنید و بیشتر یا کمتر از مقدار تجویز شده استفاده نکنید. حواستان به نحوه واکنش پوست به کرم باشد. هرگونه تغییر غیرعادی مانند تحریک یا واکنش‌های آلرژیک را فوراً به پزشک خود گزارش دهید. این کرم‌ها ابزار قدرتمندی در درمان سوختگی شیمی درمانی هستند اما نیاز به استفاده دقیق تحت راهنمایی یک پزشک دارند. آنها می‌توانند به طور قابل توجهی علائم را بهبود بخشند و به بهبود موثرتر پوست کمک کنند.
چه زمانی باید به دنبال کمک پزشکی باشید
دیدیم که بسیاری از سوختگی‌های شیمی درمانی را می‌توان در خانه درمان کرد اما دانستن زمان مراجعه به پزشک ضروری است. برخی علائم ممکن است نشان دهند که سوختگی عفونی شده یا نیاز به درمان شدیدتری است. در این بخش مقاله چند نشانه را مرور کردیم که نشان می‌دهد باید با پزشک خود تماس بگیرید:
تب: درجه حرارت بالا می‌تواند نشانه عفونت باشد. اگر بعد از شروع پرتودرمانی دچار تب شدید بسیار مهم است که فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.
افزایش درد: برخی از دردها طبیعی است اما افزایش قابل توجه درد می‌تواند نشان دهنده عفونت یا عارضه دیگری باشد. اگر درد شدیدی را تجربه می‌کنید که با درمان‌های تجویز شده بهبود نمی‌یابد به دنبال کمک پزشکی باشید.
خونریزی از پوست: اگر متوجه هر گونه خونریزی از ناحیه تحت درمان شدید می‌تواند نشانه آسیب پوستی باشد که نیاز به توجه پزشکی دارد. خونریزی را نادیده نگیرید زیرا می‌تواند منجر به عوارض بیشتر شود.
تاول زدن: تاول خفیف می‌تواند بخشی از سوختگی‌های درجه دو باشد اما تاول‌های گسترده باید توسط یک پزشک ارزیابی شود. تاول‌های بزرگ بیشتر مستعد عفونت هستند و ممکن است نیاز به مراقبت ویژه داشته باشند.
چرک یا ترشح: وجود چرک یا هر گونه ترشح غیر معمول از محل سوختگی نشانه بارز عفونت است. این وضعیت نیاز به درمان فوری پزشکی برای جلوگیری از گسترش عفونت دارد.
بوی بد: اگر ناحیه آسیب دیده بوی بدی پیدا کند می‌تواند نشان دهنده عفونت باشد. بوی بد اغلب با حضور باکتری همراه است و باید توسط یک پزشک بررسی شود.
خارش شدید: مقداری خارش انتظار می‌رود اما خارش شدید یا بدتر می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل زمینه‌ای باشد. خارش مداوم که به درمان‌های بدون نسخه پاسخ نمی‌دهد باید ارزیابی شود.
کلام آخر
در این مقاله دیدیم که مدیریت سوختگی‌های پرتودرمانی به ترکیبی از مراقبت‌های پوستی مناسب، مدیریت پیشگیرانه علائم و استفاده از درمان خانگی سوختگی پرتودرمانی نیاز دارد. افرادی که تحت پرتودرمانی قرار می‌گیرند با پیروی از دستورالعمل‌های ذکر شده در این مقاله می‌توانند نقش موثری در درمان خود داشته باشند و راحتی و کیفیت زندگی خود را بهبود ببخشند. به یاد داشته باشید که قبل از شروع هر درمان جدید با پزشک خود مشورت کنید و پوست‌تان را برای هر گونه تغییر یا عارضه زیر نظر داشته باشید.
منابع:
