می‌دانیم که همواره پرتودرمانی در برخی بیماران با عوارض متعددی همراه خواهد بود؛ کم کاری تیروئید بخاطر پرتودرمانی سر و گردن، به دلیل تمرکز اشعه بر سر و درگیر کردن بخشی از تیروئید نیز یکی از این عوارض متعدد است.
به همین جهت در این مقاله‌ی بای بای سرطان هدف ما بررسی کم کاری تیروئید به عنوان یک عارضه جانبی پرتودرمانی و شناختن راه‌حل‌هایی در پی کاهش ریسک بروز این عارضه در بیماران خواهد بود.
علت بروز کم کاری تیروئید بخاطر پرتودرمانی سر و گردن
کم کاری تیروئید، وضعیتی است که در‌آن غده تیروئید به اندازه کافی هورمون‌های تیروئید تولید نمی‌کند که این مشکل ممکن است بر اثر عوامل مختلفی انجام شود.
در این بین یکی از این عوامل تشدید کننده کم کاری تیروئید، متود درمانی رادیوتراپی است که یک درمان بسیار رایج در درمان انواع سرطان است.
لذا در این قسمت از مقاله ما به ارتباط بین کم کاری تیروئید و رادیوتراپی می‌پردازیم و درمورد علل و گزینه‌های درمانی موجود برای افرادی که پس از انجام رادیوتراپی دچار کم کاری تیروئید می‌شوند، بحث خواهیم کرد.
ارتباط بین کم کاری تیروئید و رادیوتراپی:
پرتو درمانی یکی از متودهای درمان سرطان است که از پرتوهای پرانرژی برای کشتن و از بین بردن سلول‌های سرطانی و کوچک کردن تومورها به کار گرفته می‌شود.
در حالی که این متود درمانی برای بیماران سرطانی بسیار موثر است اما می‌تواند اثرات طولانی مدتی بر بدن نیز بگذارد که یکی از این اثرات آسیب به غده تیروئید خواهد بود.
همانطور که می‌دانید، غده تیروئید نقش بسیار مهمی در تنظیم متابولیسم، رشد و نمو دارد و بروز هرگونه اختلال در عملکرد آن می‌تواند منجر به کم کاری تیروئید و یا پرکاری تیروئید شود که در این مقاله کم کاری تیروئید مد نظر است.
تحقیقات نشان داده است که خطر ابتلا به کم کاری تیروئید پس از رادیوتراپی، بسته عوامل مختلفی مانند دوز و مدت پرتودرمانی، ناحیه تحت درمان و حساسیت فردی متفاوت خواهد بود.
غده تیروئید به شدت به تشعشعات حساس است و حتی دوزهای کم اشعه نیز می‌تواند به مرور زمان باعث آسیب‌های مختلفی در این غده شود.
علل کم کاری تیروئید پس از رادیوتراپی
علت اصلی کم کاری تیروئید پس از رادیوتراپی، آسیب وارد شده به غده تیروئید توسط تشعشعات و پرتوهای مورد استفاده در حین پروسه پرتودرمانی است.
این تشعشعات می‌توانند منجر به بروز التهاب و زخم شدن بافت تیروئید شده و توانایی آن برای تولید هورمون‌ها را مختل کنند. این آسیب می‌تواند بلافاصله پس از شروع پروسه رادیوتراپی اتفاق بیوفتد و یا امکان دارد سال‌های بعد از درمان ظاهر شود؛ بنابراین نظارت طولانی مدت بر سلامت افرادی که تحت پرتودرمانی هستند، ضروری است.
علاوه بر این، غده هیپوفیز که تولید هورمون تیروئید را کنترل می‌کند نیز می‌تواند تحت تاثیر رادیوتراپی قرار گیرد. اگر غده هیپوفیز آسیب دیده باشد، ممکن است به غده تیروئید سیگنالی برای تولید هورمون‌های کافی ندهد که این مسئله بیشتر به ایجاد کم کاری تیروئید کمک می‌کند.
علائم کم کاری تیروئید:
علائم کم کاری تیروئید بخاطر پرتودرمانی سر و گردن می‌تواند بسیار متفاوت باشد و همچنین ممکن است به تدریج و با گذشت زمان بروز یابد.
علائم شایع کم کاری تیروئید شامل خستگی، افزایش وزن، عدم تحمل سرما، خشکی پوست، یبوست و افسردگی است.
با این حال این علائم را می‌توان به بیماری‌های دیگر و یا مشکلات پزشکی که به هیچ عنوان جدی نیستند نیز نسبت داد که همین امر موجب می‌شود تا تشخیص کم کاری تیروئید صرفا از روی علائم و پس از رادیوتراپی با چالش‌هایی رو به رو شود.
رادیوتراپی و نقش آن در درمان سرطان
رادیوتراپی که به عنوان پرتودرمانی نیز شناخته می‌شود، یک روش درمانی رایج برای انواع مختلفی از سرطان‌ها است. در این تکنیک، تابش پرانرژی اشعه برای هدف قرار دادن و از بین بردن سلول‌های سرطانی مورد استفاده قرار می‌گیرد و از رشد و تقسیم آن‌ها جلوگیری می‌کند.
رادیوتراپی را می‌توان به صورت خارجی از طریق دستگاهی به نام شتاب دهنده خطی یا به صورت داخلی از طریق مواد رادیواکتیو که مستقیما در داخل بدن قرار می‌گیرند، انجام داد.
هدف از انجام رادیوتراپی از بین بردن سلول‌های سرطانی و در عین حال به حداقل رساندن آسبب به بافت‌های سالم اطراف است. در حقیقت می‌توان از این روش به عنوان یک درمان اولیه، در کنار عمل‌های جراحی و شیمی درمانی یا به عنوان یک درمان تسکینی برای بهبود و کاهش علائم سرطان و ارتقای کیفیت زندگی افراد مبتلایان به سرطان پیشرفته استفاده نمود.
تشخیص و پایش کم کاری تیروئید:
تشخیص کم کاری تیروئید پس از رادیوتراپی، شامل ارزیابی جامع علائم معاینه فیزیکی و تست‌های آزمایشگاهی است. متخصصان مراقبت‌های بهداشتی علائمی مانند خستگی، افزایش وزن و تغییرات خلق و خو را ارزیابی می‌کنند و همچنین یک معاینه فیزیکی برای ارزیابی اندازه و بافت غده تیروئید انجام می‌دهند.
انجام آزمایشات خون شامل بررسی سطوح T3، TSH و T4 برای تایید کم کاری تیروئید ضروری است. نظارت منظم بر عملکرد تیروئید بسیار مهم است، به ویژه برای افرادی که تحت پرتودرمانی قرار گرفته‌اند؛ زیرا عملکرد تیروئید می‌تواند در طول زمان تغییر کند.
این موضوع امکان تشخیص زودهنگام کم کاری تیروئید و تنظیم سریع درمان جایگزین هورمونی را در صورت نیاز فراهم می‌کند.
مدیریت علائم کم کاری تیروئید
پس از اتمام پروسه تشخیص، مدیریت علائم کم کاری تیروئید در اولویت قرار می‌گیرد. به کارگیری درمان جایگزین هورمونی، درمان اولیه کم کاری تیروئید است؛ در این روش با بازگرداندن سطح هورمون به حالت طبیعی، بسیاری از علائم از جمله خستگی، افزایش وزن و افسردگی را می‌توان کاهش داد.
برای افراد مبتلا به کم کاری تیروئید، مهم است که از نزدیک با متخصصان مراقبت‌های بهداشتی خود همکاری کنند تا دوز مناسب درمان جایگزینی هورمون را پیدا کنند که به بهترین وجه با نیازهای آن‌ها مطابقت دارد.
مراجعات منظم به پزشک و انجام آزمایش خون برای نظارت بر اثربخشی درمان و انجام هرگونه تنظیمات لازم ضروری خواهد بود.
گزینه‌های درمانی برای کنترل کم کاری تیروئید
خوشبختانه کم کاری تیروئید یک بیماری قابل درمان است و چندین گزینه برای مدیریت موثر آن در دسترس خواهد بود.
درمان اولیه کم کاری تیروئید، درمان جایگزینی هورمونی است که شامل مصرف هورمون‌های تیروئید مصنوعی برای جبران تولید ناکافی هورمون‌ها توسط غده تیروئید است؛ هورمون‌های مصنوعی معمولا به شکل قرص هستند و باید روزانه به صورت ناشتا مصرف شوند.
لووتیروکسین، رایج‌ترین هورمون مصنوعی است که برای کنترل و درمان کم کاری تیروئید تجویز می‌شود. این دارو یک نسخه مصنوعی از هورمون تیروکسین (T4) است و به عادی سازی سطح هورمون در بدن کمک می‌کند.
دوز لووتیروکسین بر اساس نیازهای خاص بیماران می‌تواند متفاوت باشد و نظارت منظم بر عملکرد تیروئید برای تنظیم دوز در صورت لزوم لازم است.
علاوه بر درمان جایگزینی هورمون، تغییر سبک زندگی نیز می‌تواند نقش مهمی در مدیریت علائم کم کاری تیروئید داشته باشد.
این تغییرات ممکن است شامل حفظ یک رژیم غذایی سالم، درگیر شدن در فعالیت بدنی منظم، مدیریت سطح استرس و خواب کافی خواهد بود.
در حالی که تغییرات سبک زندگی ممکن است به تنهایی برای درمان کم کاری تیروئید کافی نباشد اما می‌تواند مکمل درمان پزشکی باشد و در ارتقای سلامت کلی تیروئید نیز موثر عمل کند.
داروهایی برای مدیریت کم کاری تیروئید:
در کنار درمان جایگزینی هورمون، ممکن است داروهای دیگری برای مدیریت علائم خاص مرتبط با کم کاری تیروئید تجویز شوند.
برای مثال، اگر فردی افسردگی یا اضطراب را در نتیجه کم کاری تیروئید تجربه کند، ممکن است لازم باشد تا داروهای ضدافسردگی یا ضد اضطراب را در نتیجه کم کاری تیروئید مصرف کند.
از این رو همکاری نزدیک با متخصصان مراقبت‌های بهداشتی برای تعیین مناسب‌ترین رژیم دارویی جهت رفع نیازهای منحصر به فرد هر شخص مهم است.
تغییرات سبک زندگی برای حمایت از سلامت تیروئید:
حفظ یک سبک زندگی سالم می‌تواند تاثیر مثبتی بر سلامت تیروئید و بهزیستی کلی بدن داشته باشد. در این بین رژیم غذایی سرشار از ید، سلنیوم و روی که مواد معدنی ضروری برای عملکرد تیروئید هستند، می‌تواند مفید باشند.
غذاهایی مانند غذاهای دریایی، لبنیات، آجیل و حبوبات نیز منابع خوبی از این مواد مغذی هستند. ورزش منظم همچنین می‌تواند از سلامت تیروئید با ارتقای متابولیسم و تعادل کلی هورمونی حمایت کند.
درگیر شدن در فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی، دویدن، دوچرخه سواری یا تمرینات قدرتی می‌تواند به تنظیم وزن و بهبود سطح انرژی روزانه کمک کند.
با این حال، مشورت با یک متخصصین ارائه خدمات سلامت قبل از شروع هر رژیم ورزشی، به ویژه برای افرادی که درگیر بیماری زمینه‌ای هستند، از واجبات خواهد بود.
نقش رژیم غذایی و ورزش در مدیریت کم کاری تیروئید
در حالی که رژیم غذایی و ورزش می‌توانند از سلامت کلی افراد حمایت کنند اما مهم است که توجه داشته باشید که این موارد نمی‌توانند جایگزین درمان اصلی پزشکی برای کم کاری تیروئید باشند.
درمان جایگزینی هورمون همچنان به عنوان درمان اولیه و اصلی کم کاری تیروئید است و برای ایجاد هرگونه تغییر در شیوه زندگی، باید با یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی مشورت شود تا اطمینان حاصل شود که این شیوه با نیازهای خاص هر فرد مطابقت دارد.
همانطور که پیش‌تر به آن اشاره شد، حفظ یک رژیم غذایی سالم و انجام فعالیت‌های بدنی منظم می‌تواند به رفاه کلی افراد کمک کند، سطح انرژی بدن را بهبود بخشد و از اثربخشی درمان پزشکی حمایت کند.
پس مهم است که رژیم غذایی و ورزش منظم را به عنوان اجزای مکمل یک برنامه درمانی جامع برای مدیریت کم کاری تیروئید در نظر بگیریم.
درمان‌های جایگزین و مکمل برای کم کاری تیروئید:
علاوه بر درمان‌های معمول دارویی، برخی از افراد ممکن است درمان‌های جایگزین و مکمل را برای مدیریت کم کاری تیروئید جست وجو کنند.
این درمان‌ها می‌توانند شامل طب سوزنی، مصرف مکمل‌های گیاهی و تکنیک‌های آرامش بخش ذهن و بدن مانند یوگا یا مدیتیشن باشند.
درست است که این رویکردها ممکن است علائم فعلی بیماری را تسکین دهند و از رفاه کلی افراد حمایت کنند اما اثربخشی آن‌ها در درمان کم کاری تیروئید به خوبی ثابت نشده است و جهت انجام مداوم آن‌ها با رویکرد درمانی، باید با یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی صحبت شود.
پشتیبانی و منابع برای افراد مبتلا به کم کاری تیروئید پس از رادیوتراپی
زندگی با کم کاری تیروئید بخاطر پرتودرمانی سر و گردن می‌تواند چالش برانگیز باشد، هم از نظر جسمی و هم از نظر احساسی.
لذا برای افراد ضروری است که به دنبال پشتیبانی و دسترسی به منابع موجود برای کمک به خود در سفر درمان باشند.
گروه‌های حمایتی، چه حضوری و چه آنلاین، می‌توانند حس حمایت و درک را برای بیماران فراهم کنند.
علاوه بر این، سازمان‌هایی که به سلامت تیروئید اختصاص دارند، مانند انجمن تیروئید آمریکا یا بنیاد تیروئید، می‌توانند اطلاعات، منابع و پشتیبانی ارزشمندی را برای افراد مبتلا به کم کاری تیروئید ارائه دهند.
ایفای نقش فعال در آموزش خود در مورد این بیماری و ارتباط با افرادی که تجربیات مشابهی دارند، می‌تواند به طور قابل توجهی بر رفاه کلی بیماران تأثیر بگذارد.
کلام آخر
در این مقاله‌ی بای بای سرطان به بیماری کم کاری تیروئید بخاطر پرتودرمانی سر و گردن پرداخته و علت آن را حساسیت زیاد غده تیروئید نسبت به ذرات پرانرژی که در پرتودرمانی به سر یا گردن تابانده می‌شوند، دانستیم.
در نهایت نیز انجام معاینات و آزمایشات دوره‌ای را برای مبتلایان سرطانی که در حال انجام پرتودرمانی بوده و یا از پرتودرمانی آن‌ها مدت زیادی می‌گذرد، ضروری دانستیم.
منابع:
