قرص ضد بارداری علاوه بر موارد مصرف زیادی که در جهت درمان مشکلات زنانه و جلوگیری از بارداری دارد، عوارضی متعددی نیز در افراد ایجاد میکند که بسیاری از افراد از این عوارض آگاهی دارند.
اما آیا ابتلا به سرطان نیز میتواند یکی از عوارض بیشمار قرصهای ضد بارداری باشد؟ در این مقالهی بای بای سرطان، ضمن بررسی تاثیر این دسته از قرصها در ابتلا به انواع سرطانها، سایر عوارض جانبی مهم و نحوه مصرف قرص ضد بارداری را نیز بررسی میکنیم.
قرص جلوگیری از بارداری چیست؟
قرصهای پیشگیری از بارداری که به عنوان قرص ضد بارداری نیز شناخته میشوند، یک گونه پرکاربرد و محبوب جهت پیشگیری از بارداری هستند.
این قرصها حاوی انواع مختلفی از هورمونهای استروژن و پروژسترون بوده که به طور طبیعی در تخمدانهای زنان تولید میشوند. این هورمونها با مهار تخمکگذاری، با ضخیم شدن مخاط دهانه رحم و نازک شدن پوشش داخلی رحم، به منظور جلوگیری از بارداری عمل میکنند.
در این قسمت از مقاله به راهنمایی کامل و جامعی در خصوص نحوه عملکرد قرصهای ضد بارداری، انواع مختلف قرصهای ضد بارداری موجود در بازار، نحوه انتخاب بهترین و مناسبترین قرص و سایر اطلاعات ضروری خواهیم پرداخت.
قرص ضد بارداری چگونه عمل میکند؟
تنظیم هورمونی چرخه قاعدگی:
چرخه قاعدگی یک فرآیند بسیار پیچیده است که توسط هورمونها تنظیم و کنترل میشود. قرصهای ضدبارداری از هورمونهای مصنوعی برای تقلید و اصلاح این چرخه طبیعی استفاده میکنند.
دو هورمون استروژن و پروژسترون جهت جلوگیری از تخمکگذاری و آزاد شدن تخمکها از تخمدانها عمل میکنند و با سرکوب تخمکگذاری، قرص ضد بارداری به طور قابل توجهی شانس لقاح و بارداری را کاهش میدهد.
تغییرات در مخاط دهانه رحم:
قرصهای ضدبارداری بر مخاط دهانه رحم که مایعی است که دیواره و دهانه رحم را میپوشاند نیز تاثیرات قابل توجهی اعمال میکنند.
پروژستین موجود در قرصها، مخاط موجود در دهانه رحم را غلیظ میکند و باعث میشود که اسپرم در دهانه رحم گیر بیفتد و به تخمک موجود در رحم نرسد؛ بنابراین با به دام انداختن اسپرمها از لقاح آن با تخمک جلوگیری خواهد شد.
علاوه بر مکانیسمهای ذکر شده قبلی در خصوص تاثیرات قرص ضد بارداری، ایجاد یک مانع اضافی برای لقاح را نیز باید اضافه نمود.
نازک شدن دیواره رحم:
از دیگر مکانیسمها و اثرات قرصهای ضد بارداری، میتوان به نازک شدن پوشش رحم یا آندومتر اشاره نمود. پروژستین موجود در قرصها، تغییراتی را در اندومتر ایجاد میکند و باعث میشود تا دیواره رحم توانایی پذیرش تخمک بارور شده را نداشته باشد و یا باعث کاهش پذیرش آن میشود.
در صورتی که لقاح اتفاق بیوفتد، به دلیل نازک شدن پوشش رحم احتمال لانه گزینی تخمک بارور شده و حاملگی تا حد بسیار زیادی کاهش پیدا میکند.
عوارض قرص ضد بارداری
در حالی که قرصهای ضدبارداری به طور کلی بیخطر بوده و به خوبی قابل تحمل هستند، با این وجود میتوانند در مواردی درجاتی از عوارض جانبی را در برخی زنان ایجاد کنند.
در ادامه به برخی از عوارض جانبی قرصهای جلوگیری از بارداری اشاره میکنیم:
حالت تهوع:
برخی از زنان ممکن است هنگام شروع یک قرص جدید، حالت تهوع خفیفی را تجربه کنند. مصرف قرص همراه با غذا یا قبل از خواب میتواند به کاهش این علامت کمک کند؛ از طرفی، خالی بودن معده قبل از مصرف قرص ضدبارداری یکی از عوامل موثر در بروز حالت تهوع در افراد است.
حساسیت سینه:
حساسیت بافت سینه و یا نوک پستان ممکن است در اوایل دوره مصرف قرصهای ضد بارداری به وجود بیاید. بخصوص در چند هفته اول مصرف قرص که بدن هنوز به ایجاد تغییرات هورمونی عادت نکرده است.
اما باید بدانید که پس از گذشت مدتی از مصرف قرص، بدن به دوز دارویی عادت میکند و این حساسیتها رفته رفته از بین خواهند رفت.
خونریزی ناگهانی:
لکه بینی یا خونریزیهای ناگهانی ممکن است طی دورههای مصرف قرصهای ضدبارداری رخ دهند. به خصوص در چند ماه اول مصرف قرص که هورمونها هنوز متوازن و متعادل نشدهاند؛ لازم است در جریان باشید که این عارضه معمولا موقتی بوده و با تطبیق بدن با هورمونها برطرف خواهد شد.
تغییرات خلقی:
برخی از بانوان ممکن است در حین مصرف قرص ضد بارداری، تغییرات خلقی مانند تحریکپذیری یا نوسانات خلقی را تجربه کنند. اگر این علائم ادامه یابد و یا بدتر شود، فرد باید با پزشک متخصص خود مشورت کند.
سردرد:
سردرد از طیف خفیف تا شدید و متناوب همچون میگرن، میتواند به عنوان یکی از عوارض جانبی قرص ضد بارداری رخ دهد. اگر فرد سردرد شدید یا مداوم را تجربه میکند، بهتر است برای کاهش آن به پزشک متخصص خود مراجعه کنند.
عوارض قرصهای ضدبارداری
بسیار مهم است که از خطرات نادر اما جدی مرتبط با قرصهای ضدبارداری آگاه باشید تا قبل از بروز برخی از مشکلات بسیار جدی که اغلب تهدید کننده حیات هستند، اقدامات لازم انجام شود.
این خطرات نادر شامل افزایش خطر لخته شدن خون، حمله قلبی، سکته مغزی و انواع خاصی از سرطان است که میزان بروز هرکدام از این عوامل به میزان مقاومت سیستم ایمنی و وجود و یا عدم وجود بیماریهای زمینهای فردی بستگی دارد.
خطر این عوارض معمولا در زنان سیگاری با سابقه اختلالات انعقاد خون یا شرایط پزشکی خاص که از قبل وجود داشته است، بیشتر خواهد بود.
قبل از شروع هر قرص ضدبارداری، ضروری است تا افراد تاریخچه پزشکی خود و هر عامل خطر احتمالی را با ارائه دهنده مراقبتهای بهداشتی و پزشک متخصص در میان بگذارند.
آیا قرص ضد بارداری موجب سرطان میشود؟
اگر قرصهای ضدبارداری مصرف کردهاید و یا قصد مصرف آن را دارید، ممکن است این سوال برایتان مطرح شود که آیا ارتباطی بین قرص ضد بارداری و سرطان وجود دارد و یا این قرصها میتوانند بر خطر ابتلا به سرطان تاثیر بگذارند یا خیر؟
از آن جایی که قرص ضد بارداری حاوی هورمونهای استروژن و پروژسترون است و برخی از سرطانها برای رشد و گسترش پیدا کردن به این هورمونها وابسته هستند، شاید این فرضیه پیش بیاید که مصرف قرصهای ضد بارداری میتواند خطر ابتلا به سرطان را در فرد مصرف کننده افزایش دهد.
به طور کلی طبق تحقیقات صورت گرفته بر روی عمللکرد قرصهای ضد بارداری، مشخص شده است که مصرف این قرصها میتواند خطر ابتلا به سرطانهای تخمدان و رحم را تا حد زیادی کاهش دهد اما تاثیر آن بر خطر بروز سرطان سینه همچنان نامعلوم است اما این حال میزان تاثیر و ارتباط قرص ضد بارداری و سرطان و خطر ابتلای به این بیماری، همچنان در حال بررسی توسط متخصصین است.
چگونه قرصهای ضد بارداری بر خطر ابتلا به سرطان تخمدان تاثیر میگذارند؟
طبق تحقیقات صورت گرفته بر روی عوامل دخیل در ابتلا به سرطان تخمدان، مشخص شد که سالیانه تعداد بسیار زیادی از زنان به این سرطان مبتلا میشوند.
همچنین بر اساس مطالعات متعددی که در خصوص این سرطان انجام شد، مشخص شد که مصرف قرصهای ضد بارداری، خطر ابتلا به سرطان تخمدان را در افراد چیزی حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد کاهش میدهند.
علاوه بر این، مطالعاتی که بر روی فرمولاسیون قرصها با دوز پایین صورت گرفت، نشان داد که مصرف این قرصها خطر ابتلا به سرطان تخمدان را در مقایسه با افرادی که از قرصهای ضد بارداری استفاده نکردهاند تا ۴۰ درصد کاهش میدهد.
قرص ضد بارداری همچنین میتواند به محافظت از افراد دارای سابقه خانوادگی سرطان تخمدان و افرادی که دارای جهشهای ژنتیکی مرتبط با سرطان تخمدان ارثی مانند BRCA1 وBRCA2 هستند، کمک شایانی کند.
چگونه قرصهای ضد بارداری بر خطر ابتلا به سرطان رحم تاثیر میگذارند؟
طبق آمارهای گرفته شده توسط سازمان جهانی بهداشت مشخص شد که سالیانه بیش از ۶۶۰۰۰ نفر به سرطانرحم مبتلا میشوند که عددی بسیار بزرگ و نگران کننده است.
بر اساس یافتههای متخصصین و آزمایشاتی که بر روی چند تن ازبیماران خود انجام دادند، مشخص شده است که مصرف قرصهای ضد بارداری میتواند خطر بروز سرطان رحم را در افراد مصرف کننده کاهش داده و هر چقدر مدت زمان مصرف این داروها طولانیتر باشد، تاثیرات پیشگیری کننده آن در برابر سرطان رحم بیشتر خواهد شد.
تحقیقات صورت گرفته بر روی انواع مختلف قرصهای ضد بارداری، بیانگر آنند که مصرف این قرص خطر ابتلا به سرطان رحم را تا ۳۴ درصد در زنان کاهش میدهد.
همچنین افرادی که سیگار میکشند، اضافه وزن دارند و به ندرت ورزش میکنند، تاثیرات مثبت بسیار بیشتری پس از مصرف این قرصها دریافت کردهاند.
چگونه قرصهای ضدبارداری بر خطر ابتلا به سرطان سینه تاثیر میگذارند؟
سرطان سینه جزء شایعترین سرطانهایی است که در زنان رخ میدهد؛ البته باید به این نکته توجه نمود که سرطان سینه در مردان نیز ممکن است بروز پیدا کند.
تحقیقات در مورد خطر ابتلا به سرطان سینه از طریق مصرف قرصهای ضدبارداری بسیار گسترده است اما نتایج این مطالعات به یک نظر واحد نرسیدهاند.
برخی از مطالعات هیچ خطری را در خصوص مصرف قرص ضد بارداری و سرطان سینه نشان ندادهاند، در حالی که برخی دیگر خطر بسیار کمی را در خصوص بروز سرطان سینه در پی مصرف این دسته از قرصها بیان کردهاند.
طی دوره ۱۴ ساله مطالعاتی، محققین دریافتند که خطر ابتلا به سرطان سینه در میان زنانی که در حال حاضر و یا اخیرا از داروهای ضدبارداری استفاده میکنند، به نسبت کسانی که این قرصها را مصرف نمی کنند حدود ۲۰ درصد بیشتر است و هر چه مدت زمان مصرف بیشتر باشد، ریسک بروز این سرطان نیز بیشتر خواهد بود.
انواع قرصهای ضدبارداری
انواع مختلفی از قرص ضد بارداری موجود است که هر کدام دارای فرمولاسیون و ترکیب هورمونی خاص خود هستند. بسیار مهم است افرادی که قصد استفاده از قرصهای ضدبارداری را دارند، حتما با پزشک متخصص خود مشورت کنند تا وی بر اساس عواملی مانند تاریخچه سلامت، سبک زندگی و ترجیحات شخصی، بهترین نوع قرص را برای فرد تجویز کند.
به طور کلی قرصهای ضدبارداری انواع مختلفی دارند که در ادامه هر یک از آنها را مورد بررسی قرار میدهیم:
قرصهای ترکیبی:
رایجترین نوع قرصهای ضدبارداری، قرصهای ترکیبی بوده که حاوی استروژن و پروژسترون هستند؛ این قرصها به دو صورت کلی تولید میشوند که شامل تک فازی و چند فازی است.
1. قرصهای تک فازی:
قرصهای مونوفازیک و یا تک فازی، دارای سطح ثابتی از هورمونها در کل بسته قرص هستند. هر قرص فعال حاوی همان مقدار استروژن و پروژسترونی است که در سایر قرصهای بسته وجود دارد.
قرصهای مونوفازیک با نامهای تجاری مختلفی در دسترس هستند که تنها شرکت و کمپانی سازنده آنها متفاوت است و از لحاظ ساختاری و عملکرد تفاوتی با یکدیگر ندارند.
این قرصها تعادل هورمونی قابل پیش بینی را ارائه میدهند و اغلب به عنوان یکی از گزینههای خط اول پیشگیری از بارداری تجویز میشوند.
2. قرصهای چندفازی:
از سوی دیگر قرصهای چند فازی، سطوح هورمونی متفاوتی در سراسر بسته قرص ارائه میدهند. این نوع از قرصهای پیشگیری کننده، نوسانات هورمونی طبیعی چرخه قاعدگی را در فرد مصرف کننده ایجاد میکنند.
برخی از قرصهای چندفازی دارای قرصهایی با رنگهای مختلفی هستند که برای نشان دادن تغییر فاز و سطح هورمونها هستند.
به طور کلی قرصهای پیشگیری کننده از حاملگی، ممکن است برای زنانی که عدم تعادل هورمونی خاص یا عوارض جانبی قرصهای مونوفازیک را تجربه میکنند، توصیه شود.
قرصهای کوچک که فقط حاوی پروژسترون هستند:
قرصهای ضد بارداری که فقط حاوی هورمون پروژسترون هستند و هیچگونه هورمون استروژنی در ساختار آن وجود ندارد، به عنوان قرصهای کوچک نیز شناخته میشوند.
این دسته از قرصها برای خانمهایی که نمیتوانند یا ترجیح میدهند استروژن مصرف نکنند، گزینهی بسیار مناسبی خواهد بود. این قرصهای کوچک به عنوان یک روش پیشگیری کننده بسیار مناسب برای خانمهایی است که در دوران شیردهی قرار دارند، خواهد بود؛ زیرا در صورتی که این افراد قرصهایی را مصرف کنند که حاوی استروژن باشد، ممکن است اختلالاتی در روند تولید شیر آنها ایجاد شود.
قرصهایی که فقط حاوی پروژسترون هستند، باید به صورت روزانه و بدون وقفه مصرف شوند و برای تاثیر گذاری بهتر و بیشتر باید در ساعت خاصی مورد استفاده قرار گیرند.
قرصهایی برای مصرف طولانی مدت یا مداوم:
این نوع از قرصهای پیشگیری کننده از حاملگی، نوعی از قرصهای ترکیبی هستند که باعث میشوند دورههای قاعدگی کمتر شده و یا به طور کلی فرد دورههای قاعدگی را تجربه نکند.
این قرصهای مداوم در فرمولاسیونهای مختلفی مانند بستههای ۹۱ روزه یا بستههای ۳۶۵ روزه عرضه میشوند. با استفاده طولانی مدت از این قرصها، تعداد خونریزیها و علائم قاعدگی کاهش چشمگیری خواهد داشت.
این نوع از داروها برای زنانی که دورههای قاعدگی کمتری را ترجیح میدهند و یا شرایط پزشکی خاصی دارند که از سرکوب چرخه هورمونی سود میبرند، مناسب خواهد بود.
نحوه انتخاب قرص ضد بارداری مناسب
انتخاب قرص ضد بارداری مناسب شامل در نظر گرفتن عوامل مختلفی ازجمله سابقه پزشکی، سبکزندگی و ترجیحات شخصی افراد است. در ادامه به نکات مهمی که هنگام انتخاب یک قرض ضد بارداری باید در نظر گرفت، اشاره میکنیم:
تاریخچه سلامتی:
بسیار مهم است که قبل از شروع مصرف هر مدل از قرصهای ضدبارداری، افراد سوابق سلامتی خود را با پزشک متخصص در میان بگذارند.
برخی شرایط پزشکی یا عوامل خطر ممکن است بر مناسب بودن و ایمنی قرصهای خاص بخصوص قرصهای پیشگیری از بارداری تاثیر بگذارند.
شرایطی مانند فشارخون بالا، اختلالات انعقادی، بیماریهای قلبی و عروقی، بیماریهای کبدی و انواع خاصی از سرطانها ممکن است به ملاحظات یا روشهای جایگزین پیشگیری از بارداری نیاز داشته باشند.
عوارض جانبی و تحملپذیری:
واکنش هر بانویی به قرصهای ضدبارداری متفاوت است و برخی ممکن است عوارض جانبی شدیدی را تحمل کنند، این در حالی است که بعضی دیگر ممکن است هیچمشکل خاصی حین مصرف قرصهای پیشگیری از حاملگی نداشته باشند.
بسیار مهم است که افراد در صورت بروز عوارض جانبی طولانی مدت آنها را با پزشکان متخصص در میان بگذارند. عوارض جانبی رایج قرصهای ضد بارداری شامل حالت تهوع، حساس شدن سینهها، خونریزی ناگهانی، تغییرات خلقی و سردرد است.
در صورتی که فرد عوارض جانبی شدید یا مداوم را تجربه کند، پزشک متخصص و یا ارائه دهندگان مراقبتهای بهداشتی میتوانند به این افراد کمک کنند تا گزینههای جایگزین دارویی را مورد بررسی قرار دهند.
اثربخشی:
قرصهای ضدبارداری زمانی که به درستی استفاده شوند، میتوانند بسیار موثر باشند. با این حال درک این نکته بسیار مهم است که افراد برای اثربخشی مطلوب به صورت مداوم از این قرصها استفاده نکنند؛ اگر چه این امر با نوع قرص تجویز شده ارتباط مستقیمی دارد.
فراموش کردن زمان مصرف، عدم صرف قرصها یا مصرف نامنظم آنها میتواند خطر بارداری را افزایش دهد و تاثیرگذاری این طیف دارویی را کاهش دهد.
در صورتی که افراد با مصرف روزانه قرص مشکل دارند، روشهای جایگزین پیشگیری از بارداری مثل داروهای بارداری برگشت پذیر طولانی اثر (LARCs) ممکن است گزینهی مناسبتری باشد.
سبک زندگی:
هنگام انتخاب قرض ضد بارداری، سبک زندگی مطلوب و داشتن برنامه روزانه بسیار مفید است. برخی از قرصها نیاز به رعایت دقیق یک برنامه مصرف داشته و باید در زمان مشخص و از پیش تعیین شده مورد استفاده قرار گیرند.
در صورتی که مصرف این دسته از قرصها چالشهایی را برای افراد به دنبال داشته باشد، میتوانند این مسائل را با پزشک متخصص خود برای یافتن روشی جایگزین در میان بگذارند.
مهم است که افراد روشی را بیابند که به طور یکپارچه با سبک زندگی آنها مطابقت داشته باشد تا حداکثر اثربخشی را با مصرف دارو شاهد باشند.
علاوه بر پیشگیری از بارداری، برخی از قرصهای ضدبارداری مزایای دیگری نیز دارند. به عنوان مثال برخی از این قرصها میتوانند به تنظیم چرخههای قاعدگی، کاهش دردهای قاعدگی، بهبود آکنههای پوستی یا مدیریت سندرم پیش از قاعدگی (PMS) کمک کنند.
اگر فرد نگرانی یا شرایط خاصی را تجربه میکند، بهتر است در خصوص آن با پزشک متخصص مشورتهای لازم صورت گیرد تا قرصی برای آنها تجویز شود که نیازهای فردی این افراد را برطرف کند.
نحوه مصرف قرص جلوگیری از بارداری
مصرف صحیح قرصهای ضدبارداری برای اثربخشی هرچه بیشتر آنها بسیار مهم است. در اینجا چند دستورالعمل کلی برای مصرف قرصهای جلوگیری از بارداری آورده شده است که بررسی آنها خالی از لطف نخواهد بود:
قرص را به موقع مصرف کنید:
مصرف قرص را طبق دستور پزشک یا مراقب سلامت خود شروع کنید. بیشتر زنان مصرف قرص جلوگیری را از اولین روز سیکل قاعدگی خود شروع میکنند تا از محافظت فوری در برابر بارداری اطمینان حاصل کنند.
با این حال میتوان مصرف قرص را در زمانهای دیگر نیز شروع کرد اما ممکن است برای هفته اول پیشگیری اضافی و دوز بیشتر دارو لازم باشد.
برنامه روزانه را دنبال کنید:
هر روز یک قرص را در همان موعد مقرر مصرف کنید. بهتر است یک آلارم و یا یادآوری بر روی تلفن همراه خود تنظیم کنید تا به شما در مصرف به موقع دارو کمک کند.
هر بسته دارویی را کامل کنید:
در صورت وجود، قبل از این که به سراغ قرصهای باز نشده یا دارونما بروید، تمام قرصهای باز شده موجود در بسته را مصرف کنید. ضمن اینکه، دستورالعملهای ارائه شده بر روی جعبه قرصی که مصرف میکنید را دنبال کنید تا دوز اشتباهی را مصرف نکنید.
شروع یک بسته جدید قرص:
پس از اتمام بسته قرصهایی که باز شدهاند، بلافاصله یک بسته جدید را شروع کنید. حتی اگر خونریزی پس از قطع مصرف دارید و یا دوران قاعدگیتان تمام نشده است.
قرصهای فراموش شده:
در صورتی که فراموش کردهاید یک نوبت از قرصتان را مصرف کنید، به دستورالعملهای ارائه شده بر روی جعبه قرص خود مراجعه کنید تا از نحوه مصرف دوز جایگزین اطمینان حاصل کنید.
به طور کلی اگر یک قرص را فراموش کردید، به محض آن که یادتان آمد قرص را مصرف کنید و طبق برنامه روتین باقی دوزهای دارو را استفاده کنید.
اگر چندین بار پیش آمده است که مصرف قرص را فراموش کردهاید، برای راهنماییهای بیشتر باید به پزشک متخصص مراجعه کنید.
پیشگیری از بارداری:
اگر قرصها را فراموش کردید یا آنها را متناقض و خارج از برنامه مصرف کردید، حداقل به مدت هفت روز از یک روش پیشگیری از بارداری به عنوان پشیتبان بارداری مانند کاندوم استفاده کنید تا از بروز بارداریهای ناخواسته جلوگیری شود.
مهم است که با ارائه دهنده مراقبتهای بهداشتی خود در جهت دستورالعملها و توصیههای خاص در مورد مصرف قرص ضدبارداری مشورت کنید؛ چرا که متخصصین میتوانند بر اساس نیازها و شرایط فردی شما راهنمایی شخصی مناسب ارائه دهند.
کلام آخر
در این مقالهی بای بای سرطان تمامی نکات مهمی که باید در زمان شروع مصرف و در حین استفاده از قرص ضد بارداری بدانید را آوردیم و مهمترین عوارض جانبی این قرصها را بررسی کردیم.
همچنین قرص جلوگیری از بارداری را به عنوان عاملی در جهت کاهش ریسک ابتلا یه سرطانهای رحم و تخمدان معرفی کردیم و در برخی موارد قرض ضد بارداری و سرطان سینه را مرتبط دانستیم.
در نهایت نیز به نحوه صحیح مصرف قرص جلوگیری از بارداری و نکاتی که باید در خصوص نحوه استفاده و زمان درست مصرف آن بدانید، مختصرا اشاره کردیم؛ با تأکید بر این که نوع دقیق مصرف مطابق تجویز پزشک مربوطه خواهد بود.
منابع: