در ابتلا به سرطان عوامل بی‌شماری دخیل هستند؛ از این رو به نقش نمک در ابتلا به سرطان و انواعی از بیماری‌های مزمن، کمتر پرداخته شده است.
عده‌ای بر این باورند که مصرف نمک در دوران سرطان موجب سرکوب سلول‌های سرطانی و هموار شدن مسیر بهبودی شخص خواهد شد و عده‌‌ی دیگری خود نمک را عامل ابتلا به سرطان می‌دانند.
از این رو در این مقاله‌ی بای بای سرطان، هدف ما بررسی مزایا و معایب نمک به عنوان عامل مفید یا مضر در زمان پیش از سرطان و حین سرطان خواهد بود.
نمک و سرطان
درمان سرطان در طول سالیان اخیر راه دور و درازی را پیموده است و علارغم پیشرفت‌هایی که در این عرصه ایجاد شده اما همچنان بیماران و متخصصین در پی متودهای درمانی موثرتر و با سمیت کمتر هستند.
تحقیقات اخیر پتانسیل نمک، به ویژه نانو ذرات کلرید سدیم را در هدف قرار دادن و از بین بردن سلول‌های سرطانی مورد بررسی قرار داده است.
این رویکرد نوآورانه در انتقال یون‌ها به سلول‌ها و ایجاد اختلال در محیط داخلی آن‌ها که منجر به مرگ سلولی می‌شود، نوید بخش تاثیرات مفید نمک در درمان سرطان خواهد بود.
جدا از نقش نمک در ابتلا به سرطان، در ادامه به مطالبی خواهیم پرداخت که پیرامون تاثیرات ضدتوموری و ضدسرطانی نمک جمع آوری شده است.
تاریخچه مختصری از نمک و نقش آن در درمان سرطان:
نمک بخش جداناپذیر از تاریخ بشریت بوده است و کاربردهای مختلفی حتی فراتر از استفاده در صنعت آشپزی داشته و دارد. در زمان‌های قدیم نمک حتی به عنوان یک ارز مورد استفاده قرار گرفته و به دلیل خواص نگهدارنده آن، ارزش بسیار زیادی را در بین مردم دارا بوده است.
با این حال تحقیقات اخیر کاربرد جدیدی را برای نمک در زمینه پزشکی کشف کرده است؛ یک مطالعه در سال ۲۰۱۹ نشان داد که رژیم غذایی پرنمک می‌تواند رشد تومور در موش‌ها و سلول‌های سرطانی انسان را به شدت محدود کند.
مکانیسم عمل نمک در بیماران سرطانی
طبق تحقیقاتی که پیرامون این ماده معدنی صورت گرفت، مشخص شد که نانو ذرات کلرید سدیم میتوانند مانند اسب تروا عمل کنند و به سلول‌های سرطانی نفوذ کرده و هموستاز یونی آن‌ها را مختل کنند.
این ذرات کلرید سدیم یا نمک خوراکی، حاوی میلیون‌ها اتم سدیم و کلر هستند که توسط کانال‌های یونی نمک سلول‌ها شناسایی نمی‌شوند و در نتیجه نانو ذرات کلرید سدیم میتوانند آزادانه وارد سلول‌ها شده و حل شوند و یون‌های سدیم و کلر را آزاد کنند.
این یون‌ها ماشین سلولی را مختل می‌کنند و باعث پارگی غشای پلاسمایی سلول سرطانی می‌شوند که منجر به مرگ سلولی خواهد شد.
نکته مهم اینجاست که تاثیرات نمک بر روی سلول‌های سرطانی قوی‌تر و شدیدتر از نقش نمک در ابتلا به سرطان است؛ چرا که آزمایشاتی که در خصوص سلول‌های سرطانی صورت گرفت، بیانگر آن است که غلظت سدیم در سلول‌های سرطانی، بسیار بالاتر از سلول‌های طبیعی و سالم است.
اثرات نانو ذرات نمک بر رشد تومورهای سرطانی
در مطالعاتی که محققین بر روی حیوانات انجام دادند، متخصصین نانو ذرات نمک را به تومورها تزریق کردند و مقابله و سرکوب قابل توجهی در رشد تومورها مشاهده کردند.
موش‌هایی که به آن‌ها ریز ذرات نمک تزریق شد، در مقایسه با گروهی که تحت تاثیر این ذرات قرار نگرفته‌اند، کاهش ۶۶ درصدی رشد تومورها را تجربه کردند.
مهم‌ترین نکته‌ای که محققین به آن دست یافتند، این بود که هیچ نشانه‌ای از آسیب به اندام و یا کاهش قابل توجهی در وزن بدن وجود نداشته است که نشان دهنده ایمنی و بی‌ضرر بودن این متود درمانی است.
علاوه بر این، محققان مطالعه‌ی دیگری در خصوص واکسیناسیون انجام دادند که در آن سلول‌های سرطانی که توسط نانو ذرات کلرید سدیم کشته شده بودند، به موش‌ها تزریق شد‌ند.
این موش‌ها پس از تزریق، مقاومت بیشتری در برابر چالش‌ها و مشکلات بعدی سلول‌های سرطانی زنده نشان دادند که بیانگر آن است که سلول‌های سرطانی در حال مرگ، میتوانند یک پاسخ ایمنی در بدن ایجاد کرده و به عنوان یک واکسن عمل کنند.
نقش نانو ذرات نمک در ایمونوتراپی
ایمونوتراپی سرطان، یک روش درمانی است که سیستم ایمنی بدن را برای مبارزه با سرطان تقویت کرده و در سال‌های اخیر پیشرفت‌های زیادی داشته است.
یکی از چالش‌های ایمونوتراپی سرطان، وجود موادی است که از تومورهای سرطانی ترشح شده و سیستم ایمنی را سرکوب می‌کنند که همین امر موجب تسریع روند رشد تومورها می‌شود.
طبق مطالعاتی که روی نانو ذرات نمک صورت گرفت، مشخص شد که غلظت‌های بالای نمک، می‌تواند موادی که از تومورها در حیم ایمونوتراپی ترشح می‌شوند را مهار کند و منجر به کاهش سرعت رشد تومورها شود.
بنابراین طبق نتایج بدست آمده دستکاری غلظت نمک می‌تواند ابزار ارزشمندی در ایمونوتراپی سرطان باشد و به طور بالقوه اثربخشی این متود درمانی را افزایش دهد.
کاربرد نمک و سرطان در آینده
یکی از مزایای قابل توجه نانو ذرات، ایمن بودن آن‌ها است؛ به طور کلی پس از درمان سرطان، نانو ذرات نمک در بدن به یکدیگر متصل شده و تشکیل نمک می‌دهند که این نمک می‌تواند به طور یکپارچه با سیستم مایع بدن ادغام شده و همچنین هیچگونه سمیت سیستماتیک یا تجمعی را در بدن منجر نشود.
این ویژگی، نانوذرات‌ها را به یک کاندید ارزشمند برای درمان موضعی انواع سرطان تبدیل می‌کند؛ اگر چه بیشتر مطالعات و تحقیقات بر روی سرطان‌های مثانه، پروستات، کبد و سر و گردن متمرکز بوده است و به تاثیرات نمک بر درمان این سرطان‌ها پرداخته است اما همچنان تحقیقات بیشتری برای درک پتانسیل کامل این متود در درمان سایر انواع سرطان مورد نیاز است.
علاوه بر این، مطالعات اخیر در حال بررسی تاثیرات طولانی مدت و کاربردهای بالقوه این نانو ذرات از جمله استفاده آن‌ها در ترکیب با سایر روش‌های درمانی هستند.
تعادل بین مزایا و معایب نمک و نقش نمک در ابتلا به سرطان
درحالی که یافته‌های مربوط به پتانسیل ضدسرطانی و ضدتوموری نمک بسیار امیدوار کننده است، ضروری است که پیامدهای گسترده‌تر مصرف نمک بر سلامت کلی و نقش نمک در ابتلا به سرطان نیز در نظر گرفته شود.
مصرف بیش از حد نمک با خطرات سلامتی مختلفی از حمله بیماری‌های قلبی عروقی، بیماری مزمن کلیوی، پوکی استخوان و سرطان معده مرتبط است؛ لذا ایجاد تعادل بین تاثیرات ضدتوموری نمک و عوارض جانبی آن امری ضروری است.
در واقع تحقیقات آینده باید بر روی بهینه سازی غلظت و اثرات منفی نانو ذرات تمرکز کند تا هرگونه اثرات نامطلوب بالقوه را به حداقل برساند.
انواع نمک درمانی
نمک درمانی در سال‌های اخیر به دلیل مزایایی که بر ارتقای سلامتی دارد، محبوبیت قابل توجهی به دست آورده است. این درمان طبیعی فواید بسیار زیادی برای بیماری‌های تنفسی همچون برونشیت، آسم و COPD خواهد داشت.
در این قسمت از مقاله، انواع مختلف نمک درمانی یعنی نمک درمانی خشک و نمک درمانی مرطوب را بررسی کرده و به فواید و کاربردهای منحصر به فرد هر یک می‌پردازیم.
نمک درمانی خشک
نمک درمانی خشک، یک شکل شناخته شده از نمک درمانی است که می‌تواند در محیط‌های کنترل شده مانند اتاق‌های نمک یا غارهای نمکی انجام شود.
در حقیقت این فضاهای دست ساز به گونه‌ای طراحی شده‌اند که شرایط موجود در غارها و معادن نمک طبیعی را تقلید کنند؛ نمک درمانی خشک را می‌توان به دو نوع نمک درمانی فعال و غیرفعال تقسیم کرد.
نمک درمانی فعال
در نمک درمانی فعال از دستگاهی به نام هالوژنراتور استفاده می‌شود که ذرات کوچک نمک را در هوا پخش می‌کند. این دستگاه موقعیتی را برای بیماران فراهم می‌کند تا بتوانند ذرات نمک را استنشاق کرده و با پوست این ذرات را لمس کنند.
هالوژنراتور، کلرید سدیم خالص را خرد و آسیاب می‌کند و یک آئروسل نمک خشک ایجاد می‌کند؛ این نوع درمان که به نام هالوتراپی نیز شناخته می‌شود، در درجه اول بر ارائه مزایای درمانی استنشاقی و قرار گرفتن در معرض ذرات نمک متمرکز است.
جلسات نمک درمانی فعال در اتاق‌های نمک مجهز به دستگاه هالوژنراتور انجام می‌شود؛ این اتاق‌ها یک محیط کنترل شده‌ای هستند که افراد با قرار گرفتن در آن، میتوانند ذرات نمک دارویی را تنفس کنند.
ذرات نمک میکروسکوپی، دارای خواص ضد باکتری، ضد قارچی، ضد عفونی کننده و ضد التهابی هستند. با استنشاق این ذرات، بیماری‌ها و مشکلات تنفسی بیماران تسکین پیدا کرده و فرد پوستی جوان و شاداب را تجربه خواهد کرد.
نمک درمانی غیرفعال
نمک درمانی غیرفعال، محیطی پر از نمک را برای بیماران فراهم می‌کند که در آن از هالوژنراتورها استفاده نمی‌شود؛ در اتاق‌های نمک غیرفعال، مقادیر زیادی از انواع نمک‌ها وجود دارد که این نمک‌ها شامل نمک هیمالیا، نمک دریای مرده، سنگ نمک، نمک دریای کارائیب و نمک مدیترانه است.
همچنین از تمامی این نمک‌های ذکر شده، در پوشش دیوارها و کف اتاق مخصوص نمک درمانی نیز استفاده می‌شود. محیط این اتاق‌ها جوری طراحی شده‌اند که عاری از آلرژن‌ها و مواد آلاینده‌ها باشند و میزان رطوبت، دما و جریان هوای داخل اتاق نیز توسط افراد متخصص کنترل می‌شود.
نمک درمانی غیرفعال به منظور خلق محیطی مشابه با غارهای نمک طبیعی ایجاد شده است، با این تفاوت که در غارهای نمکی، پراکندگی ذرات نمک خشک وجود دارد اما در اتاق‌های نمک درمانی غیرفعال چنین نیست.
علاوه بر این، در اتاق‌های نمک غیرفعال بیماران میتوانند در کنار مدیتیشن، استراحت کرده و از فضای آرامش بخش ایجاد شده، بهره‌مند شوند.
غذاهای نمک سود شده و بروز سرطان
قسمت عمده‌ای از نقش نمک در ابتلا به سرطان را می‌توان به جهت مصرف غذاهای نگهداری شده با نمک مانند گوشت شور، ماهی شور و سبزیجات نمک سود شده دانست.
این غذاها به ویژه در رژیم‌های غذایی مردمان آسیایی رایج هستند؛ چرا که آسیایی‌ها از گذشته تا به امروز، از روش‌های سنتی نگهداری غذاها شامل نمک زدن و تخمیر به جا نگهداری غذا در یخچال استفاده می‌کردند.
طبق مطالعات انجام شده در کشورهایی مانند ژاپن و کره، ارتباط مستقیمی بین مصرف این غذاها و افزایش خطر ابتلا به سرطان معده دیده می‌شود.
با توجه به بررسی‌های صورت گرفته مشخص شد که علت اصلی این افزایش خطر، مقدار بالای نمکی است که در این مواد غذایی وجود دارد.
همانطور که گفته شد اغلب در کشورهای آسیایی برای نگهداری از مواد غذایی، غذاها نمک سود می‌شوند که همین امر موجب آسیب به پوشش معده خواهد شد که این آسیب در ادامه منجر به به وجود آمدن زائده‌هایی در بدن شده و این زوائد میتوانند به سرطان معده تبدیل شوند.
علاوه بر تمامی این موارد ذکر شده، هلیکوباکتر پیلوری یک عفونت بسیار رایج در بخش‌هایی از قاره آسیا است و هنگامی که رژیم غذایی پرنمک در کنار این عفونت قرار گیرد، آسیب به دیواره معده دو چندان خواهد شد.
مقدار مصرف مجاز نمک در بیماران سرطانی
اندازه‌گیری دقیق نمک مصرفی، چالش‌های متعددی را برای محققان ایجاد می‌کند لذا بیشتر متخصصین برای سنجش میزان مصرف نمک در بیماران سرطانی، نوع غذاهایی که فرد مصرف می‌کند و رژیم غذایی وی را معیار سنجش قرار می‌دهند.
مطالعاتی به بررسی تاثیر مصرف نمک بر خطر ابتلا به سرطان معده می‌پردازند که نتایج ناشی از آن نشان می‌دهد افرادی که به میزان بیشتری از غذاهای شور مصرف می‌کنند، ممکن است تحت خطر بیشتری از ابتلا به سرطان قرار گیرند.
طبق توصیه سازمان جهانی بهداشت، مصرف نمک در طول روز باید زیر ۵ گرم (یک قاشق چای‌خوری) باشد تا خطر ابتلا به انواع بیماری‌ها، بخصوص سرطان به حداقل ممکن برسد.
با رعایت این دستورالعمل، افراد میتوانند نیازهای بدن خود را بدون این که خود را در معرض خطر ابتلا به سرطان و یا سایر بیماری‌های مرتبط با نمک قرار دهند، برطرف کنند.
کاهش مصرف نمک، تنها به اجتناب از استفاده بیش از حد آن در حین پخت وپز و یا سر سفره محدود نمی‌شود؛ همانطور که مطالعات نشان داده است، بخش قابل توجهی از مصرف روزانه نمک، از غذاهای فرآوری شده و آماده تأمین می‌شود.
غذاهای از پیش بسته بندی شده و آماده مثل انواع نان، انواع سس و گوشت‌های فرآوری شده، حاوی مقدار زیادی نمک پنهان در ترکیبات خود هستند.
از این رو، توجه به جدول ارزش غذایی اقلام مصرفی و آگاهی از مقدار نمک پنهانی که در طول روز مورد مصرف قرار می‌گیرد، امری ضروری است تا نقش نمک در ابتلا به سرطان کم‌رنگ شود.
تاثیرات منفی نمک بر بدن
نمک که با نام شیمیایی سدیم کلرید نیز شناخته می‌شود، یک چاشنی و ادویه معمولی است که برای طعم دادن به غذا استفاده شده و در مواقعی می‌تواند به عنوان یک نگهدارنده طبیعی عمل کند.
درست است که نمک در فرآیندهای فیزیولوژیکی مختلف بدن نقش دارد اما مصرف بیش از حد آن می‌تواند اثرات منفی بر سلامت فرد مصرف کننده داشته باشد. در این قسمت از مقاله، به خطرات ناشی از مصرف بیش از حد نمک پرداخته و نقش نمک در ابتلا به سرطان را بررسی می‌کنیم.
ارتباط بین نمک و فشار خون بالا:
یکی از نگرانی‌های اولیه مرتبط با مصرف بیش از حد نمک، تاثیرات منفی آن بر فشار خون است؛ طبق تحقیقاتی که بر روی تاثیرات نمک در رژیم غذایی صورت گرفت، مشخص شد که رژیم‌های غذایی پرنمک میتوانند منجر به افزایش سطح فشار خون شده و در نهایت خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی مانند سکته را افزایش دهند.
رابطه بین نمک و فشار خون بالا، به ویژه در برخی اقشار جامعه از جمله افراد دارای اضافه وزن یا چاقی، دیابتی‌ها، سالمندان و کسانی که استعداد ابتلا به فشار خون در آن‌ها به صورت ژنتیکی بالاست، بیشتر دیده می‌شود.
درک خطرات ناشی از مصرف زیاد نمک:
عواقب مصرف بیش از حد نمک، فراتر از فشار خون بالا خواهد بود؛ مطالعات انجام شده بیانگر آنند که ارتباط بین مصرف زیاد نمک، تنها محدود به ایجاد بیماری های قلبی و فشارخون بالا نخواهد بود بلکه مصرف بیش از حد این ماده معدنی علاوه بر مشکلات قلبی باعث بروز بیماری‌های کلیوی، سرطان معده، پوکی استخوان و سر درد نیز خواهد شد.
شناخت اثرات طولانی مدت مصرف نمک بر بدن توسط افرادی که بیماری‌های زمینه‌ای دارند و اتخاذ اقدامات پیشگیرانه برای محدود کردن مصرف آن، بسیار مهم است.
علائم مصرف بیش از حد نمک
شناخت علائم و نشانه‌های مصرف بیش از حد نمک، می‌تواند در شناسایی مشکلات بالقوه سلامتی بسیار مهم باشد؛ برخی از علائم رایج عبارتند از نفخ، فشار خون بالا، پف کردن صورت و بدن، تشنگی و عطش بیش از حد، افزایش وزن غیرقابل توجیح، افزایش تکرر ادرار، اختلالات خواب، ضعف و ناراحتی گوارشی.
در صورتی که افراد هریک از علائم نام برده شده را تجربه کردند، باید با مراجعه به پزشک و انجام آزمایشات تشخیصی از میزان نمک مصرفی و سلامت عمومی خود مطلع شوند.
کاهش مصرف نمک روزانه
کاهش مصرف نمک، مستلزم تلاش آگاهانه و تعهد به انتخاب‌های سالم‌تر است؛ چندین استراتژی و راهکار وجود دارد که می‌تواند به محدود کردن مصرف نمک و ترویج سبک زندگی سالم در بین افراد جامعه کمک کند.
این راهکارها شامل پرهیز از افزودن نمک به غذاهای خانگی، استفاده از انواع ادویه‌ها و گیاهان برایطعم دادن به غذاها، انتخاب غذاهای تازه به جای غذاهای فرآوری شده و کنسروی، انتخاب آجیلات و دانه‌های بدون نمک، شستشوی سبزیجات کنسرو شده برای کاهش محتوای سدیم و محدود کردن مصرف تنقلات شور خواهد بود.
علاوه بر تمامی موارد ذکر شده، ضروری است تا هنگام صرف وعده‌ه‌های ناهار و شام، از اضافه کردن نمک به غذای پخته شده خودداری شود؛ به این دلیل که ممکن است این حرکت به یک عادت رفتاری تبدیل شده و حتی در زمان‌هایی که مقدار نمک و ادویه‌های غذا مطلوب است نیز فرد طبق عادت به غذای خود نمک اضافه کند.
نقش صنعت غذا و آگاهی مصرف کننده:
پرداختن به موضوع مصرف بیش از حد نمک، مستلزم همکاری بین صنایع غذایی و مصرف کنندگان خواهد بود. صنایع غذایی نقش بسیار مهمی در کاهش محتوای سدیم غذاهای فرآورده شده و بسته بندی آن‌ها ایفا می‌کند؛ بنابراین کارخانه‌های تولید مواد غذایی به راحتی میتوانند غذاهای سالم‌تر و مفیدتری را در دسترس مصرف کنندگان قرار دهند.
با این حال آگاهی مصرف کنندگان نیز از طرف دیگر بسیار مهم است و نباید دست کم گرفته شود. افراد با آموزش و کسب اطلاعات نسبت به میزان نمک موجود در غذاها و داشتن انتخاب‌های آگاهانه، میتوانند به طور فعال نسبت به کاهش مصرف نمک اقدام کنند.
ترویج مداخلات بهداشت عمومی:
برای مبارزه موثر با مصرف بیش از حد نمک، مداخلات بهداشت عمومی امری مهم و ضروری است. کمپین‌های آموزشی با هدف افزایش آگاهی در مورد خطرات مصرف بیش از حد نمک، نقش نمک در ابتلا به سرطان و ارائه نکات عملی برای کاهش مصرف نمک، می تواند تاثیر بسزایی در این امر داشته باشد.
راهکارهای کاهش مصرف نمک در بیماران سرطانی
همانطور که گفتیم، کاهش مصرف نمک می‌تواند چالش برانگیز باشد و برای تبدیل این امر به یک عادت روزانه، چند اقدام و استراتژی بیان شد اما در ادامه به چند نمونه دیگری از استراتژی‌ها راهکارهای ساده در جهت کاهش مصرف نمک اشاره می‌کنیم:
آشپزی در خانه:
تهیه غذا در خانه با استفاده از مواد غذایی سالم و تازه، می‌تواند ابتکار عمل بیشتری را در خصوص میزان نمک استفاده شده در غذا به افراد بدهد.
در بسیاری از منابع علمی و سایت‌ها، مقدار نمک مورد نیاز برای تهیه غذاهای مختلف مشخص شده است که افراد با استفاده از این داده‌ها میتوانند میزان مفید و مشخصی از نمک را در غذای خود لحاظ کنند.
خواندن برچسب‌های مواد غذایی:
لازم است افراد هنگام خرید غذاهای بسته بندی شده، حتما برچسب‌های مواد غذایی را با دقت مطالعه کنند و پیوسته به دنبال مواد غذایی باشند که مقدار سدیم کمتری در آن‌ها به کار گرفته شده است.
همچنین این افراد میتوانند با مقایسه مارک‌های مختلف محصولات غذایی از یک طیف، بهترین و کم‌نمک‌ترین گزینه‌ی ممکن را انتخاب کنند.
حمایت از کاهش نمک:
اشخاصی که به دنبال کاهش مصرف نمک روزانه‌ی خود هستند، میتوانند از طرح‌ها و کمپین‌هایی حمایت کنند که هدفشان کاهش محتوای نمک در غذاهای فرآوری شده است.
با افزایش آگاهی و تشویق صنایع غذایی نسبت به انجام اقداماتی همچون کاهش مصرف نمک در محصولات خود، می‌توان به طور جمعی به سمت عادات غذایی سالم‌تر و کاهش خطرات سرطان حرکت کرد.
کلام آخر
در این مقاله‌ی بای بای سرطان در خصوص مزایا و معایب مصرف نمک دانستیم و نقش نمک در ابتلا به سرطان معده را بررسی کردیم.
تاثیرات مثبت نمک در جهت درمانی به خصوص در بیماران سرطانی امری قطعی و ثابت شده است اما از طرفی تاثیرات منفی ناشی از مصرف زیاد از حد آن و بیماری های مهلکی که می‌تواند منجر شود، پزشکان را از توصیه‌ی این روش به عنوان یک روش کمکی در درمان سرطان، منصرف می‌کند.
در ادامه در مورد راهکارهایی برای کاهش مصرف نمک روزانه و عادت به محدودیت مصرف این ماده اشاره کردیم و مهم‌ترین اقدام در خصوص این مسئله را تصمیم و انتخاب‌های غذایی خود فرد دانستیم.
امیدواریم پس از خواندن این مقاله، دقت بیشتری در خصوص مصرف نمک روزانه خود صرف کنید.
منابع:
