مانجارو؛ دارویی انقلابی برای دیابت و کاهش وزن

آیا یک داروی جدید می‌تواند همزمان قند خون را کنترل کرده و به کاهش وزن چشمگیر کمک کند؟ بر اساس گزارش FDA، مانجارو (Mounjaro) یکی از اولین داروهایی است که با تأیید رسمی برای درمان دیابت نوع ۲، کاهش وزن قابل توجهی نیز به همراه دارد. به گزارش مجله Diabetes Care، افرادی که از مانجارو استفاده کرده‌اند، تا ۲۵ درصد کاهش وزن را تجربه کرده‌اند—عددی که حتی از برخی جراحی‌های چاقی نیز چشمگیرتر است!

معرفی کلی مانجارو

مانجارو با نام علمی «تیرزپاتاید (Tirzepatide)» توسط شرکت داروسازی Eli Lilly تولید شده است. این دارو در سال ۲۰۲۲ توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای درمان دیابت نوع ۲ تأیید شد. علاوه بر کنترل قند خون، تأثیرات چشمگیر آن بر کاهش وزن باعث شد محققان به کاربردهای دیگر این دارو نیز علاقه‌مند شوند.

مانجارو: دو کاربرد حیاتی

مانجارو به‌عنوان یک داروی تزریقی هفتگی، برای دو هدف اصلی تجویز می‌شود:

• کنترل قند خون در مبتلایان به دیابت نوع ۲
• کمک به کاهش وزن در افراد دارای اضافه وزن یا چاقی (حتی بدون دیابت)

این دو عملکرد مانجارو را به یکی از مؤثرترین داروهای نسل جدید در درمان متابولیک تبدیل کرده است.

مکانیسم اثر مانجارو در کاهش قند خون و وزن بدن

چگونه مانجارو قند خون را کاهش می‌دهد؟

مانجارو بر دو گیرنده کلیدی در بدن اثر می‌گذارد:

• گیرنده GLP-1: افزایش ترشح انسولین و کاهش ترشح گلوکاگون
• گیرنده GIP: بهبود حساسیت سلول‌ها به انسولین و کاهش مقاومت انسولینی

ترکیب این دو عملکرد باعث می‌شود تا بدن بهتر بتواند قند خون را کنترل کرده و از نوسانات خطرناک جلوگیری کند.

به نقل از وب‌سایت رسمی Mounjaro : یک داروی تزریقی است که توسط شرکت Eli Lilly تولید می‌شود و برای کمک به کنترل قند خون در بزرگسالان مبتلا به دیابت نوع 2 استفاده می‌شود. این دارو به صورت هفتگی تزریق می‌شود و معمولاً همراه با رژیم غذایی مناسب و ورزش تجویز می‌گردد.

چرا وزن کاهش می‌یابد؟

مانجارو علاوه بر اثرات متابولیکی، روی مرکز اشتها در مغز نیز تأثیر دارد:

• کاهش اشتها
• افزایش احساس سیری
• کند شدن تخلیه معده

در نتیجه، فرد کالری کمتری مصرف می‌کند و کاهش وزن تدریجی و پایدارتری را تجربه خواهد کرد.

چه کسانی می‌توانند از داروی مانجارو استفاده کنند؟

افراد مناسب برای مصرف مانجارو

• بیماران دیابت نوع ۲ با کنترل نامطلوب قند خون
• افراد دارای BMI بالای ۳۰ (چاقی شدید)
• کسانی با BMI بین ۲۷ تا ۳۰ همراه با بیماری‌های همراه مثل فشار خون بالا یا کلسترول بالا

افراد منع مصرف

• افراد با سابقه سرطان تیروئید از نوع مدولاری (MTC)
• مبتلایان به سندرم MEN 2
• زنان باردار یا شیرده
• کودکان زیر ۱۸ سال

پیش از شروع مصرف مانجارو، مشورت با پزشک و انجام بررسی‌های اولیه ضروری است.

تفاوت مانجارو با داروهای مشابه مانند Ozempic ،Wegovy و Melitide

ویگووی (Wegovy): نسل جدید داروهای لاغری با قدرت بالا

در میان داروهای نوظهور برای درمان چاقی،ویگووی (Wegovy) جایگاه ویژه‌ای دارد. این دارو توسط شرکت Novo Nordisk تولید شده و حاوی ماده فعال سماگلوتاید با دوز بالا است. در واقع، ویگووی نسخه‌ای از همان ترکیب موجود در داروی اوزمپیک است، با این تفاوت که به‌طور اختصاصی و با دوزهای بالاتر برای کاهش وزن در افراد غیردیابتی طراحی شده است.

مکانیسم اثر ویگووی: مهار اشتها از ریشه

ویگووی با تقلید از هورمون طبیعی GLP-1 که در روده تولید می‌شود، عمل می‌کند. این هورمون نقش حیاتی در کنترل قند خون، احساس سیری و کند کردن تخلیه معده دارد. پس از تزریق، ویگووی باعث:

• کاهش اشتها
• کنترل رفتارهای غذایی هیجانی
• کاهش کالری دریافتی
• و در نهایت، کاهش وزن پایدار می‌شود

برخلاف مانجارو که همزمان بر گیرنده GIP نیز اثر می‌گذارد، ویگووی تنها گیرنده GLP-1 را فعال می‌کند، اما دوز بالای آن باعث افزایش اثربخشی در زمینه لاغری شده است.

دوز مصرف و نحوه استفاده

ویگووی به‌صورت تزریق زیرجلدی هفتگی تجویز می‌شود. دوز شروع معمولاً از ۰.۲۵ میلی‌گرم در هفته آغاز شده و به تدریج طی چند هفته تا دوز ۲.۴ میلی‌گرم در هفته افزایش می‌یابد. این افزایش تدریجی کمک می‌کند تا بدن به دارو عادت کرده و عوارض گوارشی کاهش یابد.

چه کسانی می‌توانند از ویگووی استفاده کنند؟

ویگووی برای افراد بزرگسال دارای اضافه‌وزن (BMI ≥ 27) همراه با بیماری‌های زمینه‌ای مانند فشار خون یا کلسترول بالا و نیز افراد چاق (BMI ≥ 30) حتی بدون بیماری زمینه‌ای، تأیید شده است. این دارو معمولاً برای افراد غیردیابتی طراحی شده است و برای بیمارانی که صرفاً قصد کاهش وزن دارند، گزینه‌ای عالی محسوب می‌شود.

عوارض جانبی و موارد احتیاط

ویگووی همانند سایر داروهای GLP-1 ممکن است با برخی عوارض گوارشی همراه باشد. شایع‌ترین آن‌ها شامل:

• تهوع و استفراغ
• اسهال یا یبوست
• نفخ یا سوءهاضمه
• در برخی موارد نادر، التهاب پانکراس یا سنگ کیسه صفرا

ویگووی نباید در افرادی با سابقه خانوادگی یا شخصی از سرطان تیروئید مدولاری یا سندرم MEN 2 مصرف شود.

دسترسی و محدودیت‌ها

در حال حاضر، ویگووی هنوز در ایران به‌صورت رسمی عرضه نمی‌شود و تنها از طریق واردات محدود در دسترس برخی بیماران قرار گرفته است. قیمت آن در بازارهای جهانی بسیار بالاست، و هزینه یک ماه مصرف آن گاهی به چند صد دلار می‌رسد. با این وجود، اثربخشی بالای آن در کاهش وزن باعث شده که تقاضا برای آن در سراسر دنیا بالا باشد.

اوزمپیک (Ozempic): دارویی مؤثر برای کنترل دیابت و کاهش وزن

اوزمپیک (Ozempic) یکی از داروهای پرکاربرد در درمان دیابت نوع ۲ و همچنین کاهش وزن در افراد دچار اضافه وزن است. این دارو بر پایه سماگلوتاید (Semaglutide) ساخته شده و به‌صورت تزریقی هفتگی مصرف می‌شود. اوزمپیک به دلیل عملکرد مؤثر و نسبی در کنترل قند خون و تأثیرات جانبی بر کاهش وزن، به‌سرعت مورد توجه جامعه پزشکی قرار گرفت.

مکانیسم اثر اوزمپیک: تقلید از GLP-1 برای تنظیم قند و اشتها

اوزمپیک عملکرد خود را از طریق تقلید از هورمون GLP-1 انجام می‌دهد؛ هورمونی که پس از صرف غذا از روده ترشح می‌شود و نقش مهمی در تنظیم قند خون، تحریک ترشح انسولین، مهار ترشح گلوکاگون، و کاهش اشتها ایفا می‌کند.
عملکرد اصلی اوزمپیک به این صورت است:

• افزایش ترشح انسولین در پاسخ به گلوکز بالا
• کاهش سرعت تخلیه معده
• کاهش اشتها و کالری دریافتی
• کنترل قند خون ناشتا و پس از غذا

این ویژگی‌ها باعث شده‌اند اوزمپیک نه‌تنها برای بیماران دیابتی، بلکه برای افرادی که به دنبال کاهش وزن هستند نیز مؤثر باشد، گرچه دوز مورد نیاز برای کاهش وزن نسبت به دوز درمانی دیابت بالاتر است.

مصرف دارو: دوز، مسیر درمان و نحوه استفاده

اوزمپیک معمولاً با دوز پایین ۰.۲۵ میلی‌گرم در هفته آغاز می‌شود و سپس به ۰.۵، ۱ و نهایتاً تا ۲ میلی‌گرم در هفته افزایش می‌یابد. تزریق دارو به‌صورت زیرجلدی (Subcutaneous) در ناحیه شکم، ران یا بازو انجام می‌شود و هر هفته در یک روز مشخص تکرار می‌گردد.

این دارو باید همراه با اصلاح سبک زندگی، رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی مصرف شود تا اثربخشی به حداکثر برسد. دوزهای پایین‌تر بیشتر برای کنترل قند و دوزهای بالاتر برای کنترل وزن کاربرد دارند.

تفاوت اوزمپیک با ویگووی و مانجارو

• در مقایسه با مانجارو، اوزمپیک فقط بر گیرنده GLP-1 اثر دارد، در حالی‌که مانجارو ترکیب دوگانه GLP-1 + GIP است و در نتیجه، اثر قوی‌تری بر کاهش وزن دارد.
• در مقایسه با ویگووی، ترکیب دارویی یکسان است (سماگلوتاید)، اما ویگووی دوز بالاتری از سماگلوتاید دارد و برای کاهش وزن در افراد غیردیابتی تأیید شده، در حالی‌که اوزمپیک ابتدا برای دیابت طراحی شده است.

عوارض جانبی احتمالی

اوزمپیک نیز مانند سایر داروهای آنالوگ GLP-1 می‌تواند باعث بروز عوارضی شود، به‌خصوص در ابتدای درمان. شایع‌ترین عوارض عبارت‌اند از:

• تهوع و استفراغ
• نفخ، یبوست یا اسهال
• سوزش معده
• سردرد یا سرگیجه

در موارد نادر، خطراتی مانند پانکراتیت (التهاب لوزالمعده)، سنگ صفرا یا افزایش ضربان قلب ممکن است بروز کند. همچنین این دارو در افرادی با سابقه سرطان تیروئید از نوع مدولاری یا سندرم MEN 2 نباید مصرف شود.

دسترسی در ایران و نکات کلیدی

اوزمپیک در ایران با نام‌های مختلفی به‌صورت وارداتی وجود دارد، ولی به دلیل قیمت بالا و موجودی محدود، دسترسی به آن دشوار و ناپایدار است. همچنین مصرف خودسرانه آن برای کاهش وزن بدون تجویز پزشک خطرناک است و باید فقط تحت‌نظر متخصص غدد یا پزشک تغذیه انجام شود.

ملیتاید؛ نسخه ایرانی برای کنترل دیابت و کاهش وزن

در شرایطی که دسترسی به داروهای وارداتی مانند ساکسندا، اوزمپیک یا مانجارو با محدودیت‌های ارزی، تحریم‌ها و قیمت‌های بالا روبه‌روست، نیاز به تولید داروهای مشابه با کیفیت در داخل کشور بیش از پیش احساس می‌شود. «ملیتاید» یکی از همین پاسخ‌هاست؛ آمپولی تزریقی که با ساختاری مبتنی بر لیراگلوتاید، توانسته خود را به‌عنوان جایگزینی داخلی برای بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ و چاقی معرفی کند.

مکانیسم اثر: تقلید هوشمندانه از هورمون GLP-1

ملیتاید از خانواده داروهای آنالوگ GLP-1 است، یعنی ساختاری دارد که شبیه به هورمون طبیعی موجود در بدن عمل می‌کند. پس از تزریق، این دارو گیرنده‌های GLP-1 در پانکراس، معده و مغز را تحریک می‌کند. نتیجه؟

• افزایش ترشح انسولین در زمان بالا بودن قند خون
• کاهش ترشح گلوکاگون
• کند شدن تخلیه معده
• و در نهایت، کاهش اشتها و جذب کمتر کالری

این ویژگی‌ها باعث می‌شود ملیتاید هم در کنترل قند خون و هم در کاهش وزن نقش قابل توجهی ایفا کند.

تمایز آن با مانجارو: عملکرد تک‌محوری در مقابل دو‌محوری

در مقایسه با مانجارو، که هم‌زمان روی گیرنده‌های GLP-1 و GIP اثر می‌گذارد، ملیتاید تنها گیرنده‌ی GLP-1 را هدف قرار می‌دهد. این یعنی عملکرد متابولیکی آن محدودتر است، اما همچنان برای بیماران دیابتی یا دارای اضافه وزن مؤثر عمل می‌کند—به‌خصوص اگر همراه با رژیم غذایی مناسب و تحرک بدنی استفاده شود.

دوز مصرف و مسیر درمان

ملیتاید معمولاً با دوز پایین (۰.۶ میلی‌گرم در روز) شروع می‌شود و به تدریج تا دوزهای بالاتر (۱.۸ تا ۳ میلی‌گرم بسته به هدف درمان) افزایش می‌یابد. برخلاف مانجارو که تزریق هفتگی دارد، ملیتاید به صورت روزانه تزریق زیرجلدی انجام می‌شود. گرچه این موضوع از نظر عملی کمی دشوارتر است، اما بسیاری از بیماران از پاسخ‌ درمانی آن رضایت دارند.

نقش ملیتاید در درمان چاقی

اگرچه هدف اصلی ملیتاید درمان دیابت نوع ۲ است، اما در سال‌های اخیر، پزشکان ایرانی آن را برای افراد مبتلا به چاقی بدون دیابت نیز تجویز کرده‌اند. کاهش اشتها، کنترل پرخوری عصبی، و جلوگیری از پُرخوری شبانه از مزایای مصرف این دارو در حوزه کاهش وزن هستند. با این حال، پاسخ به درمان بسیار فردی است و باید تحت‌نظر پزشک صورت گیرد.

ملیتاید و سرطان: نگرانی یا اطمینان؟

مانند سایر داروهای این دسته، نگرانی‌هایی درباره اثرات احتمالی طولانی‌مدت آن بر سلامت تیروئید یا پانکراس وجود دارد. با اینکه شواهد قوی دال بر افزایش خطر سرطان در انسان وجود ندارد، افراد با سابقه شخصی یا خانوادگی سرطان تیروئید باید با احتیاط از این دارو استفاده کنند. تاکنون در جمعیت ایرانی گزارشی مبنی بر خطر مستقیم سرطان با مصرف ملیتاید ثبت نشده است، اما پایش مداوم در بیماران مستعد همچنان ضروری است.

جدول مقایسه‌ای داروهای کاهش قند خون و وزن

ترکیب دو هورمون GLP-1 و GIP در مانجارو باعث اثربخشی بیشتر آن می‌شود.

ارتباط آمپول مانجارو با سرطان: آنچه باید بدانید

یکی از دغدغه‌های مهم بیماران و پزشکان در رابطه با داروهای جدیدی مانند مانجارو (تیرزپاتاید) احتمال تأثیر آن‌ها بر بروز سرطان است. هرچند این دارو با تأثیر چشمگیر در کنترل دیابت نوع ۲ و کاهش وزن شناخته شده، اما همچون سایر داروهای آنالوگ GLP-1 نگرانی‌هایی درباره ارتباط آن با برخی انواع سرطان مطرح شده است. مهم‌ترین مورد، احتمال بروز سرطان تیروئید از نوع مدولاری (MTC) است که در مطالعات حیوانی مشاهده شده و منجر به درج هشدار جدی در بروشور دارو شده است.

سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) مصرف مانجارو را در افرادی که سابقه شخصی یا خانوادگی از سرطان تیروئید مدولاری یا سندروم نئوپلازی اندوکرینی نوع ۲ (MEN 2) دارند، ممنوع اعلام کرده است. این هشدار مبتنی بر یافته‌های مطالعات پیش‌بالینی است، هرچند شواهد قطعی در انسان هنوز در دسترس نیست. بنابراین، مشاوره دقیق با پزشک قبل از شروع دارو برای افرادی با سابقه اختلالات تیروئیدی ضروری است.

در مقابل، برخی مطالعات نشان می‌دهند که کاهش وزن قابل توجه ناشی از مصرف مانجارو می‌تواند به صورت غیرمستقیم خطر برخی سرطان‌ها را کاهش دهد. چاقی یک فاکتور خطر شناخته‌شده برای انواع مختلفی از سرطان‌ها مانند سرطان سینه، سرطان کولورکتال، سرطان کبد و سرطان رحم است. در نتیجه، دارویی که باعث کاهش وزن پایدار می‌شود، می‌تواند نقش پیشگیرانه‌ای در کاهش بروز این سرطان‌ها ایفا کند، به‌ویژه در افرادی که در معرض خطر هستند.

در مورد بیماران سرطانی که در حال درمان با شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی هستند، تجویز مانجارو باید با احتیاط و بررسی دقیق انجام شود. برخی از داروهای ضدسرطان ممکن است با داروهای متابولیک مانند مانجارو تداخل داشته باشند یا خطر بروز عوارض گوارشی را افزایش دهند. همچنین در دوره نقاهت بعد از درمان سرطان، اگر بیمار با افزایش وزن یا دیابت روبرو باشد، پزشک ممکن است مانجارو را به عنوان بخشی از برنامه بازتوانی متابولیک پیشنهاد دهد، اما با پایش مستمر و دقیق.

در نهایت، مصرف مانجارو در بیماران بهبودیافته از سرطان باید بر اساس توازن دقیق بین فواید و خطرات احتمالی آن باشد. تاکنون شواهد بالینی مستقیم مبنی بر افزایش قطعی خطر سرطان با مصرف مانجارو در انسان وجود ندارد، اما پیگیری‌های بلندمدت در حال انجام است. همانند همه درمان‌ها، انتخاب داروی مناسب نیازمند بررسی وضعیت سلامت عمومی، سوابق پزشکی و نظر تخصصی پزشک معالج است.

دوز مصرف مانجارو و نحوه تزریق آن چگونه است؟

دوزهای معمول

• شروع درمان: ۲.۵ میلی‌گرم در هفته
• افزایش تدریجی هر ۴ هفته: ۵، ۷.۵، ۱۰، ۱۲.۵ و نهایتاً ۱۵ میلی‌گرم

افزایش دوز باید تحت نظر پزشک و بسته به تحمل بیمار انجام شود.

نحوه تزریق

• تزریق زیرجلدی در ناحیه شکم، ران یا بازو
• هفته‌ای یک بار در یک روز مشخص
• بهتر است در همان زمان هر هفته تزریق انجام شود

برای یادگیری صحیح تزریق، آموزش توسط پرستار یا پزشک توصیه می‌شود.

عوارض شایع و نادر مانجارو: از تهوع تا یبوست

عوارض شایع

• تهوع
• اسهال
• یبوست
• کاهش اشتها
• احساس نفخ یا سنگینی معده

این علائم معمولاً با گذر زمان و عادت بدن کاهش می‌یابند.

عوارض نادر و مهم

• پانکراتیت (التهاب لوزالمعده)
• مشکلات صفراوی
• افت قند خون در ترکیب با داروهای دیگر
• واکنش‌های آلرژیک شدید

در صورت بروز درد شدید شکم یا زردی پوست باید سریعاً به پزشک مراجعه شود.

آیا مانجارو فقط برای دیابت است یا برای لاغری هم تجویز می‌شود؟

در ابتدا مانجارو برای دیابت تأیید شد، اما شواهد علمی از تأثیر قابل توجه آن در کاهش وزن نیز حمایت می‌کنند. امروزه بسیاری از پزشکان آن را برای افراد غیر دیابتی دارای اضافه وزن نیز تجویز می‌کنند، به‌ویژه در شرایط زیر:

• چاقی مفرط با مشکلات قلبی یا تنفسی
• سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
• پیش‌دیابت یا مقاومت به انسولین

بنابراین، کاربرد مانجارو فراتر از دیابت رفته و در درمان چاقی نیز جایگاه مهمی یافته است.

مدت زمان لازم برای مشاهده اثرات مانجارو روی وزن و قند خون

در کنترل قند خون

بیشتر بیماران بین ۲ تا ۴ هفته پس از شروع مصرف، کاهش واضح در قند خون ناشتا و پس از غذا را تجربه می‌کنند.

در کاهش وزن

کاهش وزن معمولاً بعد از ۴ تا ۶ هفته آغاز شده و به‌طور تدریجی ادامه می‌یابد. طبق مطالعات، میانگین کاهش وزن پس از ۶ ماه استفاده منظم به حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد وزن اولیه می‌رسد.

آیا قطع مصرف مانجارو باعث بازگشت وزن یا قند می‌شود؟

متأسفانه بله، تحقیقات نشان می‌دهد که پس از قطع مصرف مانجارو:

• قند خون ممکن است مجدداً افزایش یابد
• وزن بدن در حدود ۵۰٪ موارد به حالت اولیه بازمی‌گردد

برای جلوگیری از این بازگشت، نیاز به اصلاح سبک زندگی، تغذیه سالم و ورزش مداوم وجود دارد. برخی افراد نیز به دوز نگهدارنده دارو برای مدت طولانی‌تر نیاز دارند.

پرسش‌های متداول درباره مانجارو

کلام آخر

مانجارو انقلابی در درمان دیابت و چاقی ایجاد کرده است. ترکیب هم‌زمان کنترل قند و کاهش وزن، این دارو را به گزینه‌ای امیدوارکننده برای بسیاری از بیماران تبدیل کرده. بااین‌حال، استفاده هوشمندانه و تحت‌نظر پزشک، کلید موفقیت در درمان است.

ما در بای بای سرطان باور داریم که با آگاهی، پشتکار و همراهی علم روز، می‌توان حتی سخت‌ترین چالش‌های سلامتی را پشت سر گذاشت. به آینده‌ات اعتماد کن، تو قوی‌تر از بیماری هستی. 🌟