آیا تا به حال فکر کرده‌اید استفاده از سرخ‌کن می‌تواند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد؟ طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی، سالانه میلیون‌ها نفر در سراسر جهان به دلیل سبک زندگی ناسالم، از جمله تغذیه نادرست، در معرض سرطان قرار می‌گیرند. اما سرخ‌کن‌ها چه نقشی در این مسئله دارند؟ آیا واقعا باید نگران باشیم یا این تنها یک شایعه است؟
آیا استفاده از سرخ‌کن باعث سرطان می‌شود؟ حقیقت یا شایعه؟
بسیاری معتقدند که غذاهای سرخ‌شده باعث افزایش خطر سرطان می‌شوند. در واقع، تحقیقات نشان می‌دهد غذاهایی که در دمای بالا سرخ می‌شوند، می‌توانند موادی به نام «آکریلامید» و سایر ترکیبات مضر تولید کنند که مستقیماً با سرطان در ارتباط هستند. اما این موضوع به معنای ممنوعیت کامل استفاده از سرخ‌کن نیست، بلکه به معنای لزوم آگاهی و احتیاط در استفاده از آن‌ها است.
آکریلامید چیست و چه ارتباطی با سرطان دارد؟
آکریلامید ترکیبی شیمیایی است که هنگام سرخ شدن مواد غذایی مانند سیب‌زمینی، نان، و مواد نشاسته‌ای دیگر در دماهای بالا ایجاد می‌شود. مطالعات متعدد نشان داده‌اند که آکریلامید می‌تواند باعث آسیب به DNA شود و در درازمدت احتمال بروز سرطان، به ویژه سرطان‌های دستگاه گوارش را افزایش دهد.
سرخ‌کن‌های معمولی در مقابل سرخ‌کن‌های بدون روغن: کدام سالم‌تر است؟
امروزه سرخ‌کن‌های بدون روغن یا هواپز بسیار محبوب شده‌اند. این دستگاه‌ها ادعا دارند که بدون نیاز به مقدار زیادی روغن، غذای ترد و خوشمزه ارائه می‌دهند. تحقیقات نشان داده که استفاده از این سرخ‌کن‌ها می‌تواند به کاهش چشمگیر تولید آکریلامید و سایر مواد سرطان‌زا کمک کند. بنابراین، سرخ‌کن‌های بدون روغن از نظر سلامتی انتخاب بهتری به شمار می‌روند.
سرخ‌کن‌های بدون روغن چگونه کار می‌کنند؟
سرخ‌کن‌های بدون روغن که به هواپز یا Air Fryer معروف هستند، با گردش هوای گرم با سرعت بالا در اطراف مواد غذایی، آن‌ها را ترد و طلایی می‌کنند. در این روش، مصرف روغن بسیار کم است و اغلب اوقات حتی به روغن نیاز نیست. همین کاهش چشمگیر مصرف روغن باعث می‌شود که خطر تولید ترکیبات سرطان‌زا مانند آکریلامید بسیار کمتر از سرخ‌کن‌های معمولی باشد.
به نقل از سایت Cleveland Clinic، سرخ‌کن‌های بدون روغن (ایر فرایرها) به عنوان جایگزینی سالم‌تر برای سرخ کردن عمیق شناخته می‌شوند، زیرا با استفاده از مقدار کمی روغن، غذاهایی با بافت و طعم مشابه سرخ‌شده تهیه می‌کنند. این روش می‌تواند تا ۸۰٪ کالری کمتری نسبت به سرخ کردن عمیق داشته باشد. همچنین، استفاده از سرخ‌کن‌های بدون روغن ممکن است میزان آکریلامید را تا ۹۰٪ کاهش دهد، اما همچنان مقادیر کمی از این ماده در غذاهای پخته‌شده با این روش وجود دارد.
چگونه سرخ‌کردن مواد غذایی می‌تواند مواد سرطان‌زا تولید کند؟
هنگامی که مواد غذایی در دمای بسیار بالا سرخ می‌شوند، فرآیندهای شیمیایی خاصی رخ می‌دهد که منجر به تولید ترکیبات سرطان‌زایی مانند آکریلامید، آلدئیدها، و هتروسیکلیک آمین‌ها می‌شود. این مواد قادر هستند سلول‌های بدن را آسیب رسانده و خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهند.
بهترین روش‌های کاهش خطر سرطان هنگام سرخ‌کردن غذا
- کاهش دمای سرخ کردن به زیر ۱۷۰ درجه سانتی‌گراد
- استفاده از روغن‌های پایدار مثل روغن آووکادو و روغن زیتون
- کوتاه کردن زمان سرخ شدن مواد غذایی
- استفاده از روش‌هایی مانند سرخ کردن در هواپز یا سرخ‌کن بدون روغن
سرخ‌کن و تأثیر آن بر سلامت ریه‌ها و دستگاه گوارش
دود و بخاراتی که هنگام سرخ کردن غذا تولید می‌شود نیز می‌تواند به سلامت ریه‌ها آسیب بزند و ریسک مشکلات تنفسی را افزایش دهد. همچنین مصرف غذاهای سرخ‌شده می‌تواند باعث التهاب و مشکلات گوارشی شود که در درازمدت به سلامت دستگاه گوارش آسیب می‌رساند.
آیا سرخ‌کن‌های بدون روغن واقعاً ایمن و سالم هستند؟
بله، استفاده از سرخ‌کن‌های بدون روغن به طور کلی ایمن‌تر است، اما همچنان باید مراقب باشید تا غذا بیش از حد در دستگاه نماند و از سوختگی جلوگیری شود، زیرا حتی در این روش هم ممکن است مقدار کمی ترکیبات مضر ایجاد شود.
آیا واقعاً هیچ ترکیب مضری در سرخ‌کن بدون روغن تولید نمی‌شود؟
با وجود اینکه سرخ‌کن‌های بدون روغن در مقایسه با سرخ‌کن‌های معمولی به میزان قابل توجهی ایمن‌تر هستند، هنوز هم ممکن است در اثر حرارت بالا، مقدار اندکی از مواد مضر مانند آکریلامید ایجاد شود. در واقع، خود حرارت زیاد عامل اصلی ایجاد این ترکیبات است، نه صرفاً استفاده از روغن. بنابراین، حتی در سرخ‌کن بدون روغن نیز اگر غذا به مدت طولانی و در دمای بسیار بالا پخته شود و دچار سوختگی یا تغییر رنگ شدید شود، احتمال تولید ترکیبات مضر همچنان وجود دارد.
راهکارهایی برای ایمن‌تر کردن سرخ‌کن‌های بدون روغن:
- کاهش دمای پخت: سعی کنید غذا را در دماهای پایین‌تر (معمولاً کمتر از 180 درجه سانتی‌گراد) آماده کنید.
- زمان پخت را کنترل کنید: بیش از حد طولانی کردن زمان پخت منجر به تولید ترکیبات مضر می‌شود؛ بهتر است زمان پخت را طبق توصیه تولیدکننده تنظیم کنید.
- پیشگیری از سوختگی غذا: غذا نباید قهوه‌ای تیره یا سوخته شود؛ تغییر رنگ بیش از حد به معنای افزایش مواد سرطان‌زاست.
- استفاده از روغن‌های سالم به مقدار بسیار کم: اگر قصد استفاده از روغن را دارید، روغن‌هایی مثل روغن آووکادو، روغن زیتون یا روغن نارگیل را در مقادیر بسیار کم استفاده کنید.
مواد غذایی که هنگام سرخ شدن بیشترین خطر سرطان‌زایی را دارند
- سیب‌زمینی و محصولات بر پایه سیب‌زمینی
- غذاهای نشاسته‌ای مانند نان و بیسکویت
- انواع گوشت‌های فرآوری‌شده و سرخ‌شده
نکات مهم در انتخاب روغن مناسب برای کاهش خطر سرطان
- استفاده از روغن‌هایی با نقطه دود بالا
- انتخاب روغن‌های طبیعی و خالص مانند روغن نارگیل، روغن زیتون، و روغن آووکادو
- اجتناب از روغن‌های تصفیه شده و هیدروژنه
تحقیقات جدید درباره ارتباط سرخ‌کن و سرطان: واقعیت‌های علمی
مطالعات جدید نشان داده است که تغییر شیوه سرخ کردن و انتخاب دستگاه مناسب می‌تواند به کاهش چشمگیر خطر سرطان کمک کند. این تحقیقات تأکید دارند که آگاهی عمومی درباره این مسئله و انتخاب سبک زندگی سالم‌تر می‌تواند تأثیر زیادی در سلامت کلی جامعه داشته باشد.
کلام آخر
سرطان یک سرنوشت محتوم نیست، بلکه نتیجه انتخاب‌های ما است. در «بای بای سرطان»، باور داریم که هر انتخاب سالم امروز، تضمینی برای سلامتی فردای شماست. با انتخاب صحیح دستگاه‌ها و روش‌های پخت غذا، سلامتی خود و عزیزانتان را تضمین کنید. یادمان باشد که تغییرات کوچک امروز، آینده‌ای روشن‌تر و سالم‌تر به همراه دارد. از همین امروز تصمیم بگیرید که برای همیشه بگویید: «بای بای سرطان!»
