ابتلای کودکان به کوچکترین و ساده‌ترین بیماری‌ها می‌تواند برای والدین بسیار سخت و نگران کننده باشد. حال شرایطی را در نظر بگیرید که یک کودک به بیماری مزمنی مثل سرطان مبتلا شود، قطعا همه چیز در خانواده دگرگون می‌شود؛ چرا که اعضای خانواده و والدین انتظار چنین بیماری غیرمنتظره‌ای (سرطان خون در کودکان) را نخواهند داشت.
در یکسری از سرطان‌ها مشاهده برخی علائم اولیه‌ای همچون علائم گوارشی، کبودی و خونریزی و بررسی آن‌ها توسط پزشک، تشخیص به موقع سرطان را در پی دارد؛ سرطان خون در کودکان از این دست است.
از این جهت در این مقاله‌ی بای بای سرطان قصد داریم به طور کامل در خصوص سرطان خون در کودکان و تمام نکاتی که لازم است در خصوص نحوه‌ی تشخیص و درمان زودرس آن بدانید، صحبت کنیم.
سرطان خون در کودکان
سرطان خون یکی از شایع‌ترین سرطان‌ها در میان کودکان زیر ۱۵ سال است، به طوری که از هر ۳ کودک، ۱ نفر به سرطان خون مبتلا می‌شود. احتمال بروز نوع لنفوسیتی حاد در کودکان بسیار بیشتر از سایر انواع این بیماری است.
سرطان خون، مغز استخوان را که تولید کننده انواع سلول‌های خونی است، درگیر می‌کند. اغلب این بیماری در گلبول‌های سفید اولیه شروع می‌شود اما در نوع دیگر سرطان خون، دسته‌های دیگری از سلول‌های خونی درگیر می‌شوند.
همانطور که گفته شد، لوسمی یا سرطان خون در کودکان از مغز استخوان شروع می‌شود؛ سلول‌های سرطان‌زا می‌توانند در آنجا تجمع کنند و سلول‌های طبیعی را از بین ببرند.
اغلب، سلول‌های سرطانی نسبتاً سریع وارد جریان خون می‌شوند و این در حالی است که سایر انواع سرطان خون می‌توانند به قسمت‌های دیگر بدن مانند غدد لنفاوی، طحال، کبد، سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع)، بیضه‌ها یا سایر اندام‌ها سرایت کنند.
برخی دیگر از سرطان‌های دوران کودکی، مانند نوروبلاستوما یا رابدومیوسارکوما، از سایر اندام‌ها شروع می‌شوند و به مغز استخوان سرایت می‌کنند، اما این سرطان‌ها را نمی‌توان لوسمی دانست.
از آنجایی که بیماری‌های ذکر شده مغز استخوان را درگیر کرده‌اند، می‌توانند علائم سرطان خون را در بیمار ایجاد کنند؛ با این تفاوت که منشاء سرطان از ارگان دیگری است.
علت ایجاد سرطان خون در کودکان
متخصصین دریافته‌اند که بروز تغییرات خاصی در DNA درون سلول‌های طبیعی مغز استخوان، می‌تواند باعث رشد خارج از کنترل آن‌ها و سرطانی شدن این دسته از سلول‌ها شود که در نهایت منجر به بروز لوسمی یا سرطان خون در کودکان می‌شود.
دی ان اِی‌ها مواد شیمیایی هستند که ژن‌های انسان را می‌سازند، ژن‌ها نیز از طرف دیگر باعث متمایز شدن هر شخص با شخص دیگر می‌شوند.
برخی از ژن‌ها زمان رشد سلول‌ها، تقسیم شدن به سلول‌های جدید و مرگ سلول در زمان مناسب را کنترل می‌کنند:
ژن‌هایی که به رشد، تقسیم یا زنده ماندن سلول‌ها کمک می‌کنند، انکوژن نامیده می‌شوند.
به ژن‌هایی که به کنترل تقسیم سلولی کمک می‌کنند یا باعث می‌شوند سلول‌ها در زمان مناسب بمیرند، ژن‌های سرکوب کننده تومور می‌گویند.
به طور کلی جهش‌هایی که در دی ان اِی اتفاق می‌افتد، می‌تواند از والدین به فرزندان منتقل شود. نتیجه انتقال این جهش‌های ژنتیکی به کودکان، بروز بیماری‌های خاص مثل لوسمی و سرطان خون در دوران کودکی خواهد بود.
برخی از بیماری‌های ارثی می‌توانند خطر ابتلا به سرطان خون را افزایش دهند، اما به نظر نمی‌رسد بیشتر لوسمی‌های دوران کودکی ناشی از جهش‌های ارثی باشند؛ در مواقعی جهش‌های DNA مربوط به لوسمی، به جای اینکه ارثی باشند، پس از لقاح ایجاد می‌شوند.
مطالعات نشان داده‌اند که بسیاری از لوسمی‌های دوران کودکی ممکن است توسط ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی ایجاد شوند، برای مثال در مواردی کودکان علاوه بر رنج بردن از عوامل ژنتیکی، در معرض ویروس‌ها و بیماری‌های مختلفی قرار می‌گیرند و همین امر ریسک بروز سرطان خون را در آن‌ها افزایش می‌دهد.
تحقیقات در مورد علل احتمالی سرطان خون در دوران کودکی ادامه دارد اما در حال حاضر علت بیشتر لوسمی‌های دوران کودکی به طور قطع مشخص نیست.
تشخیص لوسمی در کودکان
بررسی سابقه بیماری قبلی کودک، معاینه فیزیکی و تست‌های تشخیصی بهترین روش‌ها برای تشخیص سرطان خون در کودکان هستند. بعضی از روش‌ها برای تشخیص دقیق نوع لوسمی در کودکان و بعضی دیگر برای بررسی پخش شدن بیماری به سایر نقاط بدن کاربرد دارند.
لازم به ذکر است که تمامی اطلاعات بدست آمده از انجام تست‌های مختلف برای درمان بیمار مورد استفاده قرار می‌گیرند.
در ادامه چند نمونه از روش‌های تشخیصی سرطان خون در کودکان اشاره می‌کنیم:
نمونه گیری از مغز استخوان و بیوپسی:
با استفاده از سوزنی نازک نمونه‌ای از بافت مغز استخوان گرفته می‌شود تا نوع سرطان مشخص شود.
آزمایش تعداد سلول‌های خون:
در این متود تشخیصی تعداد سلول‌های خونی، اندازه و میزان وخامت سرطان مورد بررسی قرار می‌گیرد.
سی تی اسکن:
با استفاده از اشعه ایکس می‌توان تصاویری از محل مشکوک به وجود سرطان تهیه کرده و حتی مشخص کرد که آیا سرطان متاستاز داده است یا خیر.
سونوگرافی:
در سونوگرافی محل وجود احتمالی سرطان مورد بررسی قرار می‌گیرد.
ام آر آی:
این روش تشخیصی تصاویر دقیق‌تری نسبت به سی تی اسکن و سونوگرافی در اختیار پزشکان متخصص قرار می‌دهد تا به این وسیله وجود و یا میزان وخامت سرطان را تعیین کنند.
روش‌های درمان سرطان خون کودکان
درمان اصلی اکثر لوسمی‌های دوران کودکی، شیمی درمانی است. برای برخی از کودکان مبتلا به لوسمی‌های پرخطر، ممکن است شیمی درمانی با دوز بالا همراه با پیوند سلول‌های بنیادی انجام شود.
سایر درمان‌ها نیز ممکن است در شرایط خاص مورد استفاده قرار گیرند که در ادامه به صورت مختصر به هر کدام از آن‌ها می‌پردازیم:
۱. عمل جراحی:
جراحی نقش بسیار محدودی در درمان سرطان خون در کودکان دارد. از آنجایی که سلول‌های سرطان خون به طور گسترده در سراسر مغز استخوان و خون پخش می‌شوند، درمان این نوع سرطان با جراحی امکان پذیر نیست بنابراین به عنوان یک متود درمانی حمایتی استفاده می‌شود.
۲. پرتو درمانی:
پرتو درمانی از پرتوهای پرانرژی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. از پرتو درمانی به عنوان درمان اصلی نمی‌توان نام برد اما در شرایط خاص می‌تواند کاربردی باشد.
در مواردی پرتودرمانی برای جلوگیری یا درمان متاستاز لوسمی به مغز یا درمان بیضه‌ها در پسران زیر ۱۵ سال استفاده می‌شود.
۳. شیمی درمانی:
اصلی‌ترین و کاربردی‌ترین روش برای درمان سرطان‌های خون دوران کودکی، شیمی درمانی است که در آن داروهای شیمی درمانی از طرق مختلفی وارد جریان خون شده و به تمام نقاط بدن می‌رسند؛ همین امر موجب تاثیر گذاری هرچه بیشتر درمان لوسمی در بیماران می‌شود.
۴. ایمونوتراپی:
برای این درمان، سلول‌های ایمنی به نام سلول‌های T از خون کودک برداشته می‌شوند و به صورت ژنتیکی در آزمایشگاه تغییر داده می‌شوند تا گیرنده‌های خاصی روی سطح خود داشته باشند.
این گیرنده‌ها می‌توانند به پروتئین‌های سلول‌های لوسمی متصل شوند.
سلول‌های T سپس در آزمایشگاه تکثیر می‌شوند و به خون کودک بازگردانده می‌شوند، جایی که آن‌ها می‌توانند سلول‌های سرطان خون را جستجو کرده و با اتصال به آن‌ها باعث از بین رفتن این سلول‌ها شوند.
انواع سرطان خون در کودکان
کودکانی که به سرطان خون مبتلا می‌شوند، معمولا درگیر یکی از این سه نوع لوسمی یا سرطان خون خواهند شد:
- لوسمی لنفوبلاستی حاد
- لوسمی میلوئید حاد
- لوسمی میلوژن مزمن
متخصصان با انجام آزمایش‌های مختلف، نوع سرطان خون را بر اساس نوع گلبول‌های سفید موجود در خون، مغز استخوان یا هر دو در کودک، تشخیص می‌دهند و همچنین بررسی این سلول‌ها می‌تواند مشخص کند که لوسمی مزمن است یا حاد؛ علاوه بر این، ساختار کروموزومی و ژنتیکی این سلول‌های سرطانی نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد تا در نهایت درمان لازم برای کودک در نظر گرفته و اعمال شود.
کلام آخر
در این مقاله‌ی بای بای سرطان تلاش کردیم تا تمامی نکات و مواردی را که لازم است در خصوص سرطان خون در کودکان بدانید، گردآوری کنیم.
حال می‌دانید که با دیدن خون‌ریزی‌ها و کبودی‌های غیرطبیعی، مشاهده‌ی علائم گوارشی همچون معده درد و کاهش اشتها و بروز عفونت‌های مقاوم به درمان در کودکان باید سریعا به پزشک مراجعه کنید تا با تشخیص و درمان سریع، جان فرزندتان را نجات دهید.
منابع:
