میدانیم که سرطان زمانی آغاز میشود که سلول‌های بدن به صورت غیرطبیعی و بدون توقفی رشد و تکثیر شوند. در این زمان متخصصین با بررسی سلول‌های بدن و مشاهده فعالیت آنها، در کنار انجام سایر تست‌های تشخیصی، تشخیص بیماری سرطان را برای بیمار قطعی میدانند. افرادی که به بررسی سلول‌ها و ارزیابی عملکرد آنها می‌پردازند، سیتولوژیست نام دارند. در ادامه‌ی این مقاله بای بای سرطان هدف ما معرفی سیتولوژیست‌ها و پرداختن به نقش مهم این افراد در روند تشخیص بیماری سرطان خواهد بود.
سیتولوژی چیست؟
سیتولوژی نوعی متود تشخیصی است که در آن از یکی از سلول‌های موجود در مایعات بدن نمونه گیری میشود که معمولا هم این نمونه از مایع منی خواهد بود و در آزمایشگاه مورد ارزیابی و بررسی قرار می‌گیرد.
به طور کلی از این روش برای تشخیص وجود و یا عدم وجود سرطان استفاده میشود. از سیتولوژی همچنین برای بررسی جنین و وجود هرگونه موارد غیرطبیعی در او استفاده میشود.
سلول‌هایی که برای نمونه گیری از بافت موردنظر به دست می‌آیند، به روش‌های مختلفی جمع آوری می‌شوند که در ادامه برخی از این روش‌ها را به اختصار توضیح خواهیم داد:
- خراش دادن و یا شانه زدن بر روی سطح بافت مورد نظر برای دریافت نمونه که این عمل بیشتر در تست‌هایی نظیر پاپ اسمیر رایج است.
- گرفتن نمونه‌هایی از مایعات بدن مثل ادرار و خلط‌های موجود در سیستم تنفسی
- نمونه گیری از طریق سوزن؛ به این شکل است که از مایعات بخش‌های مختلف بدن به واسطه‌ی سوزنی نازک و بلند نمونه‌گیری صورت می‌گیرد. برای مثال مایعات شکمی در آسیت، مایعات پلور در ریه و مایعات نخاعی از ستون فقرات با استفاده از این روش نمونه برداری می‌شوند.
- سایر نمونه گیری‌های بافتی و بیوپسی مانند لامبر پانکچر
سیتولوژی از لحاظ متود انجام گیری و کاربرد، با هیستولوژی بسیار متفاوت است. در سیتوپاتالوژی تحقیقات و بررسی‌های لازم بر روی یک سلول انجام میشود در حالی که در هسیتولوژی یک قسمتی از بافت نمونه گیری شده و در آزمایشگاه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
سیتولوژیست چه می‌کند؟
امروزه متخصصین مختلفی با توجه به خدمات درمانی که ارائه می‌دهند، وجود دارند که یکی از آنها سیتولوژیست است که تخصصش بررسی سلول‌هاست.
سیتولوژیست‌ها بیشتر سلول‌ها را از نظر ساختار و عملکرد مورد بررسی قرار می‌دهند. شناخت این علم و متخصصینی که در آن فعالیت می‌کنند، میتواند در زمینه درمان و یا تشخیص به موقع بیماری‌ها بسیار مفید باشد.
شاید این سوال برای بسیاری از مردم پیش آمده باشد که سیتولوژیست کیست و چه کاری انجام می‌دهد؟
در پاسخ به این سوال باید بیان کرد که سیتولوژیست فردی متخصص است که با گذراندن دوره‌های خاص و مطالعات فراوان پیرامون سلول‌های بدن، قادر است وجود هرگونه موارد غیرطبیعی را در سلول‌های مختلف بدن تشخیص دهد.
سیتولوژیست‌ها ممکن است در جاهای مختلفی فعالیت کنند، عده‌ای در بیمارستان مشغول هستند، عده‌ای دیگر در کلینیک‌های تخصصی و عده‌ای نیز در لابراتوارهای تحقیقاتی فعالیت می‌کنند.
سیتولوژیست‌ها معمولا با اشخاص دیگر مثل پاتولوژیست‌ها کار می‌کنند تا بتوانند در کنار یکدیگر بیماری‌های مختلفی که برای افراد به وجود آید را تشخیص داده و درمان کنند.
سیتولوژیست‌ها وظیفه دارند بسیاری از بیماری‌ها را در مراحل اولیه خود تشخیص دهند که همین امر موجب میشود تا درمان‌های بهتری برای بیمار در نظر گرفته شود و شانس بقا و ریکاوری بیمار نیز بیش از پیش شود.
البته باید به این نکته توجه کرد که وظایف این افراد با توجه به محلی که در آن مشغول به کار هستند، متفاوت خواهد بود؛ برای مثال سیتولوژیستی که در آزمایشگاه‌های تحقیقاتی مشغول به کار است، بیشتر به مطالعات سلول‌ها و رفتارهای آنها در شرایط مختلف می‌پردازند.
درحالی که سیتولوژیستی که در بیمارستان مشغول است، نمونه‌های آزمایشگاهی از سلول‌های مشکوک تهیه می‌کند تا بیماری‌های موجود در آنها را تشخیص دهد.
نحوه برداشتن نمونه توسط سیتولوژیست
برای تهیه یک نمونه برای بررسی‌های آزمایشگاهی و سیتوپاتالوژی، ممکن است از منابع مختلفی نمونه‌برداری انجام شود، منابعی مثل سلول‌های بافتی خاص، مایعات داخلی بدن و نمونه‌هایی که به واسطه خراش دادن پوست بدن افراد گرفته میشود.
این افراد همچنین با استفاده از سوزن‌های باریک از توده‌ها و تومورهایی که ممکن است وجود داشته باشد نیز نمونه‌برداری می‌کنند. بعد از نمونه گیری یکسری از فرآیندها بر روی نمونه‌ها انجام میشود تا آنها را برای بررسی و ارزیابی آماده کند.
یکی از فرآیندهایی که معمولا برای آماده کردن نمونه‌ها انجام میشود، شامل اضافه کردن مواد شیمایی خاص به سلول است تا در زیر میکروسکوپ واضح دیده شود.
سیتولوژیست‌ها همچنین از تکنیک‌های مختلفی برای جدا کردن سلول‌ها از یکدیگر و یا سایر مواد موجود در نمونه استفاده می‌کنند.
در یکی از تکنیک‌های جداسازی، از سانتریفیوژها استفاده میشود تا نمونه گرفته شده را با سرعت بسیار بالایی به گردش در بیاورد و سلول‌ها را به سمت پایین فیلتری که در ظرفی مخصوص کار گذاشته میشود، هدایت می‌کند. در نهایت بعد از ایزوله کردن سلول‌های بدست آمده، میتوان آنها را در زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار داد.
نحوه ارزیابی نمونه‌ها
پس از تهیه نمونه‌ای مناسب، سیتولوژیست‌ها (Cytotechnologist) سلول‌ها را از نظر اندازه، شکل و ساختار مورد ارزیابی قرار می‌دهند. همچنین متخصصین به دنبال هرگونه موارد غیرطبیعی در سلول‌ها می‌گردند؛ برای مثال وجود جهش‌ها و تغییراتی در تعداد و ساختار کروموزوم‌های سلول‌های نمونه که میتواند نشان از وجود بیماری و بدخیمی باشد.
سیتولوژیست‌ها برای انجام بررسی‌های لازم بر روی سلول‌ها از تکنیک‌ها و ابزارهای پیشرفته مختلفی استفاده می‌کنند.
این افراد نمونه سلول گرفته شده را با سلول سالم از همان بافت در زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار می‌دهند تا تشخیص‌های اولیه خود را ارائه دهند.
در صورتی که هرگونه موارد غیرطبیعی مشاهده شود، ممکن است پزشک تست‌های تکمیلی مثل بیوپسی را برای بیمار تجویز کند تا از یافته‌های به دست آمده اطمینان حاصل کند.
در بعضی از موارد این متخصصین با پاتولوژیست‌ها مشورت می‌کنند تا به یک تشخیص درست و نهایی نسبت به بیماری و عامل غیرطبیعی برسند.
تشخیص درست و به موقع از جانب سیتولوژیست میتواند در درمان و متودهای درمانی مورد استفاده برای بیمار بسیار مفید و موثر باشد.
پس از آن که نمونه‌ها مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت، سیتولوژیست گزارشی از یافته‌های خود برای پاتولوژیست ارسال می‌کند تا آنها با ارائه تشخیص نهایی، نتیجه تست‌ها را تکمیل کنند.
سپس این اطلاعات در سیستم پردازش و ثبت شده و برای پزشک متخصص ارسال میشود تا در مورد درمان‌های لازم و مورد نیاز بیمار تصمیم گیری شود.
منابع:
