سرطان زبان شایع نیست اما یک بیماری جدی است که زبان، عضوی ضروری برای صحبت کردن، غذا خوردن و بلعیدن را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. برای آشنایی با سرطان زبان و علائم، علل و گزینه‌های درمانی آن با این مقاله از سایت بای بای سرطان همراه باشید.
آناتومی زبان
زبان به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود: زبان دهانی و پایه زبان. زبان دهانی دو سوم جلویی است که وقتی دهانمان را کاملا باز می‌کنیم می‌توانیم ببینیم. این بخش زبان از ماهیچه‌هایی تشکیل شده است که به آن اجازه می‌دهد در جهات مختلف حرکت کند. پایه زبان یک سوم پشتی است که به سمت پایین گلو امتداد می‌یابد که به آن اوروفارنکس می‌گویند. این قسمت از زبان بدون ابزار خاص قابل مشاهده نیست زیرا در عمق گلو قرار دارد.
هر دو قسمت زبان با یک غشای مخاطی و برجستگی‌های ریزی به نام پاپیلا پوشیده شده است. این پاپیلاها حاوی جوانه‌های چشایی هستند که به ما کمک می‌کند طعم‌های مختلف مانند شیرین، ترش، شور و تلخ را تشخیص دهیم. سطح زبان نیز با سلول‌های نازک و مسطح به نام سلول‌های سنگفرشی پوشیده شده است. سرطان زبان از این سلول‌ها شروع می‌شوند.
انواع سرطان زبان
سرطان زبان دهان:
این نوع سرطان از قسمت جلویی زبان و در داخل دهان شروع می‌شود. از آنجایی که این ناحیه به راحتی قابل مشاهده است هر گونه تغییر یا ناهنجاری را اغلب می‌توان در طی معاینات منظم دندانپزشکی یا خودآزمایی به سرعت تشخیص داد. سرطان زبان فوراً علائم قابل توجهی ایجاد کرده و تشخیص و درمان آن را در مراحل اولیه آسان‌تر می‌کند.
سرطان زبان اوروفارنکس:
این نوع از پایه زبان که در گلو واقع شده شروع می‌شود. دیدن و بررسی این منطقه سخت‌تر است و در نتیجه سرطان زبان اوروفارنکس تا زمانی که بزرگتر نشده یا به غدد لنفاوی مجاور گسترش نیابد علائمی ایجاد نمی‌کند. علائم شامل گلودرد مداوم، مشکل در بلع یا گوش درد می‌شود اما این علائم می‌تواند ناشی از بسیاری از بیماری‌های دیگر نیز باشد که می‌تواند تشخیص را به تاخیر بیندازد.
علائم سرطان زبان
در دهان (سرطان زبان دهان):
- زخم زبان که خوب نمی شود
- درد یا خونریزی در دهان
- توده یا ضخیم شدن روی زبان
- لکه‌های قرمز یا سفید روی زبان یا مخاط دهان
در گلو (سرطان زبان اوروفارنکس):
- غدد لنفاوی متورم در گردن
- گلودرد مداوم
- گوش درد
- مشکل در بلع
- یک توده در پشت دهان، گلو یا گردن
سایر علائم عمومی شامل کاهش وزن، سرفه خونی و تغییر در صدا می‌شود. اگر هر یک از این علائم را برای بیش از دو هفته تجربه کردید مهم است که برای ارزیابی به یک پزشک مراجعه کنید.
علل سرطان زبان
سرطان زبان زمانی شروع می‌شود که سلول‌های سالم زبان دچار تغییراتی در DNA خود شوند. DNA ماده ژنتیکی است که دستورالعمل‌هایی را برای عملکرد سلول ارائه می‌دهد. هنگامی که DNA آسیب می‌بیند یا تغییر می‌کند می‌تواند باعث رشد غیرقابل کنترل سلول‌ها شود و از روند طبیعی مرگ سلولی جلوگیری کند. این رشد کنترل نشده توده‌ای از سلول‌های غیرطبیعی را تشکیل می‌دهد که به عنوان تومور شناخته می‌شوند. این سلول‌های سرطانی در صورت عدم درمان می‌توانند به بافت‌های مجاور حمله کرده و به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابند.
علت دقیق این تغییرات DNA در سلول‌های زبان مشخص نیست. عوامل خاصی می‌توانند خطر ابتلا به سرطان زبان را افزایش دهند. به عنوان مثال ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) که یک ویروس رایج است که از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود با سرطان‌های پشت زبان مرتبط است. سرطان‌های زبان مرتبط با HPV در مقایسه با سرطان‌هایی که توسط HPV ایجاد نمی‌شوند به درمان بهتر پاسخ می‌دهند.
عوامل خطر سرطان زبان
مصرف تنباکو: تنباکو به هر شکلی از جمله سیگار، سیگار برگ، پیپ، تنباکوی جویدنی و انفیه عامل خطر اصلی سرطان زبان است. مواد شیمیایی مضر موجود در تنباکو می‌تواند به سلول‌های زبان آسیب برساند و احتمال تغییرات سرطانی را افزایش دهد.
مصرف الکل: مصرف زیاد و مکرر الکل یکی دیگر از عوامل خطر مهم سرطان زبان است. الکل می‌تواند سلول‌های دهان و گلو را تحریک کند و آنها را در برابر عوامل سرطان‌زا مستعدتر کند. استفاده با هم از الکل و تنباکو خطر ابتلا به سرطان زبان را افزایش می‌دهد.
قرار گرفتن در معرض HPV: گونه‌های خاصی از ویروس پاپیلومای انسانی که از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود با افزایش خطر ابتلا به سرطان زبان به ویژه در ناحیه گلو مرتبط است. سرطان‌های زبان مرتبط با HPV در مقایسه با سرطان‌هایی که توسط HPV ایجاد نمی‌شوند پیش آگهی متفاوتی دارند.
جنسیت و سن: مردان بیشتر از زنان در معرض ابتلا به سرطان زبان هستند که عمدتاً به دلیل میزان بالای مصرف دخانیات و الکل در بین مردان است. خطر ابتلا به سرطان زبان با افزایش سن بالا می‌رود به طوری که افراد بالای 45 سال در معرض خطر بالاتری قرار می‌گیرند که معمولاً به دلیل سال‌ها مصرف دخانیات و الکل است.
بهداشت ضعیف دهان: بی توجهی به مراقبت و بهداشت دهان و دندان می‌تواند در ایجاد سرطان زبان نقش داشته باشد. بهداشت نامناسب دهان اجازه می‌دهد تا باکتری‌های مضر در دهان رشد کنند و به طور بالقوه منجر به التهاب و آسیب سلولی شوند.
تست تشخیص سرطان زبان
اگر بر اساس علائم یا معاینات معمول مشکوک به سرطان زبان باشید، پزشک چندین آزمایش را برای تأیید این تشخیص انجام می‌دهد:
معاینه چشمی: دندانپزشکان و پزشکان زبان و دهان را از نظر علائم رشد غیرطبیعی، زخم‌ها یا تغییر رنگ در طول معاینات معمول به صورت بصری معاینه می‌کنند.
معاینه نور فلورسنت: پزشکان از یک نور فلورسنت مخصوص برای معاینه دهان و گلو استفاده می‌کنند. این تکنیک که به عنوان تجسم فلورسانس شناخته می‌شود به شناسایی بافت‌های غیرعادی که ممکن است در زیر نور معمولی قابل مشاهده نباشند کمک می‌کند.
آندوسکوپی: آندوسکوپ یک لوله نازک و منعطف با دوربین و نور در انتهای آن است که در دهان یا گلو قرار داده می‌شود تا نگاه دقیق‌تری به بافت‌ها ارائه دهد. این ابزار به پزشکان اجازه می‌دهد تا مناطقی مانند پایه زبان را که به راحتی قابل مشاهده نیستند بررسی کنند.
بیوپسی: در صورت تشخیص ضایعات یا رشدهای مشکوک، نمونه برداری برای جمع آوری نمونه کوچکی از بافت برای بررسی بیشتر انجام می‌شود. یک آسیب شناس بافت را زیر میکروسکوپ تجزیه و تحلیل می‌کند تا مشخص کند که آیا سلول‌های سرطانی وجود دارند یا خیر.
تست‌های تصویربرداری: در برخی موارد آزمایش‌های تصویربرداری مانند سی تی اسکن، اسکن ام آر‌ای یا اسکن PET برای ارزیابی وسعت سرطان و شناسایی هرگونه گسترش به غدد لنفاوی مجاور یا اندام‌های دوردست تجویز می‌شوند.
مدیریت و درمان سرطان زبان
جراحی: جراحی اغلب درمان اصلی سرطان زبان است. نوع جراحی به اندازه و محل تومور بستگی دارد. برای تومورهای کوچک روشی به نام گلوسکتومی انجام می‌شود که شامل برداشتن بخشی از زبان مبتلا به سرطان است. در موارد پیشرفته‌تر گلوسکتومی کامل که در آن کل زبان برداشته می‌شود ضروری می‌شود.
پرتودرمانی: پرتودرمانی از پرتوهای پر انرژی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. این روش به عنوان یک درمان اولیه برای تومورهای کوچک یا به عنوان درمان کمکی پس از جراحی برای هدف قرار دادن سلول‌های سرطانی باقیمانده استفاده می‌شود. پرتودرمانی اغلب به صورت درمان خارجی با هدف قرار دادن محل تومور از خارج از بدن یا به صورت درمان داخلی و با قرار دادن مواد رادیواکتیو به طور مستقیم در داخل یا نزدیک تومور انجام می‌شود.
درمان‌های دارویی: درمان‌های دارویی برای سرطان زبان شامل شیمی درمانی، ایمونوتراپی و درمان هدفمند می‌شود. شیمی درمانی شامل استفاده از داروهای قوی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی یا جلوگیری از رشد آنها است. ایمونوتراپی سیستم ایمنی بدن را برای کمک به مبارزه با سلول‌های سرطانی تقویت می‌کند. درمان هدفمند مولکول‌ها یا مسیرهای خاصی را هدف قرار می‌دهد که در رشد و پیشرفت سرطان نقش دارند.
جلوگیری از سرطان زبان
برخی از عوامل خطر سرطان زبان، مانند سن و جنسیت قابل تغییر نیستند اما اقداماتی وجود دارد که افراد می‌توانند برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری انجام دهند:
اجتناب از دخانیات: استفاده از تنباکو از جمله سیگار کشیدن و جویدن تنباکو مهم ترین عامل خطر برای سرطان زبان است. ترک سیگار و دوری از انواع تنباکو خطر ابتلا به سرطان زبان و سایر بیماری‌های مرتبط با آن را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد.
محدود کردن مصرف الکل: مصرف زیاد و مکرر الکل یکی دیگر از عوامل خطر اصلی سرطان زبان است. تعدیل مصرف الکل یا پرهیز کامل از الکل به کاهش خطر ابتلا به این بیماری کمک می‌کند.
واکسیناسیون HPV: واکسیناسیون علیه ویروس پاپیلومای انسانی خطر ابتلا به سرطان‌های مرتبط با HPV از جمله سرطان زبان را کاهش می‌دهد. واکسن HPV هم برای مردان و هم برای زنان توصیه می‌شود که معمولاً از سنین نوجوانی شروع می‌شود.
حفظ بهداشت دهان و دندان: اقدامات بالا بردن بهداشت دهان مانند مسواک زدن منظم و نخ دندان کشیدن همراه با معاینات معمول دندانپزشکی به حفظ سلامت دهان و دندان کمک می‌کند و خطر ابتلا به سرطان زبان را کاهش می‌دهد. معاینات منظم بهداشتی و دندانپزشکی به پزشکان اجازه می‌دهد هر گونه علائم یا نشانه‌های سرطان زبان را زود تشخیص دهند که سریع و نتایج بهتر را امکان پذیر می‌کند.
کلام آخر
آشنایی با سرطان زبان و عوامل خطر مرتبط با آن، علائم و اقدامات پیشگیرانه نقش مهمی در کاهش تاثیر آن خواهد داشت. با شناخت علائم اولیه، مراجعه به موقع به پزشک و اتخاذ عادات سبک زندگی سالم که در این مقاله آنها را بررسی کردیم می‌توانید خطر ابتلا به سرطان زبان را کاهش دهید. به یاد داشته باشید تشخیص زودهنگام سرطان جان بیمار را نجات می‌دهد بنابراین سلامت خود را در اولویت قرار دهید و برای راهنمایی بیشتر با پزشک خود مشورت کنید.
منابع:
