گاهی اوقات هدف اصلی روشهای درمانی در برخی از بیماری‌ها، جلوگیری از رشد و گسترش سلول‌های بیماری‌زا است. داروهای ضد متابولیت یا آنتی‌متابولیت جزء این داروها هستند که به عنوان طعمه عمل می‌کنند و با فریب سلول‌های بیمار، زمینه نابودی آنها را فراهم می‌کنند.
آمپول ابترکس که گاهی اوقات به آن متوتروکسات (Methotrexate) نیز گفته می‌شود، جزء داروهای ضد متابولیت است که برای درمان برخی از انواع سرطان‌ها و بیماری‌های خودایمنی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اگر شما یا یکی از نزدیکانتان به یکی از این بیماری‌ها مبتلا باشید، به احتمال زیاد نام آمپول ابترکس را شنیده‌اید. اما آیا می‌دانید که چه کاربردها و عوارضی دارد و اصولاً برای درمان چه بیماریی‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرد؟ و از همه مهمتر آیا با روشهای خرید آمپول ابترکس آشنایی دارید؟
پس اگر این سوالات نیز ذهن شما را به خود مشغول کرده‌اند، پیشنهاد می‌کنم که حتماً در این مقاله با ما در بای بای سرطان همراه باشید.
آمپول ابترکس چیست و چه کاربردی دارد؟
این آمپول همان طور که گفتیم از رشد و تکثیر سلول‌های بیماری‌زا در بدن، خصوصاً سلول‌های سرطانی و تومورها که به سرعت تکثیر می‌شوند، جلوگیری می‌کند. از طرف دیگر واکنش‌های ناخواسته سیستم دفاعی بدن را سرکوب می‌کند. درضمن آمپول ابترکس اثرات ضد التهابی دارد، به همین دلیل برای درمان برخی از انواع بیماری‌های التهابی نیز مناسب است.
متوتروکسات چگونه به وجود آمد؟
تا قبل از دهه 1950 انواع سرطان‌ها فقط با استفاده از دو روش جراحی و پرتودرمانی، درمان می‌شدند و به همین دلیل در بیشتر موارد نرخ موفقیت این درمان‌ها پایین بود. در سال 1949 یک آسیب‌شناس به نام سیدنی فاربر به این نتیجه رسید که اگر بتوان سرعت رشد و تکثیر سلول‌های بیماری‌زا را کاهش داد، می‌توان یک درمان موثر برای سرطان و بیماری‌های خودایمنی پیدا کرد. او با ابداع داروی متوتروکسات توانست به این هدف دست پیدا کند و این دارو را به صورت موفقیت‌آمیز روی یک کودک مبتلا به سرطان امتحان کند.
بعدها مسیر او توسط دانشمندان دیگر ادامه پیدا کرد و به این ترتیب زمینه برای ظهور داروی متوتروکسات به عنوان یک داروی موثر در درمان بیماری‌های خودایمنی و برخی از انواع سرطان‌ها در دهه 1960 و 1970 فراهم شد.
نحوه عملکرد آمپول ابترکس
آمپول ابترکس بعد از اینکه وارد بافت‌های بدن می‌شود به پلی‌گلوتامات متوترکسات تبدیل می‌شود.
در اصل این آمپول، آنزیم‌های مسئول سنتز نوکلئوتید از جمله دی هیدروفولات ردوکتاز، تیمیدیلات سنتاز، آمیدو فسفریبوزیل ترانسفراز و غیره را مهار می‌کند. مهار سنتز نوکلئوتید، از تقسیم سلولی جلوگیری می‌کند و به این ترتیب آمپول ابترکس مانع از تقسیم و گسترش سلول‌های بیماری‌زا می‌شود.
آمپول ابترکس در بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید طی یک عملکرد پیچیده با تحریک گیرنده‌های آدنوزین، باعث کاهش التهاب می‌شود.
موارد مصرف آمپول ابترکس
- آرتریت: آرتریت یا بیماری التهاب مفصل، جزء بیماری‌های خودایمنی محسوب می‌شود و موجب درد و سفتی مفاصل می‌شود.
- استئوآرتریت: استئوآرتریت شایع‌ترین نوع آرتریت است که در آن مفصل به دلیل سائیدگی و تخریب سطحی، دچار تغییر شکل می‌شود؛ این بیماری نیز با درد و محدودیت در حرکت همراه است.
- پسوریازیس: پسوریازیس یک نوع اختلال پوستی ناشی از عملکرد معیوب سیستم ایمنی بدن است که باعث رشد بسیار سریع سلول‌های پوستی می‌شود.
- سرطان سر و گردن: سرطان سر و گردن انواع مختلفی از سرطان را شامل می‌شود و معمولاً از سلول‌های جداره دهان، گلو و حنجره شروع می‌شود.
- رتینوبلاستوما: رتینوبلاستوما یا تومور شبکیه، نوعی سرطان پیشرونده سریع است که سلول‌های شبکیه چشم را مبتلا می‌کند.
- سارکوم یوئینگ: سارکوم یوئینگ نوعی تومور بدخیم نادر است که بیشتر در استخوان‌های لگن، ران، بازو، کتف و دنده‌ها رشد می‌کند.
- بیماری تروفوبلاستیک: تروفوبلاستیک بارداری به دسته‌ای از بیماری‌های ایجادکننده تومور گفته می‌شود که از جفت نشات می‌گیرند.
نحوه مصرف آمپول ابترکس
دستورالعمل مصرف آمپول ابترکس باید توسط پزشک تعیین شود. اما در هر صورت توصیه می‌شود که فقط یک بار در طول هفته استفاده شود؛ خصوصاً در بیماران مبتلا به پسوریازیس و آرتریت روماتوئید.
این آمپول به صورت تزریقی در زیر پوست و معمولاً روی شکم یا ران تزریق می‌شود. اگر شما جزء بیمارانی هستید که سرنگ آماده به تزریق ابترکس استفاده می‌کنید، باید توجه داشته باشید که هر بار باید آمپول ابترکس را در جایی از اندام مورد نظر تزریق کنید. به عنوان مثال اگر این آمپول را روی شکمتان تزریق می‌کنید، سعی کنید محل تزریق را به صورت گردشی انتخاب کنید تا دچار مشکلات پوستی ناشی از تزریق مکرر دارو در یک ناحیه مشخص نشوید.
درضمن اگر رنگ داروی داخل سرنگ تغییر کرده است یا متوجه وجود ذراتی در داخل آن شده‌اید، به هیچ وجه آمپول را مصرف نکنید.
دستورالعمل مصرف آمپول ابترکس بسته به بیماری‌های مختلف متفاوت است، به عنوان مثال:
- بیماری پسوریازیس
قبل از شروع درمان، توصیه می‌شود دوز آزمایشی 2.5 تا 5 میلی‌گرمی به بیمار داده شود تا از واکنش‌های احتمالی بدن به این دارو، جلوگیری شود. اگر یک هفته بعد آزمایش‌های فرد طبیعی بودند و مشکلی را نشان ندادند، می‌توان دوره درمان با آمپول ابترکس را شروع کرد.
دوز توصیه شده این آمپول برای بیماران مبتلا به روماتیسم مفصلی 7.5 تا 15 میلی‌گرم یک بار در طول هفته است.
در هنگام تزریق باید توجه داشت که آمپول ابترکس برای بیماران مبتلا به اختلال عملکرد کلیه و نارسایی‌های کبدی خطرناک است و در این افراد باید با احتیاط مصرف شود. درضمن مصرف این آمپول در کودکان زیر 3 سال به هیچ وجه توصیه نمی‌شود و در افراد مسن نیز باید با احتیاط بسیار مصرف شود.
عوارض جانبی آمپول ابترکس
مصرف آمپول ابترکس مانند تمام داروها عوارض جانبی ناخواسته‌ای دارد که ممکن است بر برخی از اندام‌ها و اعضای بدن تاثیر منفی بگذارند. به عنوان مثال در برخی موارد فرد پس از تزریق آمپول دچار حالت تهوع، استفراغ، درد معده، خواب‌آلودگی و سرگیجه می‌شود. این عوارض معمولاً موقتی هستند، اما اگر ادامه پیدا کردند، باید حتماً به پزشک خود اطلاع دهید.
معمولاً برخی از افراد در دوره درمان با آمپول ابترکس، دچار ریزش مو می‌شوند. اما نیازی به نگرانی نیست، چون این شرایط موقتی است و معمولاً رشد موهای فرد بعد از پایان دوره درمان، از سر گرفته می‌شود.
معمولاً برخی از بیماران در حین درمان با این آمپول، عوارض جانبی جدی‌تری را تجربه می‌کنند که عبارتند از:
بروز زخم‌های دهاین، اسهال، بروز علائم کم‌خونی (مانند خستگی غیرمعمول و رنگ پریدگی پوست)، علائم مشکلات کبدی (مانند تهوع یا استفراغی که متوقف نمی‌شود، ادرار تیره، درد معده یا شکم و زردی چشم یا پوست)، بروز خود‌به‌خودی کبودی یا خونریزی، مدفوع سیاه، بزرگ شدن غدد لنفاوی، درد استخوان، درد غیرعادی و تغییر رنگ پوست، علائم مشکلات کلیوی (مانند تغییر در مقدار ادرار)، سرفه خشک و ضعف عضلانی.
برخی از عوارض جانبی بسیاری جدی هستند و باید در صورت بروز هر یک از آنها، فوراً به پزشک یا نزدیک‌ترین مرکز درمانی مراجعه کنید. این علائم عبارتند از:
ضعف در یک طرف بدن، سفتی گردن، سردرد شدید، تغییرات بینایی، ضربان نامنظم قلب، تغییرات روانی و خلقی و تشنج.
در ضمن باید توجه داشته باشید که آمپول ابترکس ممکن است بر توانایی بدن شما برای مبارزه با عفونت‌ها، تاثیر منفی بگذارد. به همین دلیل بیشتر احتمال دارد به عفونت‌های جدی مبتلا شوید و یا اگر عفونتی دارید، تشدید شود. در این صورت لازم است که در صورت بروز هر گونه علائم عفونت مانند گلودردی که خوب نمی‌شود، تب، لرز و سرفه، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.
معمولاً خیلی کم احتمال دارد که بیماران در هنگام مصرف آمپول دچار واکنش‌های آلرژیک جدی شوند. با این وجود حتماً باید در هنگام درمان با آمپول ابترکس نسبت به وضعیت بدن خود هوشیار باشید و در صورت بروز واکنش‌های آلرژیک زیر حتماً مراتب را به پزشک خود اطلاع دهید: بروز بثورات پوستی، خارش یا تورم مخصوصاً در صورت، زبان و گلو، سرگیجه شدید و مشکلات تنفسی.
تداخلات دارویی آمپول ابترکس
تداخلات دارویی گاهی اوقات نحوه عملکرد داروها را تغییر میدهند و یا باعث تشدید عوارض جانبی آنها می‌شوند. معمولاً تداخلات دارویی در اثر مصرف همزمان یا با فاصله کوتاه دو دارو که با هم تداخل دارند، رخ میدهند.
برخی از داروهایی که ممکن است با متوتروکسات تداخل داشته باشند، عبارتند از: اسیترتین، آسپاراژیناز، کلرامفنیکل، لفلونوماید، داروهایی که ممکن است باعث مشکلات کلیوی شوند (مانند سیس پلاتین)، داروهایی که ممکن است باعث مشکلات کبدی شوند (مانند آزاتیوپرین، سولفاسالازین و رتینوئیدها مانند ایزوترتینوئین)، پنی‌سیلین‌ها، فنی‌توئین، پروبنسید، پروکاربازین، پیریمتامین، داروهای سولفا، تتراسایکلین‌ها.
داروهای خاصی که اسید معده را کاهش میدهند مانند اسموپرازول، امپرازول و پنتوپرازول، ممکن است دوز این دارو را در خون بیمار افزایش دهند. در این صورت ممکن است اثرات جانبی مصرف آمپول ابترکس تشدید شود. پس در صورتی که از این داروها استفاده می‌کنید، حتماً پزشک خود را مطلع کنید.
خرید آمپول ابترکس چگونه و از کجا امکان‌پذیر است؟
آمپول ابترکس به صورت ویال 100 میلی گرم/ 50میلی لیتر و سرنگ آماده تزریق ابه ترکسات 10میلی گرم/ 0.75 میلی‌لیتر در بازار ایران موجود است (البته داروی ابترکس به صورت قرص نیز در بازار موجود است که در صورت صلاحدید پزشک می‌توانید از آن نیز استفاده کنید). این آمپول‌ها محصول شرکت اتریشی EBEWE هستند. این شرکت در سال 2001 تاسیس شده است و از آن زمان تاکنون در زمینه تولید داروهای مختلف فعالیت می‌کند. شرکت EBEWE دارای چندین سایت تولیدی در کشورهای مختلف از جمله ایالات متحده است.
بهترین راه برای خرید آمپول ابترکس، مراجعه به اپلیکیشن‌ها و داروخانه‌های آنلاین است. این کار چند حسن دارد، زیرا اولاً دیگر نیازی نیست به داروخانه‌های مختلف مراجعه کنید و جواب نه بشنوید. ثانیاً در این صورت می‌توانید با کارشناسان داروخانه‌های آنلاین پیش از خرید آمپول ابترکس مشورت کنید. زیرا این آمپول یک داروی خاص است که گاهی اوقات مصرف آن اصلاً توصیه نمی‌شود.
درضمن همیشه می‌توانید برای خرید آمپول ابترکس به داروخانه‌های سطح شهرها مراجعه کنید. در این صورت توصیه می‌شود که از قبل، استعلام را از سامانه اطلاعات دارویی کشور بگیرید، تا مطمئن شوید که داروخانه‌های مدنظر شما آمپول ابترکس را دارند. برای این کار کافی است نسخه خود را در سامانه اطلاعات دارویی کشور بارگیری کنید و استان و شهر محل سکونت خود را انتخاب کنید.
نکاتی که باید پیش از خرید آمپول ابترکس و در حین دریافت دارو به آنها توجه کنید.
این آمپول داروی خاصی است که نمی‌توان سر خود از آن استفاده کرد. پس اگر قصد خرید آمپول ابترکس را دارید، باید حتماً به نکات زیر که بسیار حیاتی هستند، توجه کنید:
- آمپول ابترکس فقط باید توسط پزشک مجرب در شیمی‌درمانی ضد متابولیت تجویز شود.
- با توجه به اینکه این آمپول دارای پتانسیل سمیت جدی و گاهاً کشنده است، ممکن است بیماران در طول درمان با، واکنش‌های سمی از خود نشان دهند.
پس قبل از خرید آمپول ابترکس حتماً به این نکته توجه کنید که باید ابترکس را زیر نظر پزشک مصرف کنید. به همین دلیل باید تمام توصیه‌های پزشک را مو‌به‌مو رعایت کنید و در صورتی که تغییر ناگهانی در وضعیت جسمی خود مشاهده کردید، فوراً پزشک معالجتان را خبردار کنید.
- گاهی اوقات احتمال دارد که مصرف آمپول در برخی از بیماران باعث ابتلای آنها به بیماری التهاب ریه شود. برخی از علائم این بیماری عبارتند از: تنگی نفس، سرفه (خصوصاً سرفه خشک) و تب. پس اگر در هنگام مصرف آمپول این علائم را در خود مشاهده کردید، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید و یا به نزدیک‌ترین مرکز درمانی مراجعه کنید و اعلام کنید که داروی ابترکس مصرف می‌کنید.
- آمپول ابترکس نباید برای کسانی که درگیر بیماری‌های ریوی هستند تجویز شود. پس اگر احتمال میدهید که درگیر این بیماری‌ها باشید، حتماً مراتب را به اطلاع پزشک خود برسانید. چون به احتمال زیاد پزشک آمپول را از داروهای تجویزی شما حذف می‌کند.
- آمپول ابترکس تنها زمانی برای درمان بیماری پسوریازیس تجویز می‌شود که بیمار به سایر درمان‌ها پاسخ نداده است. در این صورت بیوپسی پوست برای تائید استفاده از آمپول ابترکس، ضروری است.
- وضعیت خونی بیمار باید در طول درمان با این آمپول به دقت زیر نظر قرار بگیرد و با آزمایش‌های مکرر بررسی شود. اگر آزمایش خون کاهش قابل ملاحظه گلبول‌های سفید یا پلاکت‌ها را نشان داد، تزریق ابترکس باید فوراً متوقف شود.
پس اگر پزشکتان در طول درمان با ابترکس، آزمایش خون را برای شما تجویز کرد، هرگز آن را پشت گوش نیندازید و فوراً بعد از انجام آزمایش، نتایج آن را به پزشک خود نشان دهید.
- قبل از خرید آمپول ابترکس حتماً به این نکته توجه کنید که آمپول برای زنان باردار خطرناک است و ممکن است باعث مرگ جنین یا ناهنجاری‌های مادرزادی شود.
پس اگر قصد بارداری دارید و یا باردار هستید، حتماً این موضوع را به اطلاع پزشک خود برسانید؛ خصوصاً اگر به بیماری پسوریازیس هم مبتلا هستید.
- دو بیماری اسهال و استوماتیت اولسراتیو یا زخم‌های دهانی، گاهی اوقات ممکن است در اثر مصرف ابترکس رخ دهند. در این صورت باید بلافاصله مصرف آمپول قطع شود، در غیر این صورت احتمال مرگ بیمار وجود دارد.
- آمپول ابترکس بر توانایی باروری فرد تاثیر منفی می‌گذارد، البته این تاثیر موقتی است و مدتی پس از قطع مصرف آمپول ابترکس از بین می‌رود.
به همین دلیل باید قبل از خرید آمپول ابترکس به این نکته توجه داشته باشید که در طول دوره درمان با ابترکس و حداقل 6 ماه پس از پایان مصرف آن، نباید باردار شوید.
- از آنجایی که آمپول ابترکس تا حدی فعالیت سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌کند، ممکن است باعث کاهش اثربخشی واکسن‌ها شود.
پس اگر در طول دوره درمان با ابترکس قصد واکسیناسیون (به عنوان مثال واکسن کرونا یا آنفولانزا) دارید، حتماً پزشک خود را در جریان قرار دهید. احتمال دارد که او نوع خاصی از واکسن را برای شما تجویز کند، چون به عنوان مثال واکسن‌هایی که با ویروس زنده تهیه می‌شوند، در این گونه مواقع کمترین اثربخشی را دارند.
- مواظب باشید، مصرف ابترکس به خصوص در دوزهای بالا همزمان با مصرف داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی ممکن است باعث مرگ فرد شود. برخی از انواع داروهای NSAID عبارتند از: آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن، سلکوکسیب، دیکلوفناک.
پس در هنگام درمان با ابترکس در مصرف این داروها احتیاط کنید و حتماً در مورد مصرف آنها با پزشک مشورت کنید.
- آمپول ابترکس ممکن است در هنگام استفاده، باعث آسیب‌دیدگی کروموزوم‌های بدن و سلول‌های مغز استخوان شود، اما این آسیب گذرا و مقطعی است و مدتی بعد از پایان مصرف آمپول از بین می‌رود؛ از این رو در این زمینه جای نگرانی نیست و تاکنون هیچ مطالعه‌ای سرطان‌زا بودن ابترکس را ثابت نکرده است.
- معمولاً پزشکان در هنگام درمان فرد با ابترکس برای بررسی وضعیت جسمی او، آزمایش‌های زیر را در طول دوره درمان توصیه می‌کنند: آزمایش کم‌خونی یا هموگرام، هماتوکریت و ادرار، تست‌های عملکرد کبد و کلیه و عکسبرداری قفسه سینه.
اگر پزشک براساس نتایج این آزمایش‌ها به این نتیجه برسد که ابترکس تاثیر بدی روی بدن شما گذاشته است، احتمالاً به جای آن، داروی دیگری برای شما تجویز می‌کند. پس در صورت تجویز این آزمایش‌ها از جانب پزشک، در انجام آنها تردید نکنید.
نکات تغذیه‌ای و سبک زندگی در طول دوره درمان با آمپول ابترکس
برای اینکه در طول دوره درمان با آمپول ابترکس دچار مشکل نشوید و دوره درمان را با موفقیت پشت سر بگذارید، باید تغییرات زیر را در سبک زندگی خود به وجود بیاورید:
- در طول دوره درمان با آمپول ابترکس، مصرف الکل را کلاً کنار بگذارید. از نوشیدن بیش از حد قهوه، نوشیدنی‌های سرد کافئین‌دار یا چای خودداری کنید. در این دوره، مصرف مایعات را افزایش دهید، زیرا کم آبی بدن باعث تشدید عوارض جانبی آمپول ابترکس می‌شود.
- در هنگام درمان با آمپول ابترکس از مصرف شیر و لبنیات خودداری کنید، چون آنها باعث کاهش جذب دارو می‌شوند.
- در این دوره در مصرف گل راعی یا علف چای احتیاط کنید.
- در طول دوره درمان با آمپول ابترکس، باید علاوه بر پیشگیری از بارداری، از شیر دادن به فرزند خود نیز خودداری کنید.
- مصرف آمپول ابترکس حتی بر توانایی باروری مردان نیز تاثیر منفی می‌گذارد و ممکن است باعث ناهنجاری جنین شود. به همین دلیل مردان تا 6 ماه بعد از پایان دوره درمان با آمپول ابترکس، نباید برای فرزنددار شدن اقدام کنند.
- در طول دوره درمان با آمپول ابترکس اگر دچار خستگی و سرگیجه شدید، باید از رانندگی و کار با دستگاه‌هایی که نیاز به هوشیاری دارند، اجتناب کنید.
- پوست بدن در طول دوره درمان با آمپول ابترکس حساس‌تر می‌شود و ممکن است به راحتی دچار بریدگی و جراحت شود. به همین دلیل توصیه می‌شود که در این دوران تا جایی که می‌توانید از کار کردن با اشیا و ابزارهای نوک‌تیز و برنده اجتناب کنید.
- این دارو ممکن است شما را نسبت به نور خورشید حساس‌تر کند. از این رو بهتر است کمتر در معرض نور مستقیم آفتاب قرار بگیرید و بیرون از منزل، حتماً از کرم ضد آفتاب استفاده کنید. اگر دچار آفتاب سوختگی یا تاول و قرمزی شدید پوست شدید، پزشک خود را حتماً در جریان قرار دهید.
شرایط نگهداری آمپول ابترکس
آمپول ابترکس برای نگهداری نیازی به یخچال ندارد و می‌توان آن را در یک ظرف دربسته در دمای اتاق و به دور از نور و رطوبت نگهداری کرد. توجه داشته باشید که آمپول ابترکس نباید یخ‌زده شود، پس هیچ گاه آن را در یخچال یا فریزر با دمای پایین نگهداری نکنید.
هیچ گاه آمپول ابترکس را در جایی قرار ندهید که کودکان بتوانند به راحتی به آن دسترسی پیدا کنند. درضمن در صورتی که متوجه شدید تاریخ مصرف آمپول ابترکس گذشته است، هیچ گاه آن را مصرف نکنید.
قیمت آمپول ابترکس
همان طور که گفتیم از آنجایی که آمپول ابترکس موجود در بازار دارویی کشور، تولید شرکت اتریشی EBEWE است، انتظار می‌رود که قیمت آمپول ابترکس براساس قیمت دلار و سایر ارزهای خارجی تعیین شود.
در هر صورت برای پیدا کردن قیمت آمپول ابترکس می‌توانید به سامانه اطلاعات دارویی کشور یا داروخانه‌های آنلاین مراجعه کنید.
سخن آخر
در این مطلب از سایت بای بای سرطان در مورد آمپول ابترکس، نحوه تاثیر این دارو و عوارض جانبی احتمالی آن صحبت کردیم. درضمن نکاتی را به شما متذکر شدیم که حتماً باید در طول دوره درمان با آمپول ابترکس به آنها توجه کنید. از طرف دیگر، گریزی به روشهای خرید آمپول ابترکس و قیمت آمپول ابترکس زدیم.
همان طور که مشاهده کردید آمپول ابترکس با جلوگیری از تکثیر سلول‌های سرطانی و بیماری‌زا، نقش زیادی در درمان برخی بیماری‌های جدی بازی می‌کند. با این وجود اثربخشی و موفقیت آمپول ابترکس در درمان بیماری شما، تا حد زیادی به هوشیاری خودتان بستگی دارد. به همین دلیل باید در هنگام درمان با آمپول ابترکس بسیار هوشیار باشید و از کنار هر گونه علائم جسمی به ظاهر غیرمرتبط، به راحتی نگذرید.
منابع:
