سیستم ایمنی بدن ما بهترین مدافع سلامتی ما محسوب می‌شود. اما گاهی اوقات سیستم ایمنی بدن به دلیل فعالیت بیش از حد و حمله اشتباه به سلول‌های بدن، زمینه بیماری ما را فراهم می‌کند. معمولاً بیماری‌هایی که در نتیجه این شرایط به وجود می‌آیند، مخرب و پیش‌رونده هستند و تنها با انواع خاصی از داروها که داروی مترتروکسات یکی از آنها است، می‌توان جلوی پیشروی این بیماری‌ها را گرفت.
داروی متوتروکسات در اصل یک نوع آنتی متابولیت یا ضد متابولیت است و همان طور که از تعریفش پیداست، مانع استفاده سلول‌های بدن از متابولیت‌ها می‌شود. سلول‌های بدن برای رشد و تکثیر خود به متابولیت‌ها نیاز دارند، به همین دلیل داروهای آنتی متابولیت که متوتروکسات یکی از مهمترین آنها است، برای جلوگیری از رشد و تکثیر سلول‌های سرطانی و مخرب مورد استفاده قرار می‌گیرند.
داروی متوتروکسات معمولاً برای درمان بیماری‌های خودایمنی و برخی انواع سرطانها مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر شما یا اطرافیانتان به یکی از این بیماری‌ها مبتلا باشید، به احتمال زیاد نام داروی متوتروکسات را شنیده‌اید. از این رو به شما توصیه می‌کنیم تا انتهای این مطلب با ما در بای بای سرطان همراه باشید، چرا که در اینجا قصد داریم درباره متوتروکسات، کاربردها، نحوه مصرف، عوارض جانبی و نحوه خرید و قیمت داروی متوتروکسات به تفصیل صحبت کنیم.
متوتروکسات چیست و چه کاربردی دارد؟
این دارو یکی از مهمترین داروهای درمان اشکال التهابی بیماری آرتریت است. این دارو علاوه بر کاهش درد و تورم در این بیماران، در صورت ادامه مصرف، آسیب مفاصل و روند پیشرفت بیماری را کند می‌کند. به همین دلیل جزء داروهای ضد روماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری (DMARD) است.
با این وجود این دارو علاوه بر درمان بیماری آرتریت و سایر بیماری‌های خودایمنی، نقش مهمی در درمان برخی از انواع سرطان دارد. جالب اینجاست که داروی متوتروکسات اولین بار به عنوان داروی درمان سرطان ابداع شد و بعدها اثربخشی آن در درمان بیماری‌های التهابی مورد تائید قرار گرفت.
داروی متوتروکسات چگونه به وجود آمد؟
تاریخچه این دارو به سال 1948 برمی‌گردد، در آن زمان استفاده موفقیت‌آمیز از آمینوپترین که یک نوع آنتی‌فولات بود در درمان لوسمی کودکان تائید شد. به این ترتیب مطالعه بر روی ترکیبات شیمیایی ضد متابولیت برای درمان سرطان آغاز شد. بعدها یک مطالعه در سال 1951 تاثیر مثبت آنتی متابولیت‌ها را بر روی درمان آرتریت روماتوئید نشان داد.
مطالعات بعدی که در این زمینه صورت گرفتند منجر به خلق داروی متوتروکسات شدند که در حال حاضر یکی از تاثیرگذارترین داروهای آنتی متابولیت است.
نحوه عملکرد داروی متوتروکسات
داروی متوتروکسات بیشتر برای درمان بیماران مبتلا به بیماری‌های التهابی و برخی سرطانها به کار می‌رود. متوتروکسات در بیماران مبتلا به آرتریت و یا پسوریازیس، با کاهش التهاب، زمینه کاهش درد و آسیب‌دیدگی مفاصل را فراهم می‌کند. درعوض در افراد مبتلا به سرطان، با کند کردن روند تکثیر سلول‌های سرطانی، جلوی گسترش سرطان را می‌گیرد و زمینه را برای درمان فرد مهیا می‌کند.
موارد مصرف متوتروکسات
این دارو برای درمان بیماری‌های مرتبط با فعالیت غیرطبیعی سیستم ایمنی بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد، برخی از بیماری‌هایی که داروی متوتروکسات نقش مهمی در درمان آنها دارد، عبارتند از:
- آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی
- آرتریت پسوریاتیک
- آرتریت واکنشی
- واسکولیت
- آرتریت انتروپاتیک
- میوزیت یا ماهیچه آماس
- اسکلروز سیستمیک
درضمن داروی متوتروکسات برای درمان کودکان مبتلا به بیماری‌های زیر نیز استفاده می‌شود:
- آرتریت ایدیوپاتیک جوانان
- لوپوس (SLE)
- درماتومیوزیت نوجوانان
- واسکولیت
- یوئیت
- و اسکلرودرمی موضعی.
این دارو معمولاً در افراد مبتلا به این بیماری‌ها، علائم بیماری را درمان می‌کند و خطر التهاب کنترل‌نشده که باعث آسیب طولانی مدت به مفاصل می‌شود را کاهش می‌دهد.
از طرف دیگر در درمان برخی از انواع سرطان مانند سرطان خون و انواع خاصی از سرطان سینه، سرطان پوست، سر و گردن، سرطان ریه یا رحم نیز استفاده می‌شود.
داروی متوتروکسات در بیماران سرطانی در رشد سلول‌های سرطانی، مغز استخوان و پوست که به سرعت تولید مثل می‌کنند، اختلال ایجاد می‌کند و به همین دلیل زمینه سرکوب این بیماری‌ها و عدم گسترش آنها را در بدن فراهم می‌کند.
معمولاً دوز این دارو در بیماران سرطانی با بیمارانی که از انواع آرتریت و بیماری‌های مرتبط رنج می‌برند متفاوت است و بیماران سرطانی به دوز داروی بسیار بیشتری نیاز دارند.
نحوه مصرف داروی متوتروکسات
دارویی نیست که به صورت روزانه مصرف شود. معمولاً این دارو گاهی اوقات فقط یک بار در طول هفته مصرف می‌شود و گاهی اوقات ممکن است تعداد روزهای مصرف متوتروکسات در طول هفته به 2 تا 4 روز نیز برسد. در این گونه موارد میزان مصرف به تجویز پزشک بستگی دارد که او نیز غالباً براساس بیماری فرد و وضعیت جسمی او، دوز داروی مناسب را تجویز می‌کند.
معمولاً در بیمارانی که به تجویز پزشک، چند روز در هفته این دارو را مصرف می‌کنند، دوره‌های استراحت از دارو تجویز می شود. این دوره‌ها یک هفته یا بیشتر طول می‌کشند و در آنها از بیمار خواسته می‌شود از مصرف متوتروکسات اجتناب کنند.
توجه داشته باشید که مصرف دوز صحیح بسیار بسیار مهم است. چون در برخی موارد عدم رعایت دوز صحیح داروی متوتروکسات، حتی ممکن است به مرگ فرد بینجامد.
در برخی موارد بیماران ممکن است از شربت متوتروکسات استفاده کنند. در این گونه موارد باید دوز صحیح دارو به دقت اندازه گیری شود و نباید به عنوان مثال برای اندازه‌گیری دارو از قاشق‌های معمولی استفاده کرد.
این اصول در مورد شکل تزریقی داروی متوتروکسات نیز صدق می‌کنند و باید به دقت رعایت شوند.
عوارض جانبی داروی متوتروکسات
این دارو مانند تمام داروها ممکن است عوارض جانبی متعددی داشته باشد. گاهی اوقات عوارض قرص متوتروکسات یا آمپول آن، چندان جدی نیست. ولی در برخی موارد عوارض جانبی بسیار جدی است و در صورت عدم رسیدگی، ممکن است به مرگ فرد بینجامد.
برخی از علائم رایج عبارتند از:
- تب، لرز، خستگی و احساس بیماری
- کاهش تعداد سلول‌های خونی
- بروز زخم‌های دهانی
- حالت تهوع، درد معده
- عملکرد غیرطبیعی کبد که معمولاً در آزمایشات خود را نشان می‌دهد.
- ریزش مو
- ضایعات پوستی سوزان.
برخی از عوارض جانبی بسیار جدی‌تر هستند و باید در صورت تجربه آنها فوراً با پزشک خود تماس بگیرید. این علائم عبارتند از:
- درد ناگهانی و خس‌خس قفسه سینه، سرفه خشک، سرفه خلط‌دار، درد قفسه سینه، نفس‌نفس زدن.
- تب، لرز، تورم غدد لنفاوی، عرق شبانه، کاهش وزن.
- بروز تاول یا زخم‌های دهانی، متورم یا قرمز شدن لثه‌ها، مشکل در بلع.
- استفراغ، اسهال، وجود خون در ادرار یا مدفوع.
- تغییرات پوستی مانند قرمزی، گرما یا تورم پوست.
- تب، لرز، خستگی، بروز زخم‌های دهانی و پوستی، کبودی پوست، خونریزی غیر‌معمول، رنگ‌پریدگی پوست، سردی دست‌ها و پاها، احساس سبکی سر یا تنگی نفس.
- مشکلات کلیه مانند کاهش حجم و دفعات دفع ادرار، تورم در پاها یا مچ پا.
- مشکلات کبدی مانند تورم در ناحیه میانی بدن، درد سمت راست بالای معده، حالت تهوع، از دست دادن اشتها، ادرار تیره و زردی پوست یا چشم.
- مشکلات عصبی مانند گیجی، ضعف، خواب‌آلودگی، مشکل در هماهنگی بدن، احساس تحریک‌پذیری، سردرد، سفتی گردن، مشکلات بینایی، از دست دادن حرکت در برخی قسمت‌های بدن و تشنج.
- علائمی که نشان‌دهنده تجزیه سلول‌های تومور هستند مانند خستگی، ضعف، گرفتگی عضلات، حالت تهوع، استفراغ، اسهال، ضربان سریع یا آهسته قلب، سوزن‌سوزن شدن دست‌ها و پاها یا اطراف دهان.
برخی دیگر از عوارض جانبی داروی متوتروکسات بسیار جدی‌تر هستند و جزء موارد اورژانسی به شمار می‌آیند که باید در صورت تجربه آنها، بلافاصله به مراکز درمانی مراجعه کنید. این گونه علائم عبارتند از:
- حساس شدن به نور و همراهی آن با علائم واکنش‌های آلرژیک مانند کهیر، دشواری در تنفس، تورم در صورت یا گلو.
- واکنش‌های شدید پوستی مانند: تب، گلودرد، سوزش چشم‌ها، درد پوست و قرمز یا بنفش شدن پوست.
- بروز بثورات پوستی که خیلی سریع گسترش می‌یابند و باعث تاول زدن پوست می‌شوند.
توجه داشته باشید که اینها تنها بخشی از عوارض قرص متوتروکسات یا آمپول آن بودند و ممکن است برخی واکنش‌های نادرتر در افراد بسته به شرایط آنها رخ دهند. از این رو توصیه می‌شود که در هنگام مصرف نسبت به وضعیت جسمی خود هوشیارتر باشید و هر گونه علائم احتمالی را جدی بگیرید.
تداخلات دارویی داروی متوتروکسات
این دارو با داروی آسیترتین تداخل دارد و به هیچ وجه نباید به همراه آن مصرف شود. از طرف دیگر متوتروکسات ممکن است با داروهای زیر تداخل داشته باشد و از این رو توصیه می‌شود که به همراه آنها مصرف نگردد:
- آسپرین و داروهای مشابه آسپرین از جمله داروهای جزء دسته سالیسیلات ها
- آزاتیوپرین
- آنتی بیوتیک‌های خاصی مانند پنی سیلین‌ها، تتراسایکلین و کلرامفنیکل
- داروهای خاصی مانند وارفارین، آپیکسابان، دابیگاتران و ریواروکسابان که از لخته شدن خون پیشگیری کرده یا آن را درمان می‌کنند.
- داروهای خاصی که برای مشکلات معده تجویز می‌شوند، مانند اسموپرازول، امپرازول، پانتوپرازول
- سیکلوسپورین، داپسون
- داروهای ادرارآور یا دیورتیک‌ها
- هیدروکسی کلروکین
- واکسن‌های حاوی ویروس زنده
- داروهای عفونت مانند آسیکلوویر، آدفوویر، آمفوتریسین بی، باسیتراسین، سیدوفوویر، فسکارنت، گانسیکلوویر، جنتامایسین، پنتامیدین، وانکومایسین
- مرکاپتوپورین
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDها)، مانند داروهای ضد درد و التهاب، به عنوان مثال ایبوپروفن یا ناپروکسن
- پامیدرونات، پمترکسد، پنی سیلامین، فنیل بوتازون، فنی توئین، پروبنسید، پیریمتامین
- رتینوئیدهایی مانند ایزوترتینوئین و ترتینوئین
- داروهای استروئیدی مانند پردنیزون یا کورتیزون
- سولفونامیدهایی مانند سولفاسالازین و تری متوپریم / سولفامتوکسازول
- تئوفیلین، زولدرونیک اسید
با وجود اینکه این فهرست طولانی است، اما احتمال دارد شامل تمام داروهایی نشود که ممکن است با متوتروکسات تداخل داشته باشند. از این رو بهتر است فرد قبل از مصرف در صورتی که هرگونه دارو یا مکمل غذایی و دارویی مصرف می‌کند، حتماً مراتب را به اطلاع پزشک خود برساند.
خرید متوتروکسات چگونه و از کجا امکان‌پذیر است؟
این دارو در حال حاضر به دو صورت قرص و آمپول در بازار دارویی ایران وجود دارد. قرص‌های متوتروکسات معمولاً در اندازه‌های 2.5 میلی‌گرمی عرضه می‌شوند. اما آمپول‌های متوتروکسات از نوع تزریقی پرنترال 25 mg/1mL 20mL هستند. معمولاً پزشک بسته به بیماری فرد و شرایط او یکی از این دو نوع دارو را برای او تجویز می‌کند.
خرید داروی متوتروکسات با توجه به اینکه شرکت‌های مختلفی به تولید و عرضه این دارو می‌پردازند، کار چندان سختی نیست. شما می‌توانید برای خرید متوتروکسات به اپلیکیشن‌ها و داروخانه‌های اینترنتی مراجعه کنید و ضمن برخورداری از خدمات مشاوره‌ای آنلاین آنها، داروهای خود را به موقع و با کمترین دردسر دریافت کنید. درضمن می‌توانید برای خرید داروی متوتروکسات به داروخانه‌های سطح شهرها نیز مراجعه کنید.
نکاتی که باید پیش از خرید داروی متوتروکسات و در حین دریافت دارو به آنها توجه کنید.
این دارو یک داروی ساده مانند استامینوفن نیست که بی‌محابا اقدام به مصرف آن کنید؛ هر چند حتی این داروهای ساده نیز باید با رعایت اعتدال مصرف شوند. در هنگام مصرف و یا حتی در هنگام خرید این دارو باید به نکات زیادی توجه کنید که در ادامه این مطلب بیشتر به آنها می‌پردازیم.
- گاهی اوقات پزشک قبل از تجویز برای اطمینان از عملکرد سیستم تنفسی بدن‌تان از شما می‌خواهد رادیوگرافی قفسه سینه و آزمایش تنفس انجام دهید.
- از آنجایی که این دارو ممکن است بر عملکرد کبد تاثیر بگذارد و باعث کاهش تعداد سلول‌های خونی ساخته شده توسط بدن شود، بهتر است قبل از شروع مصرف متوتروکسات، برای بررسی شمارش خون، حتماً آزمایش خون بدهید. آزمایش خون باید در طول دوره درمان با دارو همچنان ادامه پیدا کند. از این رو باید در ابتدا هر دو هفته یک بار و در صورت ادامه مصرف دارو، هر 2 تا 3 ماه یک بار آزمایش خون بدهید.
- ممکن است مدتی طول بکشد تا اثربخشی این دارو را مشاهده کنید، معمولاً 12 هفته طول می‌کشد تا تاثیر اولیه دارو مشاهده شود. پس اگر بعد از مدتی هیچ تغییری در شرایط خود مشاهده نکردید، نباید مصرف را قطع کنید و باید همچنان به مصرف آن ادامه دهید. از این رو در این گونه مواقع بهتر است دارو را طبق تجویز پزشک مصرف کنید.
- قبل از خرید داروی متوتروکسات و حتی قبل از مصرف آن، در صورتی که دارای سابقه حساسیت دارویی هستید، حتماً این موضوع را به پزشک خود اطلاع دهید. اگر از قبل می‌دانید که به چه دارو یا داروهایی حساسیت دارید، حتماً لیست آنها را در اختیار پزشک خود قرار دهید.
- در هنگام مصرف اگر مجبور به انجام جراحی و یا حتی اعمال دندانپزشکی شدید، حتماً قبل از هر چیزی به پزشک اطلاع دهید که این دارو را مصرف می‌کنید.
- در حین درمان با دارو از قرار گرفتن به مدت طولانی در معرض نور خورشید یا اشعه ماوراء‌بنفش ( به عنوان مثال لامپ‌های آفتابی) خودداری کنید و تا حد امکان از لباس‌های محافظ، عینک آفتابی و ضد آفتاب استفاده کنید؛ چون متوتروکسات ممکن است پوست شما را به نور خورشید یا اشعه ماوراء‌بنفش حساس کند. اگر مبتلا به پسوریازیس هستید، حتماً در هنگام مصرف بیشتر احتیاط کنید، چون قرار گرفتن در معرض نور خورشید ممکن است زخم‌های شما را بدتر کند.
- در طول درمان با دارو بدون مشورت با پزشک خود از واکسن زدن خودداری کنید.
- اگر از مشکلات زیر رنج می‌برید، به احتمال زیاد نمی‌توانید از متوتروکسات استفاده کنید، مگر اینکه پزشک شما تشخیص دیگری داشته باشد: اعتیاد به الکل، سیروز یا بیماری مزمن کبدی، کاهش تعداد سلول‌های خونی و سیستم ایمنی ضعیف یا اختلال در مغز استخوان.
- اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید حتماً به پزشک خود اطلاع دهید. چون ممکن است باعث آسیب یا مرگ جنین و نباید در دوران بارداری برای درمان آرتریت یا پسوریازیس استفاده شود. با این حال گاهی اوقات بسته به شرایط فرد ممکن است داروی متوتروکسات برای درمان سرطان در دوران بارداری استفاده شود که این مورد نیز به تشخیص پزشک بستگی دارد.
- به خانم‌ها توصیه می شود که قبل از شروع درمان با داروی متوتروکسات حتماً تست بارداری بدهند و از منفی بودن نتیجه آن مطمئن شوند. خانم‌ها بهتر است حداقل 6 ماه پس از مصرف آخرین دوز داروی متوتروکسات برای بارداری اقدام کنند و در طول دوره درمان، با مشورت پزشک خود از روش‌های بی‌خطر و مطمئن کنترل بارداری استفاده کنند.
- مادران باید در طول دوره مصرف داروی متوتروکسات و حداقل یک هفته پس از مصرف آخرین دوز دارو، از شیر دادن به نوزاد خود خودداری کنند.
- داروی متوتروکسات به خصوص در افرادی که برای درمان آرتریت روماتوئید تجویز می‌شود، ممکن است باعث افزایش وزن شود.
- اگر در طول درمان با داروی متوتروکسات مجبور به مصرف داروهای دیگری شدید که با این دارو تداخل دارند، باید حتماً به مدت زمانی که دارو در بدن شما باقی می‌ماند توجه کنید. این مدت زمان بسته به دوز مصرف دارو، سرعت متابولیسم بدن فرد، سن، وزن و عوامل دیگر، متغییر است. معمولاً اثر داروی متوتروکسات در بدن افرادی که دوزهای پایین آن را مصرف می‌کنند از 16.5 تا 55 ساعت متغییر است. این دوره در افرادی که دوزهای بالاتر این دارو را مصرف می‌کنند، ممکن است بین 44 تا 82.5 ساعت به طول بینجامد.
- معمولاً به بیماران توصیه می‌شود که برای جلوگیری از کمبود فولات، به همراه داروی متوتروکسات، اسید فولیک مصرف کنند. چون مصرف داروی متوتروکسات ممکن است سطح فولات بدن را کاهش دهد و به همین دلیل باعث بروز علائمی مانند خستگی مفرط، زخم‌های دهانی، گیجی، رنگ‌پریدگی و ضعف شود. فولات در بسیاری از مواد غذایی طبیعی مانند مارچوبه، لوبیا یا نخود، پرتقال و اسفناج وجود دارد. اما توجه داشته باشید که حتی مصرف مکمل اسید فولیک نیز باید با مشورت پزشک صورت بگیرد.
- در طول دوره درمان با داروی متوتروکسات به دلیل حساس‌تر شدن بدن، بهداشت محیط زندگی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. پس سعی کنید در این دوره مرتباً آشپزخانه، حمام و توالت خانه خود را تمیز کنید.
- در دوره مصرف داروی متوتروکسات مرتباً دندان‌های خود را مسواک بزنید و اگر سیگاری هستید، سعی کنید تا حد امکان از مصرف سیگار خودداری کنید.
- در طول درمان با داروی متوتروکسات تا حد امکان از نزدیک شدن به افرادی که به بیماری‌های عفونی مبتلا هستند خودداری کنید و سعی کنید به صورت مرتب دست‌های خود را بشویید. توصیه می‌شود که همیشه یک ژل ضدعفونی به همراه داشته باشید و قبل از خوردن هر چیزی، دستان خود را ضدعفونی کنید.
- از آنجایی که داروی متوتروکسات ممکن است از طریق پوست یا ریه‌ها جذب شود، در صورتی که با یک خانم باردار یا شیرده زندگی می‌کنید، باید در نگهداری و مصرف داروی متوتروکسات بیشتر احتیاط کنید.
- مصرف سر وقت داروی متوتروکسات بسیار مهم است. اما در هر صورت اگر مصرف داروی متوتروکسات را فراموش کردید، هرگز نباید دو دوز این دارو را با هم مصرف کنید.
شرایط نگهداری داروی متوتروکسات
داروی متوتروکسات به دو صورت قرص و آمپول وجود دارد. در صورتی که پزشک قرص متوتروکسات را برای شما تجویز کرده است، بهتر است آن را در یک جای خشک و در دمای اتاق بین 20 تا 25 درجه سانتیگراد نگهداری کنید. درضمن توجه داشته باشید که داروی متوتروکسات حتماً باید دور از دسترس کودکان نگهداری شود.
آمپول متوتروکسات را نیز می‌توان تا زمانی که بسته‌بندی آن باز نشده است، در شرایط فوق نگهداری کرد. اما به محض اینکه بسته‌بندی آن باز شد، باید حتماً در داخل یخچال در دمای 2 تا 8 درجه سانتیگراد نگهداری شود و ظرف 30 روز پس از باز شدن بسته‌بندی، مصرف شود.
قیمت داروی متوتروکسات
قیمت داروی متوتروکسات در اصل به این بستگی دارد که شما به دنبال داروی متوتروکسات خارجی باشید یا ایرانی. داروهای داخلی قطعاً از نظر اقتصادی گزینه مناسب‌تری هستند؛ البته اگر به صلاحدید پزشک‌تان برای درمان بیماری شما مناسب باشند. در غیر این صورت بهتر است به دنبال تهیه داروی متوتروکسات خارجی باشید که در این صورت قیمت داروی متوتروکسات به شرکت خارجی تولیدکننده دارو و ارزش روز برابری ریال در مقابل دلار بستگی دارد.
در هر صورت اگر قبل از خرید متوتروکسات می‌خواهید قیمت آن را استعلام کنید، دو راه پیش رو دارید. یا می‌توانید به داروخانه‌های آنلاین مراجعه کنید و استعلام قیمت داروی متوتروکسات را بگیرید و یا اینکه به سامانه اطلاعات دارویی کشور مراجعه کنید و در قسمت جستجو نام داروی متوتروکسات را درج کنید.
سخن آخر
به پایان آمدیم دفتر حکایت همچنان باقی است!
در این مطلب از سایت بای بای سرطان در مورد متوتروکسات، عوارض جانبی، روش‌های مصرف و نکاتی که باید در حین مصرف این دارو رعایت کنید، صحبت کردیم.
این دارو یکی از داروهای قدیمی و اثربخش است که نقش مهمی در درمان بیماری‌های آرتریت و برخی سرطانها بازی می‌کند. اما همان طور که در اینجا اشاره کردیم، اثربخشی داروی متوتروکسات تا حد زیادی به خود بیمار بستگی دارد. از این رو به افرادی که به هر دلیلی خرید متوتروکسات برای آنها تجویز شده است، توصیه می‌کنیم حتماً نکاتی را که در این مطلب ذکر کرده‌ایم به دقت رعایت کنند. امیدواریم متوتروکسات بتواند آلام شما را کاهش دهد و مرهمی باشد بر درمان دردهای شما!
منابع: