سرطان، بیماری مزمنی است که به دلیل تغییر، رشد و تقسیم غیرطبیعی سلول‌ها در بدن ایجاد می‌شود و در صورت عدم درمان به هر علتی، قابلیت انتشار به ارگان‌های مختلفی از بدن را نیز دارد. در همین حال، درک علیت موضوع میتواند بخش مهمی از توسعه اقدامات پیشگیرانه و درمانی علیه سرطان باشد. اگر به تازگی به سرطان مبتلا شده اید و قصد دارید این مسئله را برای عزیزانتان به ویژه کودکان مطرح نمایید، در ادامه ی این مقاله از سایت بای بای سرطان قصد داریم به چگونگی مطلع شدن کودکان از ابتلای ما به بیماری سرطان به عنوان یکی از اعضای خانواده، مواردی را خاطرنشان کنیم با این امید که بتواند برای شما سودمند باشد.
چگونه به کودکان خود درمورد سرطان بگوییم؟
صحبت کردن با کودکان در خصوص بیماری سرطان، یکی از مسائل چالش برانگیز است و مطرح کردن چنین موضوعی میتواند دشوار باشد، اما مهم است که بتوانیم با آرامش و به طور صحیح این نکته را برای کودکان بیان کنیم. بر اساس توصیه ی کارشناسان، هنگام صحبت با یک کودک یا نوجوان در مورد تشخیص سرطان برای والدین او، قبل از هر چیز و در گام نخست باید سن او را در نظر گرفت. به عنوان مثال رعایت موارد ذیل میتواند مفید باشد:
- باید مطالب را به نحوی که هم ساده هم متناسب با سن کودک و قابل فهم باشد برای او توضیح دهیم. لطفا از بکار بردن اصطلاحات پیچیده خودداری کنید.
- اجازه دهیم تا حس پرسشگری در کودک ایجاد شود و اگر هر گونه سوال و ابهامی برایش ایجاد شد، به او فرصت دهیم تا سوالاتش را مطرح کند. در مقابل نیز لازم است تا با بیانی محترمانه و توأم با صداقت به او پاسخ دهیم.
- بدیهی است که یک کودک کم سن با توجه به میزان آگاهی و اطلاعات اندک خود نسبت به محیط پیرامون از جمله بیماری‌های مزمنی نظیر سرطان، اطلاعات درست و معقولی نداشته باشد، بنابراین بهتر است اطلاعاتی را در اختیار کودکان قرار دهیم که شفاف، منطقی، درست و به دور از هر نوع محتوای ترسناک، استرس زا و وحشت آور باشد.
- با توجه به اینکه در دنیای کنونی، بسیاری از موارد ابتلا به سرطان میتواند هم قابل پیشگیری و هم قابل درمان باشد و در صورتی که بیماری در مراحل اولیه، تشخیص داده شود و مراحل درمان نیز در اسرع وقت آغاز گردد، بیماران میتوانند با موفقیت بهبود پیدا کنند، در نتیجه میتوانید بر قابل درمان بودن سرطان تأکید نمایید.
- احساس ترس و اضطراب در هر فردی پس از مطلع شدن از ابتلا به سرطان و بسیاری دیگر از بیماری ها هم در بزرگسالان هم در کودکان، در وهله ی اول امری اجتناب ناپذیر و طبیعی است، پس لازم است در چنین شرایطی احساسات افراد به ویژه کودکان جدی گرفته شود.
به توصیه ی انجمن سرطان ایالات متحده آمریکا بهتر است والدین در صورت امکان بگذارند کودک به مدرسه برود، برنامه‌های روزمره و فعالیت های مورد علاقه خودش را داشته باشد و به معلمان و کادر آموزشی مدرسه نیز در مورد بیماری خود اطلاع دهند. هدف این است که به کودک اطمینان خاطر دهید که پرداختن به مسائل درسی و یا تفریح و خوش‌گذرانی هیچ مشکلی ندارد.
با چه روش هایی میتوانیم سرطان را برای کودکان شرح دهیم؟
در ابتدا بهتر است سرطان به این صورت برای کودکان توضیح داده شود که این بیماری لازم است به موقع درمان شود چرا که در غیر این صورت ممکن است منجر به اختلال در روند زندگی روزمره‌ی افراد و احساس ناخشنودی برای آنان شود. بنابراین باید با درمان و توجه نمودن به توصیه درمانگران، تا حد امکان از ایجاد شرایط نامطلوب جلوگیری به عمل آوریم.
استفاده از تصاویر: میتوانید تصاویر مربوط به سلول‌های بدن انسان، تقسیم سلول‌ها در حالت عادی و غیرعادی که در واقع همان سرطان است را به نحوی که ساده باشد و باعث ایجاد هراس برای کودکان نشود به آنها نشان دهید تا بهتر متوجه شوند که این بیماری چیست. این روش در حوزه‌های بالینی همانطور که تحقیقات هم نشان داده‌اند میتواند به بهبود روحیه کودکان کمک کند. علاوه بر این، عکس‌ها به عنوان یک روش بصری و خلاقانه میتوانند در بیان مفاهیم برای تعامل بهتر با کودکان در خصوص توضیح شرایط موجود، نقش کلیدی داشته باشند.
تصاویر دارای مزایای متفاوتی هستند، مانند توانایی القای یک فرآیند بازتابی که توسط محرک‌های بصری ایجاد می‌شود و تفسیر یک موضوع را تسهیل می‌کند. عکس‌ها میتوانند کودکان و نوجوانان را تشویق کنند تا ترس‌ها و اضطراب‌های خود را آشکار کنند. به عنوان نتایج حاصل از یک پژوهش که 7 کودک 10 ساله (دختر) در آن شرکت داشتند نشان داده است که کودکان با مشاهده تصویری مانند یک هیولا روی دیوار، دچار ترس از پیشرفت سرطان و مرگ شده‌اند. از سوی دیگر، مشاهده تصاویری که مربوط به دوستی، مراقبت، حمایت و رفاه بوده تاثیر مثبتی در روحیه‌ی شرکت‌کنندگان داشته است.
استفاده از داستان‌ها یا کتاب‌های کودکانه: ممکن است استفاده از داستان‌ها یا کتاب‌های کودکانه که در مورد مبارزه با بیماری‌ها یا دشواری‌های زندگی توضیح می‌دهند برای کودکان مفید باشد تا بتوانند مفهوم سرطان را بهتر درک کنند. همچنین داستان سرایی، بازی، نقاشی، هنر درمانی، نمایشنامه ها و سرگرم شدن با عروسک ها نیز از جمله منابع مورد استفاده مفید در همین راستا می‌باشد.
تأکید بر نقش پزشکان: پیشنهاد می‌شود برای کودکان توضیح دهید که پزشکان و تیم درمان در تلاش هستند تا بهبود وضعیت و درمان تمامی بیماران از جمله شما به بهترین شکل ممکن انجام شود. پزشکان، قشر زحمتکش و دلسوز جامعه هستند و توصیه‌های آنها در خصوص روند درمان بیمارانشان باید جدی گرفته شود.
نشان دادن موارد مشابه‌ی که افراد قبلا درگیر بیماری بوده و اکنون درمان شده اند: در صورت امکان در انجمن‌هایی که مربوط به سرطان هستند ثبت نام کرده و در بین افرادی با شرایط مشابه حضور پیدا کنید. به اشتراک گذاشتن تجارب مفید میان افراد میتواند ارزشمند باشد. همچنین اگر به افرادی که در گذشته درگیر بیماری سرطان بوده و توانسته اند با موفقیت از شرایط بیماری عبور کنند و درمان شده اند دسترسی دارید، با ایشان صحبت نموده و برای روحیه دهی به کودکان و ایجاد آرامش در آنها داستان زندگی و روند بهبودی چنین افرادی را برایشان مثال بزنید.
حمایت و اطمینان: به کودکان ترحم نکنید بلکه به طور واقعی و منطقی نشان دهید که نگرانی‌ها و به طور کلی احساساتشان را در شرایط مختلف محترم می‌شمارید و بدون هیچگونه قضاوتی آنها را جدی می‌گیرید. همچنین به کودکان اطمینان دهید که شما تحت درمان هستید و تیم پزشکی بر وضعیت شما نظارت دارند و مراقب شما هستند.
صداقت: با صداقت به کودکان توضیح دهید که چه اتفاقی رخ داده است و قصد دارید به چه صورت با شرایط پیش آمده برخورد کنید.
اگر کودک دچار ترس و نگرانی بابت بیماری سرطان شود چه باید کرد؟
زمان مناسب: در وهله ی اول مهم است که اطلاع‌رسانی به کودکان در زمان مناسبی انجام شود که کودک دچار واهمه بیش از حد نشود. هر زمانی که شما و همسرتان آمادگی لازم برای بحث با کودکان را داشته باشید میتوانید با دقت به این موضوع بپردازید.
با کودکان تعامل و گفتگو کنید: از کودک باید در این خصوص که چه چیزهایی او را نگران می‌کند سوال بپرسید. به خوبی به حرف‌های او گوش دهید و اجازه دهید کلیه‌ی مواردی که درباره سرطان برایش ترسناک به نظر می‌رسد را بیان کند. سپس اگر در توانتان هست به سوالات و نگرانی‌هایش پاسخ دهید و نگرانی هایش را بی اهمیت جلوه ندهید.
اطمینان خاطر دادن: به کودک بگویید که کادر درمان هرچه در توان دارند برای درمان بیماران مبتلا به سرطان انجام می‌دهند و افراد بسیار زیادی در اقصی نقاط جهان درگیر سرطان هستند که توسط پزشکان درمان هم می‌شوند.
حمایت: همانطور که پیشتر نیز اشاره شد بهتر است به کودک نشان دهید که همیشه حامی او خواهید بود و از او به صورت مناسبی مراقبت خواهید کرد.
مراجعه به روان‌درمانگر و مشاور: گاهی مواقع لازم است از روانشناسان یا مشاوران نیز کمک گرفته شود. روان‌درمانگران با توجه به تجارب علمی و شغلی که دارند میتوانند به شما کمک کنند تا بهتر بتوانید با نگرانی‌های کودک خود برخورد کنید.
تنها نگذاشتن کودک: تلاش کنید کودکان را به حال خودشان رها نکنید. اجازه دهید کودکان تا حد امکان با همسن و سالان و دوستان خویش در تعامل باشند. همچنین با نظارت پزشک معالجتان، شما هم او را همراهی کنید. به عنوان مثال به بازی‌های کودکانه و فعالیت‌های بدنی و فکری مناسب بپدازید و از انزوا و تنها ماندن کودکتان به مدت طولانی جلوگیری کنید.
اطلاع رسانی به کودکان در خصوص ابتلای یکی از اعضای خانواده به سرطان
اطلاع دادن به کودکان در مورد بیماری سرطان باید به شیوه ی درستی انجام شود چرا که هرگونه خطا در این خصوص چه عمدا و چه سهوا میتواند تبعات روحی جبران ناپذیری برای آنها به دنبال داشته باشد. کودکان ممکن است درک صحیحی از شرایط بحرانی نداشته باشند و در چنین مواقعی نیاز به توجه و محبت بیشتری دارند. در ادامه، چندین راهکار برای اطلاع‌رسانی به کودکان در مورد ابتلای یکی از نزدیکان یا عضوی از خانواده آورده شده است که عبارتند از:
گام اول: برای مطرح کردن موضوع آماده باشید. در حین گفتگو با کودکان از عباراتی که بار اضطرابی به همراه دارند استفاده نکنید. قبل از هر گونه صحبتی، میتوانید ابتدا در خلوت خودتان مواردی که میخواهید بیان کنید را تمرین کنید.
گام دوم: اطمینان حاصل نمایید که در مورد وضعیت بیماریتان اطلاعات کافی دارید و اگر هم به این صورت نیست، سعی کنید از طریق منابع معتبر علمی اطلاعاتی را کسب کنید که هنگام پاسخ به پرسش‌های احتمالی کودک شما موثر باشد.
گام سوم: هنگام صحبت کردن با کودکان، صداقت و صراحت در کلام را رعایت کنید. به تن صدای خودتان توجه کنید.
گام چهارم: به کودکان اجازه دهید که احساساتشان را آزادانه بیان کنند و آنها را تمسخر یا سرزنش و تنبیه نکنید. آستانه‌ی تحمل هر فرد با فردی دیگر متفاوت است و همین امر در مورد کودکان نیز صدق می‌کند. همچنین در سنین خردسالی میزان درک اطفال از شرایط والدین نسبت به افراد بزرگتر از خودشان به شدت متفاوت است.
معنویت
کودکان و نوجوانان در طول زندگی خود، خصوصیات فیزیکی، اجتماعی، اخلاقی و عاطفی را هم به صورت اکتسابی هم تربیتی بدست می آورند. علاوه بر این ویژگی ها، از نظر معنوی نیز پرورش پیدا کرده و رشد میکنند. میتوان گفت معنویت، یک تجربه شخصی مرتبط با درک و تعیین معنای زندگی است.
معنویت به شکل احساسات، باورها و آگاهی بیان می‌شود که از دوران کودکی شروع شده و در طول عمر افراد تکامل پیدا می‌کند که ممکن است به یک دین مرتبط باشد یا نباشد.
از آنجایی که معنویت پدیده‌های متعددی مانند ارتباط (با خود، دیگران، خدا، جهان هستی یا طبیعت) را در بر می‌گیرد، بر همین اساس، تعالی و معنای زندگی از ساختار رابطه‌ای گرفته تا جستجوی هویت و ارتباط با خدا، والدین، دوستان و متخصصان سلامت که به مقابله با استرس ناشی از وضعیت سلامتی بیماران کمک میکنند، به گونه ای متفاوت تعریف می‌شود.
آگاهی یافتن از تشخیص و درمان سرطان یکی از اعضای خانواده در دوران کودکی، میتواند تأثیر قابل توجهی بر عملکرد روحی و وجودی کودکان و مراقبین آنها هم در محیط خانه هم در محل آموزش آنها داشته باشد، از جمله ایجاد تغییراتی در چگونگی پیدا کردن معنایی در خصوص “رنج” برای کودکان که بتوانند این مفهوم را برای خودشان تحلیل کرده یا آن را بپذیرند.
کلام آخر
از جمله مواردی که در مواجهه با تشخیص سرطان باعث آرامش، امید و کمک به پذیرش بهتر بیماری و پیامدهای ناشی از آن می‌شود، توسعه‌ی معنویت است.
به عنوان مثال با توجه به اهمیت بُعد معنوی، مربیان باید صلاحیت تشخیص نیازهای معنوی جمعیت اطفال و نیز انجام مداخلات با توجه به مراقبت‌های معنوی را داشته باشند. به عنوان مثال اگرچه برخی از معمان و مراقبین اهمیت توجه نشان دادن به کودکان را تشخیص می‌دهند، اما ممکن است در پرداختن به مسائل معنوی با آنها و درک عبارات مربوط به معنویت مشکلاتی نیز وجود داشته باشد. در نتیجه، چنانچه نیازهای اساسی کودک نادیده گرفته شود، فرصت تشخیص رنج روحی و ارتقای مراقبت های همه جانبه نیز میتواند از بین برود.
توصیه می‌شود برای کاستن از چالش‌های مربوط به خبررسانی در خصوص ابتلای والدین کودکان و نوجوانان به سرطان، استفاده از عبارات معقول، لحن و بیان طبیعی و نیز زبان بدن مناسب و در عین حال احترام به تنوع تجربیات معنوی کودک، که در زمینه های سکولار و مذهبی گنجانده شده است در نظر گرفته شود.